'ά ou ός, όν [ῐ, mais v. ci-dessous]
   I auguste, admirable, fort, puissant : ἱ. ἳς Τηλεμάχοιο, OD. 2, 409, la force puissante de Télémaque, pour le puissant Télémaque ; ἱ μένος Ἀλκινόοιο, OD. 8, 419, le cœur puissant d’Alcinoos, pour le puissant Alcinoos ; ἱ. στρατός, OD. 24, 81, l’armée puissante (des Grecs) ; ἱ. ἰχθύς, IL. 16, 407, poisson d’une grandeur, d’une force ou d’une agilité extraordinaire (cf. ci-dessous Locut. diverses) ;
   II sacré, càd. :
      1 d’origine divine, saint, sacré : ἱ. δώματα, OD. 10, 426, demeure sacrée (de Circé) ; ἱερὸν γένος ἀθανάτων, HÉS. Th. 21, la race sacrée des immortels ; ἱερὸν λέχος, HÉS. Th. 57, la couche sacrée (de Zeus) ; ἱερὴ δόσις, HÉS. Th. 93, présent sacré des dieux ; en parl. des phénomènes ou des productions de la nature : ἱ. ἦμαρ, IL. 17, 455, ou φάος, HÉS. O. 337, le jour divin, la divine lumière ; ἱ. κνέφας, IL. 11, 194, les ténèbres divines ; ἱ. ποταμοί, IL. 11, 726 ; OD. 10, 351, les divins fleuves ; ἱ. ἄλφιτον, IL. 13, 631, la farine présent des dieux ; ἱ. χεῦμα θαλάσσης, ESCHL. fr. 178, le divin épanchement de la mer ; ἱ. ὄμϐρος, SOPH. O.R. 1428 ; ἱ. δρόσοι, EUR. Ion 117, la pluie, la rosée divine, etc. ; en parl. d’objets divers : ἱ. δίφρος, IL. 17, 464, le char traîné par des coursiers immortels ;
      2 consacré aux dieux ou qui est sous la protection de la divinité, d’où qui a un caractère religieux, saint, sacré, joint à ἅγιος, HDT. 5, 119 ; à ὅσιος, THC. 2, 52 ; XÉN. Vect. 5, 4 ; en parl. de villes, de lieux (Troie, Ilion, Thèbes, etc.) IL. 16, 100, etc. ; OD. 1, 2, etc. ; PD. fr. 45 ; SOPH. Aj. 1221, etc. ; κύκλος, IL. 18, 504, l’espace circulaire de la cour sacrée (sous la protection de Zeus) ; en parl. d’objets divers : ἀλωή, IL. 5, 499, aire sacrée (sous la protection de Dèmèter) ; ἐλαίη, OD. 13, 372, olivier sacré (sous la protection d’Athèna) ; en parl. de pers. (de rois, de héros, etc.) PD. P. 5, 131 ; SOPH. O.C. 287 ; à Rome, en parl. des tribuns (lat. sacrosanctus) PLUT. T. Gracch. 14, 15, etc. ; qqf. avec un gén. : ἄλσος ἱρὸν (ion. et poét.) Ἀθηναίης, OD. 6, 322 ; ἄντρον ἱρὸν Νυμφάων, OD. 13, 104, bois consacré à Athèna, grotte consacrée aux Nymphes ; rar. avec un dat. HDT. 2, 42 ; cf. PLAT. Leg. 955 e ;
      3 qui concerne les dieux ou les choses sacrées : ἱερὸς πόλεμος, AR. Av. 556, guerre contre les auteurs d’un sacrilège ;
   III Locut. diverses : à ces diverses acceptions se rattachent, par une origine souv. obscure, les locut. suiv. : ἱερὰ ἄγκυρα, LUC. J. tr. 51, Fug. 13, etc. l’ancre de miséricorde, la dernière ancre ; ἱερὰ συμϐουλή, XÉN. An. 5, 6, 4 ; PLAT. Theag. 122 a ; LUC. Rh. pr. 1, etc. la délibération suprême ; ἱερὰ νόσος, HDT. 3, 33 ; HPC. Aër. 291 ; PLUT. M. 981 d, épilepsie ; ἱερὰ ὁδός, la voie sacrée conduisant à Delphes, HDT. 6, 34 ; la voie d’Athènes à Éleusis, CRAT. (HARP.) ; PAUS. 1, 36, 3, ou d’Élis à Olympie, PAUS. 5, 25, 7 ; ἱερὰ συκῆ, ATH. 74 d, le figuier sacré, sur la route d’Athènes à Éleusis ; ἱερὸς ἰχθύς, ARSTT. H.A. 9, 37, 6 ; PLUT. M. 981 d, c. ἀνθίας ; ἱερὸν ὀστοῦν, PLUT. M. 981 d, l’os sacrum, t. d’anatomie ;
   IV subst. ;
A au fém. sg. ἡ ἱερά :
      1 (s.-e. τριήρης) DÉM. 50, 1, la galère sacrée, càd. la galère de Dèlos ou la galère Salaminienne ou Paralienne ;
      2 (s.-e. γραμμή) la ligne sacrée dont on réservait les pièces jusqu’à la fin au jeu d’échecs ; τὸν ἀφ' ἱερᾶς (s.-e. γραμμῆς) λίθον ou πεττὸν κινεῖν (v. γραμμή) remuer la pièce voisine de la ligne sacrée, càd. user de ses dernières ressources, PLUT. M. 975 a ; POLL. 7, 206, etc. ;
      3 (s.-e. ἔχιδνα) ARSTT. H.A. 8, 29, 5, sorte de vipère ;
B au neutre sg. τὸ ἱερόν, toute chose sacrée ou consacrée, particul. :
      1 offrande pour un sacrifice, OD. 5, 101, etc. ;
      2 temple, lieu consacré, HDT. 6, 96 ; 9, 65 ; THC. 2, 16 ; XÉN. Hell. 3, 2, 19, etc. ; particul. le temple, p. opp. au τέμενος, HDT. 2, 112 ; le temple avec l’ἄλσος et le τέμενος, HDT. 5, 119 ; 6, 79 ; 7, 197 ; le temple avec toutes les constructions qui en dépendent, p. opp. au ναός, HDT. 2, 170 ; THC. 4, 90 ; 5, 18 ; particul. le Temple des Juifs, SPT. 1Par. 29, 4 ; 1 Macc. 10, 43, etc. ;
C au neutre pl. τὰ ἱερά :
      1 offrande pour un sacrifice, victime, d’où sacrifice : ἱερὰ ῥέζειν, IL. 1, 147 ; OD. 3, 5, etc. ; ἔρδειν, HÉS. O. 334, accomplir un sacrifice ; διδόναι, OD. 16, 184, offrir un sacrifice ;
      2 entrailles des victimes, d’où augures, HDT. 5, 44 ; τὰ ἱερὰ καλά ἐστι, XÉN. An. 1, 8, 15, ou τὰ ἱερὰ γίγνεται, XÉN. An. 2, 2, 3, les présages sont favorables ;
      3 objets sacrés, lieux ou édifices sacrés, EUR. Andr. 1190 ; PLAT. Conv. 189 c, etc.

• Sup. -ώτατος, PLAT. Leg. 755 e ; AR. Eq. 582.

➳ Fém. ἱερός, HÉS. O. 595, 803 ; ORACL. (HDT. 8, 77). — Par exc. [ῑ] dans les formes à finale brève, comme ἱερὸν ἦμαρ, IL. 17, 455, etc. ; ἱερὰ ῥέζειν, IL. 1, 147, etc. — Ion. ἱρός, ESCHL. Sept. 268 ; SOPH. O.C. 16, etc. ; EUR. Tr. 1065, etc. ; AR. Eq. 301, etc. Éol. ἴερον, THCR. Idyl. 28, 7.

Étym. indo-europ. *ish₁ro-, saint.

'

(v. sub fin.), ά, όν, also ός, όν in the phrase ἱερὸς ἀκτή Hes. Op. 597, 805, Orac. ap. Hdt. 8.77; Ion. and poet. ἱρός, ή, όν (v. sub fin.); Dor. and N.Greek ἱαρός IG2². 1126.20, etc. ; Aeol. ἶρος Sappho Supp. 23.25, Alc. Supp. 8.4, but ἴαρος (corr. from ἴερ-) Sappho Supp. 20a. 6; Sup. ἱερώτατος Ar. Eq. 582 (lyr.), Pl. Lg. 755e.
filled with or manifesting divine power, supernatural, ἱ. ἲς Τηλεμάχοιο Od. 2.409, al. ; ἱ. μένος Ἀλκινόοιο 8.421, etc. ; ἄλφιτον, ἀλωαί, Il. 11.631, 5.499; Δημήτερος ἱερὸς ἀκτή Hes. Op. I l.c. ; of natural objects or phenomena, rivers, Od. 10.351, Il. 11.726, E. Med. 410 (lyr.); λιβάς, of the Spercheus, S. Ph. 1215 (lyr.); ἱεραὶ βῆσσαι Κίρκης ΄faery΄, Od. 10.275; ἱ. ἦμαρ, κνέφας, Il. 8.66, 11.194; φάος Hes. Op. 339; ἱερὸς δίφρος (where δ. perh. = ἵπποι) Il. 17.464; after Hom., ἱ. χεῦμα θαλάσσης A. Fr. 192 (anap.); ἱ. κῦμα E. Hipp. 1206, cf. Cyc. 265; ὄμβρος S. OT 1428; δρόσοι E. Ion 117 (lyr.); ὕπνος, of death, Call. Epigr. 11; ἔστι μὲν οὐδὲν ἱ. no great matter, Theoc. 5.22. of divine things, holy, ἱεροῖς ἐν δώμασι Κίρκης Od. 10.426; ἱ. γένος ἀθανάτων Hes. Th. 21; λέχος, of Zeus, ib. 57; δόσις the gift of God, ib. 93; πόλεμος holy war, ΄crusade΄, Ar. Av. 556, etc. of earthly things, hallowed, consecrated, βωμοί Il. 2.305; ἱ. δόμος, of the temple of Athena, 6.89; ἱ. ἑκατόμβη 1.99, 431, etc. ; ἐλαίη Od. 13.372; χοαί S. OC 469, etc. ; ἱρὰ γράμματα hieroglyphics, Hdt. 2.36; but ἱ. γράμματα of the Holy Scriptures, 2 Ep. Tim. 3.15; ἱ. βύβλοι OGI 56.70 (Canopus, iii BC); ἱ. ἄγαλμα, τρίπους, S. OT 1379, E. Ion 512, etc. ; χρήματα Pl. R. 568d, etc. ; ἱ. τὸ σῶμα τῷ θεῷ δίδωμ’ ἔχειν E. Ion 1285; ἱ. σώματα, of ἱερόδουλοι, Str. 6.2.6; χῆνες Plu. 2.325c; of animals regarded as ΄taboo΄, [κριοί] εἰσί σφι ἱ. διὰ τοῦτο Hdt. 2.42; so perh. ἱ. ἰχθύς Il. 16.407; of the Roman Tribunes, = Lat. sacrosanctus, ἱ. καὶ ἄσυλος Plu. TG 15, etc. ; of Augustus, Mon.Anc.Gr. 5.17; ἱ. νόμος law of sacrifice, D. 21.35, cf. SIG 685.81 (ii BC); ἱ. λόγος legend, Hdt. 2.81, etc. ; οἱ παλαιοὶ καὶ ἱ. λόγοι Pl. Ep. 335a; ἱ. γάμος mystical marriage, a religious ceremony, Men. 320, Phot. s.v. ; opp. βέβηλος, as sacred to profane, D.H. 7.8, AB 223; but more freq. ἱ. καὶ ὅσιος Th. 2.52, X. Vect. 5.4, etc. ; cf. ὅσιος.
