spătĭum (noun N) : root spa-, to draw; Gr. σπάω; span-, to stretch; Gr. σπάνις, want; cf.: πένομαι, πένης; Germ. spannen; Dor. σπάδιον (=στάδιον), race-course; cf. Lat. penuria
* Room, a space (very freq. and class.).
* Lit.
* In gen.: est natura loci spatiumque profundi, Quod neque percurrere flumina possint, Nec, etc.... Usque adeo passim patet ingens copia rebus; Finibus exemptis,Lucr. 1, 1002; 5, 370; 1, 389: locus ac spatium, quod inane vocamus,id. 1, 426; cf. id. 1, 523: per totum caeli spatium diffundere sese (solis lux),id. 4, 202; cf.: tres pateat caeli spatium non amplius ulnas,Verg. E. 3, 105: flumen Dubis paene totum oppidum cingit: reliquum spatium, quā flumen intermittit, mons continet,Caes. B. G. 1, 38: temporibus rerum et spatiis locorum animadversis,id. B. C. 3, 61 fin.: quod spatium non esset agitandi,Nep. Eum. 5, 4: spatium loci,Quint. 8, 3, 84: spatio distante,Ov. M. 11, 715.
* Trop.
* A (limited) space, distance, interval (syn. intervallum): siderum genus spatiis immutabilibus ab ortu ad occasum commeans,Cic. N. D. 2, 19, 49: magno spatio paucis diebus confecto,Caes. B. G. 3, 29: itineris spatium,id. B. C. 1, 24 fin.: viae spatium,the distance, length,Ov. M. 8, 794: trabes paribus intermissae spatiis (shortly before: paribus intervallis),Caes. B. G. 7, 23; cf.: alios ineunt cursus aliosque recursus Adversi spatiis,Verg. A. 5, 584 Coningt. ad loc.: hic locus aequo fere spatio ab castris utrisque aberat,Caes. B. G. 1, 43: inter duas acies tantum erat relictum spatii, ut, etc.,id. B. C. 3, 92: cum Viridorix contra eum duum milium spatio consedisset,id. B. G. 3, 17: magnum spatium abesse,id. ib. 2, 17: quo tanta machinatio ab tanto spatio institueretur?id. ib. 2, 30: tormentorum usum spatio propinquitatis interire,id. B. C. 2, 16 fin.: jamque tenebat Nox medium caeli spatium,Hor. S. 2, 6, 101: illi medio in spatio chorus Occurrit,Verg. A. 10, 219: dimidium fere spatium confecerat, cum, etc.,Nep. Eum. 9, 1: spatium discrimina fallit,the distance,Ov. M. 8, 577.
* Size, bulk, extent: dum spatium victi considerat hostis (serpentis),Ov. M. 3, 95: elephantis,Luc. 9, 732: oris Et colli, Ov. M. 2, 672: dat spatium collo,id. ib. 3, 195: breve lateris,Juv. 6, 503; cf.: quod sit homini spatium a vestigio ad verticem,Plin. 7, 17, 17, § 77: spatia montis,id. 35, 1, 1, § 2: spatium admirabile rhombi,very large,Juv. 4, 39: vasti corporis,Sen. Hippol. 806: plantae Herculis,Gell. 1, 1, 2: trahit aures in spatium, in length, i. e. lengthens them out, Ov. M. 11, 176; so, in spatium,id. ib. 2, 197; 7, 783; Sil. 13, 562.
* An open space for walking, racing, etc., in.
* A walk, promenade; a public place or square, etc. (cf. ambulatio): urbs delubris distincta spatiisque communibus,Cic. Rep. 1, 26, 41: templaque et innumeris spatia interstincta columnis,i. e. colonnades, porticos,Stat. S. 3, 5, 90: quin igitur ad illa spatia nostra sedesque pergimus, ubi cum satis erit deambulatum, requiescemus,Cic. Leg. 1, 4, 14: spatia silvestria,id. ib. 1, 5, 15: orator ex Academiae spatiis,id. Or. 3, 12 (quoted by Quint. 12, 2, 23, and by Tac. Or. 32): Academiae non sine causā nobilitata spatia,Cic. Fin. 5, 1, 1: locus planis Porrectus spatiis, in level spaces, i. e. plains, Hor. Ep. 1, 7, 42: ille actus habenā Curvatis fertur spatiis,Verg. A. 7, 381.
* Transf., the action of walking, a walk, promenade; a turn, course: cum in ambulationem ventum esset, Scaevolam, duobus spatiis tribusve factis, dixisse, etc.,Cic. de Or. 1, 7, 28; cf. id. Rep. 1, 12, 18; Suet. Aug. 83: si interdum ad forum deducimur, si uno basilicae spatio honestamur,Cic. Mur. 34, 70: septem spatiis circo meruere coronam,Ov. Hal. 68: (agitatores) septimo spatio palmae appropinquant,Sen. Ep. 30, 13.
* Poet., in gen., room or space in a building: Phocus in interius spatium pulchrosque recessus Cecropidas ducit,the inner space, the interior,Ov. M. 7, 670.
