Lewis Short
(v. a.P. a.adv.) : turbo, āvi, ātum, 1, v. a. (
* Fut. perf. turbassit, for turbaverit, Cic. Leg. 3, 4; al. turbassitur) [turba], to disturb, agitate, confuse, disorder; to throw into disorder or confusion (freq. and class.; syn.: confundo, misceo, agito).
* Lit.: ventorum vi agitari atque turbari mare,Cic. Clu. 49, 138: aequora ventis,Lucr. 2, 1: hibernum mare,Hor. Epod. 15, 8; Ov. M. 7, 154; 14, 545 al.: eversae turbant convivia mensae,id. ib. 12, 222; cf. in a poet. transf.: ancipiti quoniam bello turbatur utrimque,Lucr. 6, 377: ne comae turbarentur, quas componi vetuit,Quint. 11, 3, 148: ne turbet toga mota capillos,Ov. Am. 3, 2, 75: capillos,id. M. 8, 859; id. Am. 3, 14, 33; cf. in a Greek construction: turbata capillos,id. M. 4, 474: ceram,the seal,Quint. 12, 8, 13: uvae recentes alvum turbant,Plin. 23, 1, 6, § 10.— Absol.: instat, turbatque ruitque,Ov. M. 12, 134.—Reflex.: cum mare turbaret (sc. se),Varr. R. R. 3, 17, 7 Schneid. ad loc. (al. turbaretur).
* In partic.
* Trop.: non modo illa permiscuit, sed etiam delectum atque ordinem turbavit,Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123: qui omnia inflma summis paria fecit, turbavit, miscuit,id. Leg. 3, 9, 19: Aristoteles quoque multa turbat, a magistro Platone non dissentiens,id. N. D. 1, 13, 33: quantas res turbo!Plaut. Mil. 3, 2, 1: quas meus filius turbas turbet,id. Bacch. 4, 9, 1; cf.: quae meus filius turbavit,id. ib. 5, 1, 5; id. Cas. 5, 2, 6: ne quid ille turbet vide,Cic. Q. Fr. 3, 1, 7, § 24: haec, quae in re publicā turbantur,id. ib. 3, 9, 3: cum dies alicui nobilium dicta novis semper certaminibus contiones turbaret,Liv. 3, 66, 2: ne incertā prole auspicia turbarentur, id. 4, 6, 2: milites nihil in commune turbantes,Tac. H. 1, 85: turbantur (testes),Quint. 5, 7, 11; cf. id. 4, 5, 6; 5, 14, 29; 10, 7, 6: spem pacis,Liv. 2, 16, 5.—Absol.: Ph. Ea nos perturbat. Pa. Dum ne reducam, turbent porro, quam velint, Ter. Hec. 4, 4, 12 (cf. I. B. 1. supra): repente turbare Fortuna coepit,Tac. A. 4, 1: si una alterave civitas turbet,id. ib. 3, 47: M. Servilius postquam, ut coeperat, omnibus in rebus turbarat, i. e. had deranged all his affairs, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 2.—Impers. pass.: nescio quid absente nobis turbatum'st domi,Ter. Eun. 4, 3, 7: totis Usque adeo turbatur agris,Verg. E. 1, 12: si in Hispaniā turbatum esset,Cic. Sull. 20, 57.—Hence, turbātus, a, um, P. a., troubled, disturbed, disordered, agitated, excited.
* Of water, to trouble, make thick or turbid: lacus,Ov. M. 6, 364: fons quem nulla volucris turbarat,id. ib. 3, 410: flumen imbre,id. ib. 13, 889: limo aquam,Hor. S. 1, 1, 60: aquas lacrimis,Ov. M. 3, 475; cf.: pulvis sputo turbatus,Petr. 131.
* Lit.: turbatius mare ingressus,more stormy,Suet. Calig. 23: turbatius caelum,id. Tib. 69.
* Trop.: hostes inopinato malo turbati,Caes. B. C. 2, 12: oculis simul ac mente turbatus,Liv. 7, 26, 5: turbatus religione simul ac periculo,Suet. Ner. 19; cf.: turbatus animi,Sil. 14, 678: placare voluntates turbatas,Cic. Planc. 4, 11: seditionibus omnia turbata sunt, Sall. Or. Phil. contr. Lepid. 1: turbata cum Romanis pax,Just. 18, 2, 10: omnia soluta, turbata atque etiam in contrarium versa,Plin. Ep. 8, 14, 7; cf.: quae si confusa, turbata, permixta sunt, etc.,id. ib. 9, 5, 3.—Hence, adv.: turbātē, confusedly, disorderly: aguntur omnia raptim atque turbate,in confusion,Caes. B. C. 1, 5, 1.
Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary
Lewis Short
turbo | tur-ben, ĭnis (noun M.n) : m. (collat. form , , n., Tib. 1, 5, 3; id. ap. Charis. p. 118 P.;
* Gen. turbonis, Caes. ib.) [1. turbo], that which spins or twirls round (cf. vertex).
* A whirlwind, hurricane, tornado: ventus circumactus et eundem ambiens locum et se ipse vertigine concitans turbo est. Qui si pugnacior est ac diutius volutatur, inflammatur, et efficit, quem πρηστῆρα Graeci vocant: hic est igneus turbo,Sen. Q. N. 5, 13, 3: falsum est faces et trabes turbine exprimi,id. ib. 7, 5, 1; 2, 22, 2; id. Ep. 109, 18: procellae, turbines,Cic. N. D. 3, 20, 51; cf.: saevi exsistunt turbines, Pac. ap. Cic. de Or. 3, 39, 157 (Trag. Rel. p. 111 Rib.); Enn. ap. Schol. Vat. ad Ter. Heaut. 2, 3, 4 (Ann. v. 553 Vahl.): venti vis rapido percurrens turbine campos,Lucr. 1, 273; cf. id. 1, 279; 1, 294; 5, 217; Ov. M. 6, 310: senatus decrevit, ut Minerva, quam turbo dejecerat, restitueretur,Cic. Fam. 12, 25, 1: turbo aut subita tempestas,id. Cael. 32, 79: pulvis collectus turbine,Hor. S. 1, 4, 31: venti rotanti turbine portant,Lucr. 1, 294: ita turbine nigro Ferret hiemps,Verg. G. 1, 320: venti ruunt et terras turbine perflant,id. A. 1, 83: accendi turbine quodam aëris,Sen. Q. N. 7, 4, 1.—In apposition with ventus: exoritur ventus turbo,Plaut. Curc. 5, 2, 47: circumstabant navem turbines venti,id. Trin. 4, 1, 16.
* Trop., whirlwind, storm, etc.: qui in maximis turbinibus ac fluctibus rei publicae navem gubernassem,Cic. Pis. 9, 20: tu, procella patriae, turbo ac tempestas pacis atque otii,id. Dom. 53, 137: ego te in medio versantem turbine leti Eripui,Cat. 64, 149: cum illi soli essent duo rei publicae turbines,Cic. Sest. 11, 25: miserae mentis,Ov. Am. 2, 9, 28: miserarum rerum,id. M. 7, 614: nescio quo miserae turbine mentis agor,id. Am. 2, 9, 28: Gradivi,i. e. tumult of war,Sil. 11, 101: virtutem turbine nullo Fortuna excutiet tibi,Luc. 2, 243: horum mala, turbo quīs rerum imminet,Sen. Agam. 196.
* Lit., a spinning-top, whipping-top, Verg. A. 7, 378 sq.; Tib. 1, 5, 3.
* Transf., of things that have the shape or whirling motion of a top, as a reel, whirl, spindle, etc., Cic. Fat. 18, 42; Varr. ap. Serv. Verg. A. 1, 449; Hor. Epod. 17, 7; Cat. 64, 315; Ov. M. 1, 336; Plin. 2, 10, 7, § 47; 9, 36, 61, § 130; 27, 4, 5, § 14; 36, 13, 19, § 90; 37, 4, 15, § 56.
* A whirling motion, a whirl, twirl, twist, rotation, revolution, a round, circle (mostly poet.): cum caeli turbine ferri,Lucr. 5, 624: lunae,id. 5, 632: ignium,id. 6, 640; cf. Verg. A. 3, 573: teli (contorti),id. ib. 6, 594; cf. id. ib. 11, 284; Luc. 3, 465; Sil. 4, 542: saxi,whirling force, circular hurling,Verg. A. 12, 531: serpentis,i. e. the coiling,Sil. 3, 191: Aegaeus,whirlpool, vortex,Claud. Laud. Stil. 1, 287; so, rapax, Stat Th. 4, 813: verterit hunc (servum in emancipatione) dominus, momento turbinis exit Marcus Dama,i. e. of whirling round,Pers. 5, 78: militiae turbine factus eques, i. e. through the round of military gradation or promotion, Ov. Am. 3, 15, 6: vulgi,i. e. a throng, crowd,Claud. II. Cons. Stil. 200.
Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary