LAT

Lewis Short

lăpis (noun M.f) : (abl. lapi, Enn. ap. Prisc. 708 P.;
* Gen. plur. lapiderum, C. Gell. ap. Charis. p. 40 P.), m. (f.: tanto sublatae sunt augmine tunc lapides, Enn. ap. Non. 211, 9) [etym. dub.; perh. from same root with rupes; cf. Corss. Ausspr. 1, 545; not connected with λᾶας, Georg Curtius Gr. Etym. p. 542], a stone (cf.: saxum, silex, cautes, cos, calculus).
* In gen.: stillicidi casus lapidem cavat,Lucr. 1, 313: undique lapides in murum jaci coepti sunt,Caes. B. G. 2, 6; cf. Cic. Mil. 15, 41: pars eminus glande aut lapidibus pugnare,Sall. J. 57, 4: lapide percussus,Plaut. Stich. 4, 2, 33: lapidem habere, ut illi cerebrum excutiam,id. Capt. 3, 4, 69; cf. Cic. de Or. 2, 47, 197: consul ingentem vim modicorum, qui funda mitti possent, lapidum paraverat,Liv. 38, 20, 1; Gell. 4, 14, 3 sqq.: e lapide duro parietes construere,Plin. 36, 22, 51, § 171: lapis duritia marmoris,id. 36, 22, 46, § 163: bibulus,sandstone, pumice-stone,Verg. G. 2, 348: molaris,a millstone,Quint. 2, 19, 3; cf.: num me illue ducis, ubi lapis lapidem terit?i. e. into the mill,Plaut. As. 1, 1, 16: Parius, Parian stone, i. e. Parian marble, Verg. A. 1, 593: lapide candidiore diem notare,i. e. to mark with a white stone the luckiest day,Cat. 68, 148; cf. lapillus.
* Trop. for dulness, stupidity, want of feeling: ego me credidi homini docto rem mandare: is lapidi mando maximo,Plaut. Merc. 3, 4, 47: i, quid stas, lapis? quin accipis?Ter. Heaut. 4, 7, 3; cf. id. ib. 5, 1, 43: tu, inquam, mulier, quae me omnino lapidem, non hominem putas,id. Hec. 2, 1, 17; and with silex (q. v.): tu es lapide silice stultior,Plaut. Poen. 1, 2, 78; cf.: lapides mehercule omnes flere ac lamentari coëgisses,Cic. de Or. 1, 57, 245: lapis est ferrumque suam quicumque puellam verberat,Tib. 1, 10, 59: aut mare prospiciens in saxo frigida sedi, quamque lapis sedes, tam lapis ipsa fui,Ov. H. 19, 30.—Prov.: lapidem ferre altera manu, altera panem ostentare,i. e. to flatter openly and injure secretly,Plaut. Aul. 2, 2, 18: verberare lapidem,i. e. to hurt one's self more than one's enemy,id. Curc. 1, 3, 41: lapides loqui,to speak hard words,id. Aul. 2, 1, 29: ad eundem lapidem bis offendere,to commit the same error twice,Aus. Ep. 11; so, bis ad eundem (sc. lapidem),Cic. Fam. 10, 20, 2.
* In partic.
* A mile-stone, set up on the roads at every thousand paces, which made a Roman mile; hence, with an ordinal numeral added to denote distance in miles: ad quartum et vicesimum lapidem a Roma,Varr. R. R. 3, 2, 14; cf.: effoditur ad vigesimum ab Urbe lapidem,Plin. 33, 12, 56, § 159: sacra videt fieri sextus ab Urbe lapis,Ov. F. 6, 682: intra vicesimum lapidem,Liv. 5, 4 fin.: duodecimum apud lapidem,Tac. A. 3, 45: a tertio lapide,Flor. 2, 6 fin.: ad lapidem undecimum, Paul. ex Fest. p. 250 Müll.—Sometimes ellipt. without lapis: ad duodecimum a Cremona,Tac. H. 2, 24: ad quartum,id. ib. 2, 39: ad octavum,id. ib. 3, 15.
* A statue: Jovem lapidem jurare, the statue of Jupiter at the Capitol, Cic. Fam. 7, 12, 2; Gell. 1, 21, 4; v. Juppiter.—*
* Terminalis, a landmark, boundary-stone, Amm. 18, 2, 15; called lapis alone,Lact. 1, 20 fin.; so, lapis sacer,Liv. 41, 13; cf.: non fixus in agris, qui regeret certis finibus arva, lapis,Tib. 1, 3, 44; cf. id. 1, 1, 12.
* A gravestone, tombstone, Prop. 3 (4), 1, 37; Tib. 1, 3, 54; called also ultimus,Prop. 1, 17, 20.
* A precious stone, gem, jewel, pearl (mostly poet.), Cat. 69, 3: gemmas et lapides,Hor. C. 3, 24, 48: clari lapides,id. ib. 4, 13, 14; Ov. A. A. 1, 432; Sil. 12, 231; Mart. 11, 50, 4; Tac. A. 3, 53; Macr. S. 7, 13, 11.
* Meton.: albus,a table of white marble, a marble table,Hor. S. 1, 6, 116.
Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary

TLL

s. TLL
Thesaurus Linguae Latinae
memory