(verb) : ūtor (old form oetor, oesus, etc., from oitor, oisus, Lex. Thor. lin. 11;
* Inf. parag. oetier, Rogat. Tribun. ap. Fest. p. 246 Müll.; Cic. Leg. 3, 4), ūsus (inf. utier, Plaut. Cas. 2, 3, 4; Ter. Phorm. 4, 2, 13), 3, etym. dub..
* Prop., to use.
* With abl.
* Transf. (through the intermediate idea of having and using).
* With the thing used, etc., as direct obj. (class. only in gerund. constr.; v.infra): nuptias abjeci, amicos utor primoris viros, Turp. ap. Non. p. 497, 15 (Com. Rel. v. 164 Rib.): facilitatem vulgariam,Nov. ib. 481, 21 (Com. Rel. v. 98 ib.): res pulchras, quas uti solet,id. ib. 500, 16 (Com. Rel. v. 69 ib.): ita uti eum oportet libertatem,Titin. ib. 481, 19 (Com. Rel. v. 98 ib.): cetera quae volumus uti Graecā mercamur fide,Plaut. As. 1, 3, 47: dic mihi, an boni quid usquam'st, quod quisquam uti possiet,id. Merc. 1, 2, 37: diutine uti bene licet partum bene,id. Rud. 4, 7, 15: profecto uteris ut voles operam meam,id. Poen. 5, 2, 128: mea, quae praeter spem evenere, utantur sine,Ter. Ad. 5, 3, 29: BALINEVM ... QVOD VSI FVERANT AMPLIVS ANNIS XXXX.,Inscr. Orell. 202: si quid est, quod utar, utor: si non est, egeo, Cato ap. Gell. 13, 23, 1: oleam albam, quam voles uti, condito,id. R. R. 118: quam rem etiam nomine eodem medici utuntur,Varr. R. R. 3, 16, 23: ferrum,Aur. Vict. Caes. 17, 4.
* To manage, control, wield: bene ut armis, optime ut equis uteretur,Cic. Deiot. 10, 28: nemo est quin eo ipso (equo), quo consuevit, libentius utatur quam intractato,id. Lael. 19, 68.
* To experience, undergo, receive, enjoy, etc., ne simili utamur fortunā atque usi sumus, Quom, etc., Ter. Phorm. prol. 31: hoc honore usi togati solent esse,Cic. Phil. 8, 11, 32: homines amplissimis usos honoribus,id. Fl. 19, 45: nobiles amplis honoribus usi,Sall. J. 25, 4: neminem curuli honore usum praeterierunt,Liv. 34, 44, 4: primus externorum usus illo honore quem majores Latio quoque negaverint,Plin. 7, 43, 44, § 136: quoniam semel est odio civiliter usus, Ov. Tr. 3, 8, 41.
* To wear: pellibus aut parvis renonum tegimentis utuntur, magnā corporis parte nudā,Caes. B. G. 6, 21 fin.: ne insignibus quidem regiis Tullus nisi jussu populi est ausus uti,Cic. Rep. 2, 17, 31.
* To accept, adopt: eā condicione, quae a Caesare ferretur, se usuros ostendebant,Caes. B. G. 4, 11: praeposteris enim utimur consiliis et acta agimus,Cic. Lael. 22, 85.
* To resort to, consult: neque Vectium ad se arcessit, quaestorem suum, cujus consilio uteretur,Cic. Verr. 2, 5, 44, § 114: oraculo,Tac. A. 2, 54.
* Of a form or style of speech, sentiment, etc., to make, adopt, employ: sermonibus morologis utier,Plaut. Ps. 5, 1, 21: si provincia loqui posset, hac voce uteretur,Cic. Div. in Caecin. 5, 19: hac unā defensione,Cic. Verr. 2, 4, 4, § 8: haec oratio, quā me uti res publica coëgit,id. Rosc. Am. 49, 143: cum hortatione non egeas, non utar eā pluribus verbis,id. Fam. 11, 5, 3: illa criminatio, quā in me absentem usus est,id. Agr. 3, 1, 3.
