LAT

Lewis Short

(v. a.P. a.adv.P. a.) : tempĕro, āvi, ātum, 1 (old
* Pres. subj. temperint, Plaut. Truc. 1, 1, 41; collat. dep. form tempĕror, Lact. 7, 5, 12), v. a. and n. tempus.
* Act., to divide or proportion duly, mingle in due proportion; to combine or compound properly; to qualify, temper, etc. (class.; cf.: modifico, misceo).
* Lit.: nec vero qui simplex esse debet, ex dissimilibus rebus misceri et temperari potest,Cic. Off. 3, 33, 119: qui (orbium motus) acuta cum gravibus temperans varios aequabiliter concentus efficit,id. Rep. 6, 18, 18: ea cum tria sumpsisset, unam in speciem temperavit,id. Univ. 7: tale quiddam esse animum, ut sit ex igni atque animă temperatum,id. N. D. 3, 14, 36: aes conflare et temperare,Plin. 7, 56, 57, § 197: ferrum,id. 34, 14, 41, § 145: herbas,Ov. F. 5, 402: acetum melle,Plin. 14, 17, 21, § 114: vinum,id. 29, 3, 11, § 50: pocula, to flavor, i. e. to fill, Hor. C. 1, 20, 11; id. Epod. 17, 80; Mart. 9, 12, 7: venenum,Suet. Ner. 2 fin.: unguentum,Plin. 13, 2, 2, § 18: collyrium,id. 27, 10, 59, § 83: colores,id. 2, 18, 16, § 79 et saep.: ejusdem solis tum accessus modici tum recessus et frigoris et caloris modum temperant,Cic. N. D. 2, 19, 49: Etesiarum flatu nimii temperantur calores,id. ib. 2, 53, 131; cf.: vitis solem umbra temperans,Plin. 17, 12, 18, § 91: quis aquam (i. e. balneum) temperet ignibus, who shall temper, i. e. warm, Hor. C. 3, 19, 6; so, balneum, Mart. 3, 25, 1: scatebrisque arentia temperat arva,i. e. waters,Verg. G. 1, 110; so, arva (Galesus),Claud. Cons. Prob. 260.
* Neutr., to observe proper measure; to moderate or restrain one's self; to forbear, abstain; to be moderate or temperate (class.; cf. moderor).
* Trop.
* To regulate, rule, etc.: non modice temperatam sed nimis meracam libertatem sitiens haurire,Cic. Rep. 1, 43, 96; cf.: cujus acerbitas morum immanitasque naturae ne vino quidem permixta temperari solet,id. Phil. 12, 11, 26: quod (genus) erit aequatum et temperatum ex tribus optimis rerum publicarum modis,id. Rep. 1, 45, 69; cf. id. ib. 2, 39, 65: ita in variā et perpetuā oratione hi (numeri) sunt inter se miscendi et temperandi,id. Or. 58, 197; so, joined with miscere,id. Off. 3, 33, 119 (on the contrary, opp. miscere, id. Rep. 2, 23, 42); cf.: at haec interdum temperanda et varianda sunt,id. Or. 29, 103; 18, 60; 52, 176: iracundiam cohibere, victoriam temperare,id. Marcell. 3, 8: amara lento Temperet risu,Hor. C. 2, 16, 27: annonam macelli quotannis temperandam censuit, to be regulated, i. e. fixed at moderate prices, Suet. Tib. 34: (Aeolus) Sceptra tenens mollitque animos et temperat iras,soothes, allays,Verg. A. 1, 57: sumptus,Ov. Am. 1, 3, 10: Mercurius temperat astra,Stat. Th. 1, 305.
* Se temperare ab aliquā re, to refrain from, abstain from, forbear, etc. (late Lat.): temperare se a rectorum suorum reprehensione, Greg. M. in Job, 25, 38 init.; 18, 3: ab utro se temperat, Aug. c. Faust. 6, 5 fin.; id. Trin. 3 prooem.
* In gen., constr. with in aliquā re, alicui rei, ab aliquā re, a simple abl., an inf., or ne or quin with subj.
* With in and abl.: jam istoc probior es, cum in amore temperes,Plaut. Ep. 1, 2, 8: in multa temperarunt tribuni,Liv. 2, 52, 5; Sall. J. 85, 9.
