LAT

Lewis Short

(verb) : ex-ĕo, ĭi (rarely īvi, Gell. 12, 12, 3; Plaut. Rud. 2, 6, 50;
* Perf. exit, for exiit, id. Ps. 2, 4, 40; Verg. A. 2, 497), ĭtum, īre (fut. exibo, but exies, exiet, Sen. Ep. 113, 20; id. Apocol. 3, 1 al.; exiet for exibit,Tert. adv. Jud. 13; Vulg. Matt. 2, 6; 5, 26 al.; perh. also in Hor. C. 4, 4, 65; acc. to some MSS. al. evenit; v. Orell. ad h. l.), and a.
* Neutr., to go out or forth, to go away, depart.
* Lit.
* Act. (poet. and in postAug. prose), to go or pass beyond a thing.
* Trop.
* In milit. lang., to move out, march out: milites, qui de tertia vigilia exissent,Caes. B. C. 1, 64 fin.: ut paludati (praetores) exeant,depart for the battle-field,id. ib. 1, 6, 6: ad pugnam,Liv. 44, 39, 2; Verg. G. 4, 67: ex Italia ad bellum civile,Cic. Fam. 2, 16, 3 et saep.—Pass. impers.: non posse clam exiri,Caes. B. C. 1, 67, 2: postquam exitum est maximā copiā,Plaut. Am. 1, 1, 64.
* In jurid. Lat.: potestate, de or a potestate alicujus, to get out of any one's power (potestas), to be emancipated, become free, Dig. 37, 4, 1, § 6; 62; 28, 6, 3 et saep. (cf. B. 1. infra).
* De vita, to depart from life, decease, die (for the usual excedere or decedere de vita): quem (me) fuerat aequius ut prius introieram, sic prius exire de vita,Cic. Cael. 4, 15; so, de vita,Plin. Ep. 3, 9, 5; cf.: e vita tamquam e theatro,Cic. Fin. 1, 15, 49: vitā exire,Val. Max. 9, 12, ext. 1.
* To go out or forth in any manner, to issue, escape (very rare): cujus (Isocratis) e ludo tamquam ex equo Trojano meri principes exierunt,Cic. de Or. 2, 22, 94: hanc tamen Antonius fugam suam, quia vivus exierat, victoriam vocabat,Vell. 2, 82, 3.—Of inanimate subjects: currente rota cur urceus exit?Hor. A. P. 22: libri quidem ita exierunt, ut, etc., turned out (the figure being borrowed from works of art which are cast and turned out of the mould), Cic. Att. 13, 13, 1.
* Of plants, to come up, spring forth, sprout out: plerumque e terra exit hordeum diebus VII.,Varr. R. R. 1, 45, 1: ne semina in frugem exeant e terra,Plin. 11, 30, 36, § 109: folia a radice,id. 25, 4, 9, § 28: lupinus agro limoso,Col. 2, 10, 3: fabae in folia,Plin. 18, 7, 10, § 57; and absol.: ut vix ulla herba exeat,Col. 2, 11, 3; so, lens sata (with grandescere),Pall. Febr. 4; and, messis,Val. Fl. 7, 549.
* To mount upwards, ascend, rise (poet. and postAug. prose): in auras (ignis),Lucr. 6, 886: ad caelum (arbor),Verg. G. 2, 81: in altitudinem (comae palmarum),Plin. 13, 4, 8, § 37.
* In gen.: exisse ex potestate dicimus eos, qui effrenati feruntur aut libidine aut iracundia, etc. ... Qui igitur exisse ex potestate dicuntur, idcirco dicuntur, quia non sunt in potestate mentis,Cic. Tusc. 3, 5, 11; cf.: itaque iratos proprie dicimus exisse de potestate, id est de consilio, de ratione, de mente,id. ib. 4, 36, 77; for which: a se,Petr. 90: ex hac aerumna, Lucil. ap. Non. 296, 16; cf.: exire aere alieno,Cic. Phil. 11, 6, 13 (dub. al. se exserere): quam nihil non consideratum exibat ex ore!id. Brut. 76, 265; id. de Or. 2, 22 fin.: nequaquam similiter oratio mea exire atque in vulgus emanare poterit,id. Rosc. Am. 1, 3; Plin. Pan. 75, 3: ea res prodita est et in vulgus exivit,Gell. 12, 12, 3; cf. with object-clause: exiit opinio, descensurum eum ad Olympia inter athletas,Suet. Ner. 53; for which also with a subject-clause: quod ante paucos dies exierat in vulgus, laudanti cuidam formam suam, respondisse eum, etc.,id. Galb. 20: ob hoc exivit proverbium, etc.,became current,Vulg. Gen. 10, 9.
* In partic.
* Of time, to run out, end, expire: quinto anno exeunte,Cic. Div. 1, 25, 53: indutiarum dies exierat,Liv. 4, 30, 14; 30, 25, 1; 42, 47, 10: dies censurae, stipendii,id. 9, 34, 22; 22, 33, 5: nullus mihi per otium dies exit,Sen. Ep. 8; Plin. Pan. 68, 2 et saep.
* To extend beyond a certain measure or limit (mostly post-Aug.): extra aliquid,Varr. R. R. 2, 1, 25: vestra vita, licet supra mille annos exeat,run out, extend,Sen. Brev. Vit. 6: probationes in tertium diem exierunt,Plin. Ep. 2, 11, 18: digressus in laudes Castoris ac Pollucis exierat,Quint. 11, 2, 11; cf.: continuus (translationis usus) in allegorias et aenigmata exit,id. 8, 6, 14: in longum exierit ordo rerum,id. 4, 2, 51.
* To pass away, perish: opus laudabile, numquam a memoria hominum exiturum,Sen. Ben. 3, 38; so with a subjectclause: an jam memoriā exisse, neminem ex plebe tribunum militum creatum esse?Liv. 6, 37, 5.
* Lit.
* In gen.: limen,Ter. Hec. 3, 3, 18: Avernas valles,Ov. M. 10, 52: flumen,Val. Fl. 4, 698: quantum diurni itineris miliariorum numero in reda possit exiri,Vitr. 10, 9, 3: donec minor filius lubricum juventae exiret,Tac. A. 6, 49 (55) fin.
* Trop.
* To exceed: modum,Ov. M. 9, 632.
* Of time: ad exitam aetatem = ad ultimam aetatem, Paul. ex Fest. p. 28, 5 Müll.
Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary

TLL

s. TLL
Thesaurus Linguae Latinae
memory