* To perform, exercise, practise, etc.: crucior, patrem ... nunc inprobi viri officio uti,Plaut. Stich. 1, 1, 14: eādem nos disciplinā utimur,id. As. 1, 3, 49; cf.: nec vero habere virtutem satis est quasi artem aliquam, nisi utare: etsi ars quidem, cum eā non utare, scientiā ipsā teneri potest,Cic. Rep. 1, 2, 2: diuturni silentii, quo eram his temporibus usus, finem hodiernus dies attulit,observed, kept,id. Marcell. 1, 1: eos (senes) ego fortasse nunc imitor et utor aetatis vitio,id. Fam. 2, 16, 6: ratione utuntur,exercise moderation,Plaut. Cas. prol. 27: ut anteponantur ... ratione utentia rationis expertibus,Cic. Top. 18, 69: ne tu, leno, postules Te hic fide lenoniā uti: non potis,Plaut. Rud. 5, 3, 30: viribus uteris per clivos,Hor. Ep. 1, 13, 10.—With adverb. acc.: ut hoc utimur maxime more moro multum,Plaut. Men. 4, 2, 1: ita aperte ipsam rem locutus nil circuitione usus es,Ter. And. 1, 2, 31.
* In gen., to use, enjoy, profit by, take advantage of, etc.: otio qui nescit uti plus negoti habet, quam, etc., Enn. ap. Gell. 19, 20, 12 (Trag. Rel. v. 252 Vahl.): sinite ... eodem ut jure uti senem Liceat, quo jure sum usus adulescentior, i. e. enjoy, exercise, Ter. Hec. prol. alt. 2: commodius esse opinor duplici spe utier,id. Phorm. 4, 2, 13: serius a terrā provectae naves neque usae nocturnā aurā in redeundo offenderunt,Caes. B. C. 3, 8: commoda quibus utimur lucemque quā fruimur ab eo nobis dari,Cic. Rosc. Am. 45, 131: in maximo meo dolore hoc solacio utor, quod, etc.,id. Fam. 11, 26 init.: usus est hoc cupidine, tamdiu, dum, etc., had the use of, i. e. borrowed, Cic. Verr. 2, 4, 3, § 6; cf. I. B. 2. infra: utatur suis bonis oportet et fruatur, qui beatus futurus est,id. N. D. 1, 37, 103: propter nauticarum rerum scientiam plurimisque maritimis rebus fruimur atque utimur,id. ib. 2, 60, 152: si fortunā permittitis uti,to try, take advantage of,Verg. A. 9, 240: nostrā utere amicitiā, ut voles,Ter. Hec. 5, 1, 38; cf.: decet hunc ordinem ... bene utier amicitiā,Plaut. Cist. 1, 1, 24: libertate modice utantur,Liv. 34, 49, 8: deorum Muneribus sapienter uti,Hor. C. 4, 9, 48: Ofellam Integris opibus novi non latius usum Quam nunc accisis,id. S. 2, 2, 113: quia parvo nesciet uti,id. Ep. 1, 10, 41: temporibus sapienter utens,taking advantage of,Nep. Epam. 3, 1.—Prov.: foro uti, to make one's market, i. e. accommodate one's prices, actions, etc., to circumstances, take advantage of events: scisti uti foro,Ter. Phorm. 1, 2, 29.—Absol.: opportunae sunt divitiae ut utare (sc. eis),Cic. Lael. 6, 22.— With adverb. acc.: ne Silius quidem quicquam utitur (sc. suis hortis),Cic. Att. 12, 22, 3.
