nĭ-sĭ (archaic forms nisei and nise, Lex Rubria, v. Ritschl, Legis Rubriae pars superstes, Bonnae, 1851, and Rhein. Mus. tom. 8, p. 448 sq.)
* Conj., if not, unless.
* In gen.: quid tu malum curas, Utrum crudum an coctum-edim? nisi tu mihi es tutor,Plaut. Aul. 3, 2, 15: quod nisi esset, certe postea non discessisset,Cic. Clu. 66, 189: non posse ejus imperia diutius sustineri, nisi quid in Caesare sit auxilii,Caes. B. G. 1, 31; Suet. Caes. 52.
* In transitions; also in the combinations nisi vero, nisi forte, nisi tamen, unless perhaps, etc., mostly ironical (cf. Gr. εἰ μὴ ἄρα, ει μή γε, ἐκτὸς εἰ μή): nisi unum hoc faciam ut in puteo cenam coquant,Plaut. Aul. 2, 7, 3: nisi forte volumus Epicureorum opinionem sequi, qui, etc.,Cic. Fat. 16, 37: nisi vero existimatis dementem Africanum fuisse, qui, etc.,id. Mil. 3, 8: ne requiras; nisi forte adulescentes pueritiam debent requirere,id. Sen. 10, 33: Hostis nullus erat, nisi forte quem vos jussissetis,Sall. J. 14, 10; cf. Zumpt, Gram. § 569.
* After an interrogative or negative clause, except, save only, only: ne quis enuntiaret, nisi quibus mandatum esset,Caes. B. G. 1, 30: hoc sentio, nisi in bonis, amicitiam esse non posse,Cic. Lael. 5, 18: etenim dicere nemo potest, nisi qui prudenter intellegit,id. Brut. 6, 23: quid est pietas, nisi voluntas grata in parentes,id. Planc. 33, 82; Ov. H. 2, 27: negant enim quem quam esse virum bonum, nisi sapientem,Cic. Lael. 5, 18.
* Esp.
* Closely connected with non (mostly post-Aug.): legationis non nisi condemnato et ejecto eo, etc.,Cic. Verr. 2, 1, 39, § 98: qui non nisi aput Germanias adsequi nomen imperatorium posset,Tac. A. 2, 26: ad quem non nisi per Sejanum aditus,id. ib. 4, 68; 14, 63; 15, 1; Suet. Caes. 56; id. Aug. 21; 41; Quint. 1, 5, 19; Plin. 10, 36, 52, § 108; Plin. Ep. 6, 6, 4.—(The passages in which nisi was supposed to stand for nisi non or non nisi have been critically amended; v. Hand, Turs. 4, 253; Kritz and Fabri ad Sall. J. 54, 5; Drakenb. and Weissenb. ad Liv. 34, 16, 1; Duker ad Flor. 1, 12, 18.)
* After nihil, nihil aliud, etc., save, but, than: nihil am plius nisi,Cic. Planc. 41, 99: nihil est quod festines, nisi ut valeas,id. Fam. 16, 6, 3: erat historia nihil aliud nisi annalium confectio,id. de Or. 2, 12, 52; id. Phil. 3, 5, 13, id. Rosc. Am. 37, 108.
* Non aliter nisi, on no other condition: non aliter neque classem revocaturum neque exercitum reducturum, nisi, etc.,Liv. 45, 11, 11.
* Nisi si, except if, unless: nisi si etiam illuc pervenerint,Varr. R. R. 2, 9: noli putare me ad quemquam longiores epistulas scribere, nisi si qui ad me plura scripsit, etc.,Cic. Fam. 14, 2, 1: nisi vero si quis est qui,id. Cat. 2, 4, 6.
* Nisi ut, except that, unless: neque convivia inire ausus est, nisi ut speculatores cum lanceis circumstarent,Suet. Claud. 35.
* Nisi quod, except that which, save only that: nam nunc homines nihili faciunt quod licet nisi quod lubet,Plaut. Trin. 4, 3, 25: cum Patrone Epicureo mihi omnia sunt communia, nisi quod in philosophiā vehementer ab eo dissentio,Cic. Fam. 13, 1, 2: praedia me valde delectant, nisi quod me aere circum foraneo obruerunt,id. Att. 2, 1, 11; id. Tusc. 3, 24, 58: ab negotiis numquam voluptas remorata est, nisi quod de uxore potuit honestius consuli,Sall. J. 95, 3; Tac. A. 14, 14: unde causa et origo peregrino sacro parum comperi, nisi quod signum ipsum ... docet advectam religionem,id. G. 9.
* Nisi quia, except because, i. e. until that at nesciebam id dicere illam, nisi quia Correxit miles, quod intellexi minus, Ter. Eun. 4, 5, 10.