(verb) : lăbōro, āvi, ātum, 1, and
* A. [2. labor].
* Neutr., to labor, take pains, exert one's self, strive.
* In gen.: ne labora,Ter. Heaut. 1, 1, 37: sese (aratores) sibi, laborare,Cic. Verr. 2, 3, 52, § 121: quid ego laboravi, aut quid egi, aut in quo evigilaverunt curae et cogitationes meae, si? etc.,id. Par. 2, 17: ne familiares, si scuta ipsi ferrent, laborarent,id. Phil. 5, 6: si mea res esset, non magis laborarem,id. Fam. 13, 44; 74: qui non satis laborarunt,Quint. 8 prooem. § 29: frustra laborabimus,id. 6, 3, 35; cf.: frustra laboret Ausus idem,Hor. A. P. 241: in enodandis nominibus,to exert one's self in vain,Cic. N. D. 3, 24, 62: circa memoriam et pronuntiationem,Quint. 6, 4, 1: circa nomina rerum ambitiose,id. 3, 11, 21: in famam, Sen. de Ira, 3, 41, 3: in commune,Quint. 5, 11, 24; 8, 2, 18: in spem,Ov. M. 15, 367.—With dat., to toil for, to serve: cui (Jovi) tertia regna laborant,Sil. 8, 116.—With in and abl.: quid est, in quo se laborasse dicit?Cic. Verr. 2, 3, 53, § 124: qua in re mihi non arbitror diu laborandum,Quint. 2, 3, 2: in dura humo,Ov. F. 4, 416: in remigando,Vulg. Marc. 6, 48: in omni gente,in behalf of,Juv. 8, 239.—With pro: pro hoc (L. Flacco) laborant,Cic. Planc. 11, 28: pro salute mea,id. Dom. 11, 30: pro Sestio,id. Fam. 13, 8, 1.—With ut: laborabat, ut reliquas civitates adjungeret,Caes. B. G. 7, 31: ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,Cic. Planc. 20, 50: ut vos decerneretis laboravi,id. Prov. Cons. 11, 28: neque te ut miretur turba labores,Hor. S. 1, 10, 73. —With ne: et sponsio illa ne fieret, laborasti,Cic. Verr. 2, 3, 57, § 132: quae ego ne frustra subierim ... laboro, Lent. ap. Cic. Fam. 12, 14, 5.—With inf.: quem perspexisse laborant,Hor. A. P. 435: amarique ab eo laboravi,Plin. Ep. 1, 10, 2; 2, 5, 9: si sociis fidelissimis prospicere non laboratis,Cic. Verr. 2, 3, 55, § 127: quod audiri non laborarit,Cic. Att. 5, 2, 2: hunc superare laboret,Hor. S. 41, 112; 2, 3, 269: ne quaerere quidem de tanta re laborarint,Nep. Pel. 3, 1: describere,Cael. Aur. Acut. 2, 1.
* Act. (only since the Aug. per.; for in Cic. Cael. 22, 54, elaboratus is the correct reading).
* To suffer, to labor under, to be oppressed, afflicted, or troubled with.
* Absol.: aliud est dolere, aliud laborare. Cum varices secabantur C. Mario, dolebat: cum aestu magno ducebat agmen, laborabat. Est inter haec tamen quaedam similitudo: consuetudo enim laborum perpessionem dolorum efficiet faciliorem, Cic. Tusc. 2, 15, 35: valetudo tua me valde conturbat: significant enim tuae litterae, te prorsus laborare,id. Att. 7, 2, 2: cum sine febri laborassem,id. ib. 5, 8: eum graviter esse aegrum, quod vehementer ejus artus laborarent,id. Tusc. 2, 25, 61.
* To grieve, be in trouble, be vexed, to be concerned, solicitous, or anxious: animo laborabat, ut reliquas civitates adjungeret,Caes. B. G. 7, 31: ut vos decerneretis, laboravi,Cic. Prov. Cons. 11: nihil laboro, nisi ut salvus sis,id. Fam. 16, 4, 4: sponsio illa ne fieret laborasti,Cic. Verr. 2, 3, 57, § 132.— With de (esp. of events or persons on whose account one is concerned): sororem de fratrum morte laborantem,Cic. Inv. 2, 26, 78: de quibus ego ante laborabam, ne, etc.,id. Caecin. 1, 3: laboro, ut non minimum hac mea commendatione se consecutum videretur,id. Fam. 13, 26, 4: noli putare me de ulla re magis laborare,id. Att. 6, 1, 3: his de rebus eo magis laboro, quod, etc.,id. Fam. 13, 56, 3: in uno,i. e. to love,Hor. C. 1, 17, 19: non laboro, nihil laboro, I don't trouble myself about it, it concerns me not: cujus manu sit percussus, non laboro,Cic. Rosc. Am. 34, 97: quorsum recidat responsum tuum non magnopere laboro,id. Rosc. Com. 15, 43: Tironi prospicit, de se nihil laborat,id. Phil. 8, 9, 26: quid est quod de iis laborat,id. ib. 8, 8, 27; id. Tusc. 1, 43, 103.—With abl.: tuā causā,Cic. Fam. 3, 7, 6: neglegens ne qua populus laborat,Hor. C. 3, 8, 25.—With in: in re familiari valde laboramus,Cic. Att. 4, 1, 3.
* To be in distress, difficulty, or danger: quos laborantes conspexerat iis subsidia submittebat,Caes. B. G. 4, 26: suis laborantibus succurrere,id. B. C. 2, 6; Sall. C. 60, 4: ne legatus laborantibus suis auxilio foret,id. J. 52, 6; Curt. 9, 1, 15.—Impers. pass.: maxime ad superiores munitiones laboratur,Caes. B. G. 7, 85.—Of inanim. things: ut utraeque (triremes) ex concursu laborarent,Caes. B. C. 2, 6: nec cur fraternis luna laboret equis (of an eclipse of the moon, because the sun's light is then withdrawn from it),Prop. 2, 34, 52 (3, 32, 48 M.); so, luna laboret,Cic. Tusc. 1, 38, 92: cum luna laborare non creditur,Plin. 2, 9, 6, § 42: laboranti succurrere lunae,Juv. 6, 443: Aquilonibus Querceta laborant,Hor. C. 2, 9, 6: laborantem ratem deserere,Ov. P. 2, 6, 22: laborat carmen in fine,Petr. 45.
* With abl.: laborantes utero puellae,Hor. C. 3, 22, 2: domesticā crudelitate,Cic. Rosc. Am. 53, 154: nec vero quisquam stultus non horum morborum aliquo laborat,id. Fin. 1, 18, 59: odio apud hostes, contemptu inter socios,Liv. 6, 2: pestilentiā laboratum est,id. 1, 31, 5: crimine temeritatis,Quint. 12, 9, 14.
* To work out, elaborate, to form, make, prepare: noctibus hibernis castrensia pensa laboro,Prop. 4, 3, 33: quale non perfectius Meae laborarint manus,Hor. Epod. 5, 60: arte laboratae vestes,Verg. A. 1, 639: laborata Ceres,bread,id. ib. 8, 181: et nobis et equis letum commune laboras,preparest,Sil. 16, 411.
* To labor at, to cultivate: frumenta ceterosque fructus,Tac. G. 45.

s. TLL