Lewis Short
(adjective) : artus (not arctus), a, um, v. arma, prop.
* Fitted; hence
* Lit., close, strait, narrow, confined, short, brief: exierunt regionibus artis,Lucr. 6, 120: claustra,id. 1, 70; so id. 3, 808: nec tamen haec ita sunt arta et astricta, ut ea laxare nequeamus,Cic. Or. 65, 220: artioribus apud populum Romanum laqueis tenebitur,Cic. Verr. 2, 1, 5: nullum vinculum ad astringendam fidem jure jurando majores artius esse voluerunt,id. Off. 3, 31, 111: compages,Verg. A. 1, 293: nexus,Ov. M. 6, 242: arto stipata theatro,pressed together in a contracted theatre,Hor. Ep. 2, 1, 60: toga,a narrow toga without folds,id. ib. 1, 18, 30 (cf. exigua toga, id. ib. 1, 19, 13): nimis arta convivia,i. e. with too many guests, who are therefore compelled to sit close together,id. ib. 1, 5, 29 et saep.—Hence, subst.: artum, i, n., a narrow place or passage: ventus cum confercit, franguntur in arto montes nimborum,Lucr. 6, 158 Lachm.: multiplicatis in arto ordinibus,Liv. 2, 50; so id. 34, 15: nec desilies imitator in artum,nor, by imitating, leap into a close place,Hor. A. P. 134.
* Trop., strict, severe, scanty, brief, small: sponte suā cecidit sub leges artaque jura,subjected himself to the severity of the laws,Lucr. 5, 1147: Additae leges artae et ideo superbae quasque etc.,Plin. 16, 4, 5, § 12: vincula amoris artissima,Cic. Att. 6, 2: artior somnus, a sounder or deeper sleep, id. Rep. 6, 10: arti commeatus,Liv. 2, 34; Tac. H. 4, 26; cf.: in arto commeatus,id. ib. 3, 13: artissimae tenebrae,very thick darkness,Suet. Ner. 46 (for which, in class. Lat., densus, v. Bremi ad h. l., and cf. densus) al.—So, colligere in artum, to compress, abridge: quae (volumina) a me collecta in artum,Plin. 8, 16, 17, § 44.—Of hope, small, scanty: spes artior aquae manantis,Col. 1, 5, 2: ne spem sibi ponat in arto, diminish hope, expectation, Ov. M. 9, 683: quia plus quam unum ex patriciis creari non licebat, artior petitio quattuor petentibus erat,i. e. was harder, had less ground of hope,Liv. 39, 32; and of circumstances in life, etc., straitened, distressing, wretched, needy, indigent (so in and after the Aug. per. for the class. angustus): rebus in artis,Ov. P. 3, 2, 25: artas res nuntiaret,Tac. H. 3, 69: tam artis afflictisque rebus,Flor. 2, 6, 31; so Sil. 7, 310: fortuna artior expensis,Stat. S. 5, 3, 117: ne in arto res esset,Liv. 26, 17.—Adv.: artē (not arcte), closely, close, fast, firmly.
* Lit.: arte (manus) conliga,Plaut. Ep. 5, 2, 29: boves arte ad stipites religare,Col. 6, 2, 5: arte continere aliquid,Caes. B. G. 7, 23: aciem arte statuere,Sall. J. 52, 6: arte accubare,Plaut. Stich. 4, 2, 39.—Comp.: calorem artius continere,Cic. N. D. 2, 9, 25: artius astringi,Hor. Epod. 15, 5: signa artius conlocare,Sall. C. 59, 2: artius ire,Curt. 4, 13, 34: artius pressiusque conflictari,Gell. 10, 6.—Sup.: milites quam artissime ire jubet,Sall. J. 68, 4: artissime plantas serere,Plin. 12, 3, 7, § 16.
* Trop.: arte contenteque aliquem habere,Plaut. As. 1, 1, 63; id. Merc. prol. 64: arte et graviter dormire,soundly,Cic. Div. 1, 28, 59: arte appellare aliquem,briefly, by shortening his name,Ov. P. 4, 12, 10: artius adstringere rationem,Cic. Fat. 14, 32: abstinentiam artissime constringere,Val. Max. 2, 2, 8.
* Transf.: arte diligere aliquem,strongly, deeply,Plin. Ep. 6, 8; so also id. ib. 2, 13.
Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary
Lewis Short
artus (noun M.n) : m.id., mostly plur. (artua, n., Plaut. Men. 5, 2, 102; quoted in Non. p. 191, 12.—Hence, dat. acc. to Vel. Long. p. 2229 P. and Ter. Scaur. p. 2260 P. artibus; yet the ancient grammarians give their decision in favor of artubus, which form is also supported by the best MSS.; cf. arcus.—The singular is found only in Luc. 6, 754; Val. Fl. 4, 310, and Prisc. p. 1219 P.).
* Lit., a joint: molles commissurae et artus (digitorum),Cic. N. D. 2, 60, 150: suffraginum artus,Plin. 11, 45, 101, § 248: elapsi in pravum artus,Tac. H. 4, 81: dolor artuum,gout,Cic. Brut. 60, 217.—Sometimes connected with membra, Plaut. Men. 5, 2, 102: copia materiaï Cogitur interdum flecti per membra, per artus,in every joint and limb,Lucr. 2, 282; 3, 703 al.; Suet. Calig. 28; cf. Baumg.-Crus., Clavis ad Suet.: cernere laceros artus, truncata membra,Plin. Pan. 52, 5.
* Trop., the muscular strength in the joints; hence, in gen., strength, power: Ἐπιχαρμεῖον illud teneto; nervos atque artus esse sapientiae, non temere credere,Q. Cic. Petit. Cons. 10.—More freq.
* The limbs in gen. (very freq., esp. in the poets; in Lucr. about sixty times): cum tremulis anus attulit artubus lumen, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 36 Vahl.); so Lucr. 3, 7; cf. id. 3, 488; 6, 1189: artubus omnibus contremiscam,Cic. de Or. 1, 26, 121: dum nati (sc. Absyrti) dissupatos artus captaret parens, vet. poet. ap. Cic. N. D. 3, 26, 67: copia concita per artus Omnīs,Lucr. 2, 267: moribundi artus,id. 3, 129 al.: rogumque parari Vidit et arsuros supremis ignibus artus, etc.,Ov. M. 2, 620 al.: salsusque per artus Sudor iit,Verg. A. 2, 173; 1, 173 al.: veste strictā et singulos artus exprimente,and showing each limb,Tac. G. 17: artus in frusta concident,Vulg. Lev. 1, 6; 8, 20; ib. Job, 16, 8.—Of plants: stat per se vitis sine ullo pedamento, artus suos in se colligens,its tendrils,Plin. 14, 1, 3, § 13, where Jahn reads arcus.
Charlton T. Lewis, Charles Short, A Latin Dictionary