Lewis Short
(v. a.P. a.) : intellĕgo (less correctly intellĭgo), exi, ectum (intellexti for intellexisti, Ter. Eun. 4, 6, 30; Cic. Att. 13, 32, 3:
* Intellexes for intellexisses,Plaut. Cist. 2, 3, 81; subj. perf.: intellegerint,Sall. H. Fragm. 1, 41, 23 Dietsch), 3, v. a. inter-lego, to see into, perceive, understand.
* Lit.
* To perceive, understand, comprehend: qualem autem deum intellegere nos possumus nulla virtute praeditum,Cic. N. D. 3, 15, 38 Schoemann ad loc.: haec dumtaxat in Graecis intellego, quae ipsi, qui scripserunt, voluerunt a vulgo intellegi,Cic. de Or. 2, 14: puderet me dicere non intellegere, si vos ipsi intellegeretis, qui ista defenditis,id. N. D. 1, 39: corpus quid sit intellego,id. ib. 1, 26: quare autem in his vis deorum insit, tum intellegam cum cognovero,id. ib. 3, 24: quam sis audax hinc omnes intellegere potuerunt, quod,id. Rosc. Am. 31: magna ex parvis,id. Off. 1, 41: intellexi ex tuis litteris, te audisse,id. Att. 6, 9: de gestu intellego, quid respondeas,id. Vatin. 15: intellegere et sapere plus quam ceteros,id. Off. 2, 14: cernere aliquid animo atque intellegere,id. Top. 5: facile intellectu est,Nep. Dion. 9: intellegi necesse est: esse deos,Cic. N. D. 1, 17; id. Tusc. 3, 5: quocirca intellegi necesse est, in ipsis rebus invitamenta inesse,id. Fin. 5, 11.—In answers, intellego corresponds to our I understand, go on, very well, Plaut. Ep. 2, 2, 63; Ter. Phorm. 2, 3, 93.— Abl. absol.: intellecto; with rel. clause: quidam bonorum caesi, postquam, intellecto in quos saeviretur, pessimi quoque arma rapuerant,Tac. A. 1, 49; intellecto quantum bellum suscitaret,Just. 38, 3, 6.
* To understand a language: isti qui linguam avium intellegunt, Pac. ap. Cic. Div. 1, 57, 131 (Trag. v. 83 Rib.): in iis linguis quas non intellegimus,Cic. Tusc. 5, 40, 116: quantum ego Graece scripta intellegere possum,id. de Or. 2, 13, 55: linguam ejus,Sen. de M. Claud. 5, 2; Petr. 73.
* To understand by any thing, to take a thing to mean.
* To see, perceive, observe by the understanding: vehementer nunc mihi est irata: sentio atque intellego,Plaut. Truc. 2, 6, 64: ubi neque cohortationes suas neque preces audiri intellegit,Caes. B. C. 2, 42: illi, ante inito, ut intellectum est, consilio,id. B. G. 2, 33: intellego, quid loquar,Cic. Lig. 5.
* Transf., to perceive, discern by the senses; to see, feel, notice. Alcumenam ante aedis stare saturam intellego, Plaut. Am. 2, 2, 35: Si. Statum vide hominis, Callipho.... Ca. Bene confidenterque astitisse intellego, id. Ps. 1, 5, 41: illa quidem primo nullos intellegit ignes,Ov. M. 9, 456: frigus,Col. Arbor. 13: vestigia hominum intellegi a feris,Plin. 8, 16, 21, § 58; 28, 4, 14, § 55.— Hence, in-tellĕgens, entis, P. a., that has understanding or that understands a thing; intelligent, acquainted with.
* With in or sub aliqua re, or per aliquid: illa est εὐταξία, in qua intellegitur ordinis conservatio, Cic. Off. 1, 40, 142: sub hoc themate intellegere non hoc, sed, etc.,Sen. Contr. 9, 28, 10: intellego sub hoc verbo multa,id. ib. 1, 2, 15: per nemo homo,Donat. ad Ter. Eun. 3, 5, 1: solem sub appellatione Jovis,Macr. S. 1, 23, 5: per sagittas vim radiorum,id. ib. 1, 17, 12.
* With two acc.: non habeo quod intellegam bonum illud,Cic. Tusc. 3, 18, 41.
* With acc. and abl.: consuetudo omnibus his nominibus Argesten intellegi, Plin. 2, 47, 46, § 121.
* In gen.: semperne vulgi judicium cum intellegentium judicio congruit?Cic. Brut. 49: intellegens dicendi existimator,id. ib. 54: judicium,id. Opt. Gen. Or. 4: vir,id. Fin. 3, 5.—With gen.: cujusvis generis ejus intellegens,id. ib. 2, 20.—Comp.: aliquid intellegentiore mente discutere,Aug. Retract. 1, 19.
* In partic.
* Intellegens alicujus, that understands a person, rightly estimates his character: intellegens principis nostri, cujus videbam hanc esse laudem,Plin. Ep. 6, 27, 2 Döring ad loc.
* Well skilled in matters of taste, a connoisseur: signa pulcherrima quae non modo istum hominem, ingeniosum atque intellegentem, verum etiam quemvis nostrum, quos iste idiotas appellat, delectare possent,Cic. Verr. 2, 4, 2, § 4: ut putetur in istis rebus intellegens esse,id. ib. 2. 4, 15, § 33.—Adv.: intellĕgenter, intelligently: ut amice, ut intelligenter, ut attente audiamur,Cic. Part. 8, 28: lectitare,Plin. Ep. 5, 16, 3.
Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary