LAT

Lewis Short

(adjective) : justus, a, um, 2. jus
* Just, upright, righteous.
* Lit.: justus et bonus vir,Cic. Off. 2, 12, 42: digna esse justo homine, eoque quem virum bonum dicimus,id. ib. 1, 10, 31: in amicitia parum justus,id. Lael. 20, 75: vir,Vulg. Gen. 6, 9: Dominus,id. Exod. 9, 27: in socios,Cic. Planc. 26, 63: qui omnium justissimus fuisse traditur,id. Sest. 67, 141.—Of things, in accordance with law or right, equitable, just: bella,Cic. Deiot. 5, 13: causa,id. Phil. 2, 22, 53: supplicia,id. Cat. 1, 8, 20: querela,Ov. P. 4, 3, 22: bella,id. M. 8, 58: triumphus,Hor. C. 1, 12, 54; Suet. Calig. 48; Liv. 33, 22: justissimos triumphos videre,Cic. Pis. 19, 44.
* Transf.
* Lawful, rightful, true: uxor,Cic. Tusc. 1, 35, 85: hymenaei,Verg. G. 3, 60: matrimonium,Gai. Inst. 4, 16: nuptiae,id. ib. 1, 90 sq.: liberi,legitimate,id. ib. 3, 72: filius,id. ib. 1, 77: justā matrefamilias ortus, opp. pellice,Liv. 39, 53: justissima causa faciendi aliquid,Caes. B. G. 4, 16: imperium,id. ib. 1, 45.
* Esp.: dies justi,a delay of thirty days allowed by law in paying debts,Gell. 20, 1, 43.
* Due; esp. in the plur. neutr. subst.: ju-sta, rights, privileges: servis justa praebere,Cic. Off. 1, 13, 41; Col. 4, 3, 5: justa reddere,Col. 1, 8, 11; 11, 1, 26.
* In partic.: justa, ōrum, n., due ceremonies or formalities: omnia justa perficere,Liv. 9, 8; so, justis omnibus hospitalibus fungi,id. 9, 6.—Esp. of funeral rites, obsequies (cf. exsequiae): justa facere uxori,Plaut. Cist. 1, 3, 28: more regio justa magnifice facere,Sall. J. 11, 2: justis funebribus confectis,Caes. B. G. 6, 18: paterno funeri justa solvere,Cic. Rosc. Am. 8: peragere,Plin. 2, 109, 112, § 248: praestare,Curt. 10, 8: persolvere,id. 6, 6: ferre avis positis,Ov. F. 5, 480: dare manibus alicujus,Flor. 4, 2.
* Proper, perfect, complete, reasonable, suitable, sufficient, right: vidulus,i. e. full, with all its contents,Plaut. Rud. 5, 3, 23: timor,Hirt. B. G. 8, 48: proelium,Liv. 39, 2: victoria,Cic. Fam. 2, 10, 3: iter conficere,a regular day's march,Caes. B. C. 1, 23: exercitus,complete, in full number,Liv. 9, 43: muri altitudo,Caes. B. G. 7, 23: volumina,Vell. 2, 119: aetas,Dig. 12, 4, 8: eloquentia,Cic. Brut. 90: loca, i. q. aequa, even, level (opp. iniquus, uneven), Tac. A. 2, 5.
* Moderate, mild, gentle, easy: ut justioribus utamur iis, qui, etc.,Cic. Fin. 1, 1, 2: justa et clemens servitus,Ter. And. 1, 1, 9.—Hence
* Subst.: justum, i, n., that which is right or just, justice: justum ac jus colere,Cic. Leg. 2, 5: plus justo,more than is right, too much,Hor. C. 3, 7, 24; so, ulterius justo,Ov. M. 6, 470: gravius justo dolere,id. ib. 3, 333: justo longius,too long,Quint. 9, 4, 125: praeter justum,Lucr. 4, 1241.— Plur.: ergo est lex justorum injustorumque distinctio,Cic. Leg. 2, 5, 13.
* Adv.: justē, rightly, justly, equitably, duly: juste et legitime imperare,Cic. Off. 1, 4: aestimare aliquid,Curt. 10, 5: timere,Ov. H. 17, 168.—Comp.: justius,Phaedr. 4, 25, 8: reprehendi,Hor. S. 2, 4, 86.—Sup.: justissime,Quint. 10, 1, 82.
Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary
memory