Lewis Short
(adjective) : urbānus, a, um, urbs
* Of or belonging to the city or town, city-, town- (opp. rusticus; cf.: urbicus, oppidanus).
* Lit.
* Adj.: nostri majores non sine causā praeponebant rusticos Romanos urbanis,Varr. R. R. 2, praef. § 1: rustica et urbana vita,id. ib. 3, 1, 1: vita (opp. rustica),Quint. 2, 4, 24; cf. Ter. Ad. 1, 1, 17: urbani assidui cives, quos scurras vocant,Plaut. Trin. 1, 2, 165: scurra,id. Most. 1, 1, 14: leges,id. Rud. 4, 3, 85: tribus,Cic. de Or. 1, 9, 38: praetor,Caes. B. C. 3, 20: plebes,Sall. C. 37, 4: servitia,id. ib. 24, 4: exercitus,Liv. 27, 3, 9: administratio rei publicae (opp. provincialis),Cic. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: res,Plaut. Cas. 1, 13; Caes. B. G. 7, 6: motus,id. ib. 7, 1: luxus,Tac. A. 2, 44: praedia, land and houses, all land covered by buildings (v. praedium), Dig. 50, 16, 198; 8, 1, 1; cf. ib. 8, tit. 2: fundus,Cato, R. R. 8, 2: rus,Just. 31, 2: cohortes,Dig. 25, 1, 8, § 9.
* Transf., in the city fashion, in the city style, citizenlike, both in a good and a bad sense.
* Esp., devoted to the city, fond of city life: diligere secessum, quem tu nimis urbanus es, nisi concupiscis,Plin. Ep. 2, 17, 29.
* In a good sense.
* Polished, refined, cultivated, courteous, affable, urbane (syn.: comis, humanus): hominem non solum sapientem, verum etiam, ut nunc loquimur urbanum,Cic. Fam. 3, 8, 3; cf. Quint. 8, 3, 34 sq.; so Cic. Verr. 2, 1, 6, § 17.
* In a bad sense, bold, forward, impudent: frontis ad urbanae descendi praemia,Hor. Ep. 1, 9, 11: audacia,Cic. Prov. Cons. 4, 8.—Adv.: urbānē (acc. to II. A.).
* Of speech.
* In gen., refined, polished, elegant. nice, choice: in vocibus nostrorum oratorum recinit quiddam et resonat urbanius,Cic. Brut. 46, 171: genus dicendi,Quint. 2, 8, 4: os facile, explanatum, jucundum, urbanum, id est, in quo nulla neque rusticitas neque peregrinitas resonet,id. 11, 3, 30: distinctior et urbanior et altior Cicero,Tac. Or. 18.
* In partic., of wit, witty, humorous, facetious: urbanus homo erit, cujus multa bene dicta responsaque erunt: et qui in sermonibus, circulis, conviviis, item in contionibus, omni denique loco ridicule commodeque dicet, Domit. Mars. ap. Quint. 6, 3, 105: dictum per se urbanum,id. 6, 3, 54: circumfertur Marcii Philippi velut urbanissimum factum atque dictum,Col. 8, 16, 3: qui est in isto genere urbanissimus,Cic. Cael. 15, 36: Romani veteres atque urbani sales,id. Fam. 9, 15, 2: homines lauti et urbani,Cic. Verr. 2, 1, 6, § 17: hic tibi comis et urbanus liberque videtur,witty, clever,Hor. S. 1, 4, 90: urbanus coepit haberi,id. Ep. 1, 15, 27: in senatu dicax et urbanus et bellus,Plin. Ep. 4, 25, 3: urbanos qui illa censuerunt dicam an miseros? Dicerem urbanos, si senatum deceret urbanitas,id. ib. 8, 6, 3.
* Courteously, civilly, affably, politely, urbanely: severe et graviter et prisce agere, an remisse ac leniter et urbane,Cic. Cael. 14, 33: urbanius agere,id. ib. 15, 36: urbanissime et prudentissime adjuvit, Treb. Gallien. 14.—More freq.
* Of speech, wittily, acutely, elegantly, happily: aliquem facete et urbane ridere,Cic. Fin. 1, 11, 39: bene et urbane dicere,Quint. 6, 3, 42; 5, 7, 26; 6, 1, 46 al.: interrogare,id. 11, 3, 126: emendare,id. 8, 3, 54: urbanius elabi,id. 2, 11, 2: urbanissime respondere,Gell. 15, 5, 3.
Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary