LAT

Lewis Short

(adj.adv.) : nŏvus, a, um, adj.Sanscr. navas; Gr. νέος, i. e. νεϝος; cf.: noverca, nuntius, denuo, nuper; Germ. neu; Engl. new
* New, not old, young, fresh, recent, etc. (v. antiquus init.; cf.: recens, novellus).
* Lit.
* In gen.: civitates condere novas,Cic. Rep. 1, 7, 12: nova et a nobis inventa ratio,id. ib. 1, 8, 13; cf.: nihil novi vobis afferam neque quod a me sit cogitatum aut inventum,id. ib. 1, 14, 21: novus veteri exercitus jungitur,Liv. 7, 7; cf. miles,Sall. J. 87, 2: imperator,id. ib. 44, 2: novum de integro proelium,Liv. 24, 16: Camillus,id. 22, 14: consules,Suet. Caes. 15: serpens,which has cast its old skin,Ov. M. 9, 266: caro,fresh meat,Juv. 11, 85.—Special phrases.
* Transf., in the sup.: nŏvissĭmus, a, um, the latest, last, hindermost, extreme (syn.: extremus, proximus, recentissimus): a quo (sc. novo) etiam extremum novissimum quoque dici coeptum vulgo, quod meā memoriā ut Aelius sic senes aliquot, nimium novum verbum quod esset, vitabant,Varr. L. L. 6, § 59 Müll.: histriones,Cic. Rosc. Com. 11, 30; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 1, 3; Cass. ib. 12, 13, 1: qui ex iis novissimus venit, necatur,Caes. B. G. 5, 56: novissimum agmen,the rear,id. ib. 1, 15; 7, 68. —So as subst.: nŏvissĭmi, ōrum, the rear of an army, the soldiers in the last line: novissimis praesidio esse,Caes. B. G. 1, 20: novissimos adorti magnam multitudinem conciderunt,id. ib. 2, 11: dixitque novissima verba,Verg. A. 4, 650: novissima cauda,i. e. the end of,Ov. M. 3, 681; 13, 963: luna,Plin. 2, 13, 10, § 56.
* In partic.
* Novus homo, or homo novus, the first of his family who obtained a curule office, a man newly ennobled, an upstart, Cic. Off. 1, 39, 138: adeptus es, quod non multi homines novi,Cic. Fam. 5, 18, 1; cf.: in Q. Pompeio, novo homine et fortissimo viro,id. Mur. 7, 16 sq.: M. Catoni, homini ignoto et novo,id. Rep. 1, 1, 1; cf.: hic novus Arpinas, ignobilis, et modo Romae Municipalis eques,Juv. 8, 237: nova nupta,a bride,Juv. 2, 120.—Plur. subst.: nŏvi, ōrum, m., recent writers: est et quod appellatur a novis νόημα, Quint. 8, 5, 12: novorum lectio,id. 2, 5, 26; 5, 4, 1.
* In eccl. Lat., renewed by grace: nova creatura,Vulg. 2 Cor. 5, 17: induite novum hominem,ib. Eph. 4, 24.
* New, novel, strange, singular, unusual, unheard of: flagitia ingentia, nova, capitalia,Ter. Ad. 4, 7, 3: nihil dicam aut inauditum vobis aut cuiquam novum,Cic. de Or. 1, 31, 137; cf.: novum crimen et ante hunc diem inauditum,id. Lig. 1, 1: nova tibi haec sunt et inopinata?Cic. Verr. 2, 2, 8, § 24; id. Att. 6, 1, 5: novam in feminā virtutem novo genere honoris donavere,Liv. 2, 13; Verg. A. 3, 591: nova monstra,Hor. C. 1, 2, 6: si res agi videtur nova, magna, atrox,Quint. 4, 1, 33.
* New in any thing, unused, unaccustomed, inexperienced (poet. and in post-Aug. prose): et rudis ad partus et nova miles oram,Ov. H. 11, 48.
* With dat.: novus dolori,Sil. 6, 254; Tac. Agr. 16.—*
* Nova Via structa esse dicitur regnante Ser. Tullio, Paul. ex Fest. p. 174 Mull.; v. Müll. ib. p. 389, a; cf.: vocabulum pervetustum ut Novae viae, quae via jam diu vetus,Varr. L. L. 6, § 59 Müll.
* Recent: tu cognovisti omnia, novissima et antiqua,Vulg. Psa. 138, 5.
* Like Engl. last, extreme, highest: exempla,the extreme penalty, the penalty of death,Tac. A. 12, 20; 15, 44; and absol.: a summā spe, novissima exspectabat,id. ib. 6, 50: novissimum casum experitur,id. ib. 12, 33.
* Esp. in eccl. Lat.
* Youngest: liberorum,Vulg. Jos. 6, 26.
* Lowest in rank or fortune: de novissimis populi,Vulg. 3 Reg. 13, 33.
* As subst.
* Sing.: nŏvissĭmum, i, n., the end.
* Of place: terrae,Vulg. 1 Macc. 3, 9: a summo ad novissimum,the bottom,id. Isa. 56, 11.
* Plur.: nŏvissĭma, ōrum, n.
* Of place, the bottom, depths: abyssi,Vulg. Job. 38, 16.
* Of time, recently, lately, a short time ago: mater cum novissime aegrotāsset, Val. Antias. ap. Charis. p. 186 P.: quod novissime nobiscum foedus fecissent,id. ib.: novissime, memoriā nostrā, argentum aere solutum est,Sall. C. 33, 2: liber quem novissime tibi misi,Plin. Ep. 8, 3, 1: eloquendi rationem novissime repertam,Quint. 12 praef. § 3.
* Of succession, lastly, last of all, finally: dicam primum ... deinde ... novissime,Sen. Ira, 3, 5, 2: primum ... post haec ... novissime,Quint. 3, 6, 24; cf.: primum ... post haec ... novissime,id. 11, 2, 41: vel ... vel ... vel novissime,id. 7, 1, 37: et ... et ... et novissime,id. 2, 4, 10: cum plura interrogāsset ... novissime id inferebat,id. 5, 11, 3: novissime cum, etc. (= postremo),in the last fight,Hirt. B. G. 8, 48, 3.
* Form nŏvĭter, newly: BASILICA IVLIA A SE NOVITER REPARATA,Inscr. Orell. 24 (A. D. 377): amor noviter venit,Fulg. Myth. 3, 1 med.—Sup.: nŏvissĭmē.
Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary
memory