* Of passions, traits of character, etc., to indulge, practise, exercise, yield to, etc.: inter nos amore utemur semper subrepticio?Plaut. Curc. 1, 3, 49: alacritate ac studio,Caes. B. G. 4, 24: severitas, quā tu in iis rebus usus es,Cic. Q. Fr. 1, 1, 6, § 19: usus est ipse incredibili patientiā,id. Phil. 1, 4, 9: ego pervicaciam (esse hanc) aio, et eā me uti volo, Att. ap. Non. 433, 1 (Trag. Rel. v. 5 Rib.): dementer amoribus usa,Ov. M. 4, 259.—With in and acc.: ut suā clementiā ac mansuetudine in eos utatur,Caes. B. G. 2, 14.
* To use as food or medicine, to take, drink, etc.: lacte mero veteres usi memorantur et herbis,Ov. F. 4, 369: aquis frigidis,Cels. 1, 1: antidoto,Scrib. Comp. 171: medicamento,id. ib. 228: vino modice,Cels. 8, 11: ex altero (loco, i. e. ex lacu) ut pecus uti possit (sc. aquā),Varr. R. R. 1, 11, 2.
* Hence, esp. gerund. in phrases dare utendum, to lend; recipere or rogare or petere utendum, to borrow, etc. (class.; freq. in Plaut.): quod datum utendum'st,Plaut. Trin. 5, 2, 7: quae utenda vasa semper vicini rogant,id. Aul. 1, 2, 18; 2, 4, 32; 2, 9, 4; id. Pers. 1, 3, 47 sq.; id. Mil. 2, 3, 76; id. Rud. 3, 1, 10: auris tibi contra utendas dabo, Enn. ap. Non. 506, 1 (Trag. Rel. v. 364 Vahl.); Ter. Heaut. 1, 1, 81: quae bona is Heraclio omnia utenda ac possidenda tradiderat,Cic. Verr. 2, 2, 18, § 46: te, quod utendum acceperis, reddidisse,id. Tusc. 3, 17, 36: multa rogant utenda dari, data reddere nolunt,Ov. A. A. 1, 433.
* Pregn., to enjoy the friendship of any one; to be familiar or intimate with, to associate with a person.
* With abl: his Fabriciis semper est usus Oppianicus familiarissime,Cic. Clu. 16, 46: quā (Caeciliā) pater usus erat plurimum,id. Rosc. Am. 11, 27: Trebonio multos annos utor valde familiariter,id. Fam. 1, 3, 1: Lucceius qui multum utitur Bruto,id. Att. 16, 5, 3: utere Pompeio Grospho,Hor. Ep. 1, 12, 22: quo pacto deceat majoribus uti,id. ib. 1, 17, 2: si sciret regibus uti,ib. ib. 14: ita me verebatur ut me formatore morum, me quasi magistro uteretur,Plin. Ep. 8, 23, 2.
* To be in possession of a thing, esp. to have, hold, or find a thing in some particular mode or character; with abl.: mihi si unquam filius erit, ne ille facili me utetur patre,he shall find an indulgent father in me,Ter. Heaut. 2, 1, 5; cf.: patre usus est diligente et diti,Nep. Att. 1, 2: bonis justisque regibus,Cic. Rep. 1, 33, 50: quae (sc. libertas) non in eo est, ut justo utamur domino, sed ut nullo,id. ib. 2, 23, 43; cf. id. Fin. 1, 1, 2: hic vide quam me sis usurus aequo,Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154: ut is illis benignis usus est ad commodandum,id. ib. 2, 4, 3, § 6: ne bestiis quoque immanioribus uteremur,id. Rosc. Am. 26, 71: me Capitolinus convictore usus amicoque A puero est,Hor. S. 1, 4, 95: uteris monitoribus isdem,id. Ep. 2, 2, 154: valetudine non bonā,Caes. B. C. 3, 49: quo (sc. Philoctete) successore sagittae Herculis utuntur,Ov. M. 13, 52.—Absol.: nam pol placidum te et clementem eo usque modo ut volui usus sum in alto (= placidum te esse ut volui, sic te usus sum),Plaut. Trin. 4, 1, 8.—Hence, P. a.: ūtens, ntis, m., possessing, that possesses: utentior sane sit,i. e. a larger possessor, richer,Cic. Off. 2, 20, 71.