* In partic., pregn., to forbear, abstain, or refrain from; to spare, be indulgent to any thing (cf.: parco, abstineo); constr. with dat. or ab: ut si cuiquam ullā in re umquam temperaverit, ut vos quoque ei temperetis,Cic. Verr. 2, 2, 6, § 17: superatis hostibus (shortly after, parcere),id. ib. 2, 2, 2, § 4: sociis,id. ib. 2, 1, 59, § 154: alicui in aliquā re,id. ib. 2, 2, 6, § 17: amicis,id. Balb. 27, 60: privignis,Hor. C. 3, 24, 18: ingenio suo,Quint. 10, 1, 98 al.: in quo ab sociis temperaverant,Liv. 6, 17, 8: ab his sacris,id. 39, 10, 9: quamvis a plerisque cibis singuli temperemus,Plin. Ep. 2, 5, 8; cf.: a mulso sibi temperare,Cels. 4, 31.—Impers. pass.: templis deum temperatum est,Liv. 1, 29, 6 Drak. N. cr.: nec ab ullo temperatum foret,id. 24, 31, 11.—Hence
* Tempĕ-rans, antis, P. a., observing moderation, sober, moderate, temperate (syn.: modestus, abstinens): aut temperantem (dices), qui se in aliquā libidine continuerit, in aliquā effuderit?Cic. Par. 3, 1, 21: homo in omnibus vitae partibus moderatus ac temperans, etc.,id. Font. 18, 40; so, homo,id. Att. 15, 1, 1.—Sup.: homo sanctissimus et temperantissimus,Cic. Font. 17, 38: principes graviores temperantioresque a cupidine imperii,refraining, abstaining,Liv. 26, 22, 14 Drak. N. cr.—With gen.: famae temperans,Ter. Phorm. 2, 1, 41: temperans gaudii seraeque laetitiae,Plin. Pan. 52, 5: potestatis temperantior,Tac. A. 13, 46.—Hence, adv.: tempĕranter, with moderation, moderately, Tac. A. 4, 33; 15, 29. — Comp., Cic. Att. 9, 2, A, 2.—Sup. seems not to occur.
* Tempĕrātus, a, um, P. a. *
* Impers. pass.: aegre temperatum est, quin, etc.,they with difficulty refrained,Liv. 32, 10, 8: nec temperatum manibus foret, ni, etc.,id. 2, 23, 10: jam superfundenti se laetitiae vix temperatum est,id. 5, 7, 8: ab oppugnatione urbium temperatum,id. 7, 20, 9: a caedibus,id. 25, 25, 9.
* Duly arranged or prepared: prela,Cato, R. R. 12.
* Limited, moderate, temperate.
* Lit.: temperatae escae modicaeque potiones,Cic. Div. 1, 51, 115: regiones caeli neque aestuosae neque frigidae sed temperatae,Vitr. 1, 4; cf. Plin. 14, 2, 4, § 26.—Comp.: loca temperatiora,Caes. B. G. 5, 12: o temperatae dulce Formiae litus,Mart. 10, 30, 1: mitis ac temperatus annus,Col. 3, 20, 1; cf. in sup.: temperatissimum anni tempus,Varr. R. R. 2, 5, 14.
* Trop., of moral character, of speech, etc., moderate, sober, calm, steady, temperate: est autem ita temperatis moderatisque moribus, ut summa severitas summā cum humanitate jungatur,Cic. Fam. 12, 27: justi, temperati, sapientes,id. N. D. 3, 36, 87: in victoriā tem, peratior, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 1: mens in bonis Ab insolenti temperata Laetitiā,Hor. C. 2, 3, 3: vim temperatam di provehunt In majus,id. ib. 3, 4, 66: animum temperatum virtutibus fuisse,Liv. 1, 18, 4: hoc multo fortius est ... illud temperatius,Sen. Ep. 18, 3: aequabile et temperatum orationis genus,Cic. Off. 1, 1, 3: oratio modica ac temperata,id. Or. 27, 95.—Comp.: temperatior oratio,Cic. de Or. 2, 53, 212.— Sup.: temperatissimi sanctissimique viri monumentum,Cic. Verr. 2, 4, 38, § 83. — Adv.: tempĕrātē, in due proportion, with moderation, moderately, temperately.
* Lit.: tepebit,Cato, R. R. 69, 2: arbores umoris temperate, parum terreni habentes,Vitr. 2, 9 med.
* Trop.: agere,Cic. Att. 12, 32, 1: temperatius scribere,id. ib. 13, 1, 1: temperatissime et castissime vivere,Aug. Mus. 6, 15.
Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary
memory