* Of time.
* In gen., a space of time, interval, period: spatia omnis temporis non numero dierum sed noctium finiunt,Caes. B. G. 6, 18: spatium praeteriti temporis,Cic. Arch. 1, 1: quantum fuit diei spatium,as the portion of the day allowed,Caes. B. G. 2, 11 fin.: annuum spatium,id. B. C. 3, 3: annuum, menstruum, diurnum, nocturnum,Cic. Inv. 1, 26, 39: dierum triginta,Cic. Verr. 2, 2, 39, § 96: parvo dilexit spatio Minoida Theseus,Prop. 2, 24, 43 (3, 19, 27): spatio brevi,Hor. C. 1, 11, 6: in brevi spatio mutantur secla animantum,Lucr. 2, 77; so, in brevi spatio,Ter. Heaut. 5, 2, 2: aliquid longo spatio tenere,Cic. Off. 2, 23, 81: me ex comparato et constituto spatio defensionis in semihorae curriculum coëgisti,id. Rab. Perd. 2, 6: hoc interim spatio conclave illud concidisse,id. de Or. 2, 86, 353: spatia annorum,Prop. 3 (4), 21, 31. spatium juventae Transire,Ov. M. 15, 225: illa dies ... incerti spatium mihi finiat aevi,id. ib. 15, 874: post sexagesimum vitae spatium,i. e. after the sixtieth year,Plin. 7, 50, 51, § 170.
* (Acc. to I. B.) A path, course, race, track: ut eadem spatia quinque stellae dispari motu cursuque conficiant,Cic. de Or. 3, 45, 178: quid mihi opu'st, decurso aetatis spatio, cum meis gerere bellum?Plaut. Stich. 1, 2, 14: prope jam excurso spatio,Ter. Ad. 5, 4, 6: te vero, mea quem spatiis propioribus aetas Insequitur,Verg. A. 9, 275: deflexit jam aliquantulum de spatio curriculoque consuetudo majorum, Cic. Lael. 12, 40; cf.: quemadmodum simus in spatio Q. Hortensium ipsius vestigiis persecuti,id. Brut. 90, 307: currenti spatium praemonstra,Lucr. 6, 93: pede inoffenso spatium decurrere vitae,Ov. Tr. 3, 4, 33; Sen. Troad. 398.
* Of a portion of time in which to do any thing, space, time, leisure, opportunity: neque, ut celari posset, tempus spatium ullum dabat,Ter. Hec. 3, 3, 14: nisi tempus et spatium datum sit,Cic. Quint. 1, 4: irae suae spatium et consilio tempus dare,Liv. 8, 32: ubicumque datum erat spatium solitudinis,Ter. Hec. 1, 2, 55: quantum spatii nobis datur,Cic. de Or. 1, 59, 252: tempus inane peto, requiem spatiumque furori,Verg. A. 4, 433: ne properes, oro; spatium pro munere posco,Ov. R. Am. 277: proin quicquid est, da tempus ac spatium tibi. Quod ratio non quit, saepe sanavit mora,Sen. Agam. 2, 129.—Esp.: spatium (aliquid, nihil spatii, etc.) alicui faciendi or ad faciendum aliquid, time to do a thing: breve spatium'st perferundi quae minitas mihi,Plaut. Capt. 3, 5, 85: ut Ne esset spatium cogitandi ad disturbandas nuptias,Ter. And. 1, 2, 11: quam longum spatium amandi amicam tibi dedi!id. Hec. 4, 4, 62: dare alicui spatium ad se colligendum,Cic. Caecin. 2, 6: ad scribendum,id. Fam. 15, 17, 1: pila in hostes coniciendi,Caes. B. G. 1, 52; 4, 13; Ov. M. 10, 163: nec fuit spatium ad contrahenda castra,Caes. B. G. 7, 40: cum erit spatium, utrumque praestabo,Cic. Att. 5, 14, 1: si spatium ad dicendum habuissemus,Cic. Verr. 1, 18, 56: spatium sumamus ad cogitandum,id. Fin. 4, 1, 1; id. de Or. 1, 33, 150: sex dies ad eam rem conficiendam spatii postulant,Caes. B. C. 1, 3 fin.: vix explicandi ordines spatium Etruscis fuit,Liv. 2, 46, 3: spatium Vitellianis datum refugiendi,Tac. H. 2, 25.—Rarely with dat.: spatium quidem tandem adparandis nuptiis, vocandi, sacruficandi dabitur paululum,Ter. Phorm. 4, 4, 20.
* A year of life: quosdam (morbos) post sexagesimum vitae spatium non accidere,Plin. 7, 50, 51, § 170.
* Metrical time, measure, quantity: trochaeus, qui est eodem spatio quo choreus,Cic. Or. 57, 193; cf. Quint. 1, 5, 18: neu sermo subsultet imparibus spatiis ac sonis, miscens longa brevibus, etc.,id. 11, 3, 43; cf. id. 11, 3, 40; 11, 3, 17 al.