under divine protection, freq. of places, Ἴλιος Il. 5.648, Alc. Supp. 8.4; Πύλος Od. 21.108; Θήβη Sappho Supp. 20a. 6; Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον, Τροίης ἱερὰ κρήδεμνα, Od. 1.2, Il. 16.100; Ἀθῆναι Od. 11.323, cf. Pi. Fr. 75, S. Aj. 1221 (lyr.), Ps.-Orac. ap. Ar. Eq. 1037; Σούνιον ἱρόν Od. 3.278; ἱ. κύκλος the judge΄s seat under the protection of Zeus, Il. 18.504; with gen. of the divinity, ἄλσος ἱρὸν Ἀθηναίης, ἄντρον ἱρὸν νυμφάων, Od. 6.322, 13.104, cf. Hdt. 1.80, 2.41, Ar. Pl. 937, X. An. 5.3.13, etc. ; γῆ καὶ ἑστία ἱερὰ πᾶσι πάντων θεῶν Pl. Lg. 955e; χωρίον ὡς ἱερώτατον ib. 755e, cf. Ti. 45a; with gen. of a human being, Γναθίου… ἱ. εἰμι IG1². 920. of persons, φυλάκων ἱ. τέλος Il. 10.56; ἱ. πυλαωροί 24.681; στρατός Od. 24.81; βασιλέες Pi. P. 5.97; ἱ. εὐσεβής τε, of Oedipus, S. OC 287; ἅνθρωπος ἱ.
initiated, Ar. Ra. 652; c. gen. of a divinity, deuoted, dedicated, E. Alc. 75, Pl. Phd. 85b. under the Roman Empire, = sacer, imperial, ἐκ τῶν ἱερῶν τοῦ Καίσαρος γραμμάτων IGRom. 4.571 (Aezani, ii AD); ὁ ἱερώτατος φίσκος, τὸ ἱερώτατον ταμιεῖον, ib. 3.727 (Lycia), SIG 888.10 (Scaptopara, iii AD), etc. ; τὸ ἱερώτατον βῆμα (of the praefectus Aegypti), PHamb. 4.8 (i AD); generally, worshipful, ἱ. σύνοδος OGI 713.9 (Egypt, iii AD), etc. as Subst., ἱερά, Ion. ἱρά, τά, offerings, victims, ἱερὰ ῥέξας Il. 1.147, etc. ; ἔρδειν Hes. Op. 336; διδόναι Od. 16.184; ἀλλ’ ὅ γε δέκτο μὲν ἱρά Il. 2.420, cf. 23.207; less freq. in sg., ὄφρ’ ἱρὸν ἑτοιμασσαίατ’ Ἀθήνῃ 10.571; θῦσαι ἱρά Hdt. 1.59, 8.54, etc. ; θυσίας καὶ ἱρὰ ποιέειν Id. 2.63; αἴθειν S. Ph. 1033; ἱ. πατρῷα A. Th. 1015; ἱ. ἐπιχώρια Democr. 259. after Hom., omens afforded by sacrifice, τὰ ἱρὰ οὐ προεχώρεε χρηστά Hdt. 5.44; τὰ ἱερὰ καλὰ [ἦν] X. An. 1.8.15; simply οὐκ ἐγίγνετο τὰ ἱ. ib. 2.2.3. generally, sacred objects or rites, Hdt. 1.172, 4.33; τῶν ὑμετέρων ἱ. καὶ κοινῶν μετεῖχον D. 57.3; of cult-images, IG Rom. 3.800 (syllium). after Hom., ἱερόν, Ion. ἱρόν, τό, holy place, Hdt. 5.119, al. ; opp. νηός, Id. 2.170, cf. Th. 4.90, 5.18; freq. of a temple, ἔστι δὲ ἐν τῷ τεμένεϊ… ἱρόν κτλ. Hdt. 2.112; of the Jewish temple, LXX 1 Ch. 29.4, Plb. 16.39.4, Str. 16.2.34, Ev. Matt. 24.1. ἱερὸν τῆς δίκης a sacred principle of right, E. Hel. 1002. ἱερός, ὁ (sc. μήν), name of month at Delos, IG1². 377.22, 11 (2).203 A 31 (iii BC). ἱεροί, οἱ, members of a religious college or guild, ib. 5(1).1390.1, al. (Andania, i BC), prob. in SIG 1010.7 (Chalcedon), etc. ; also of women, ἱεραί, αἱ, IG 5(1). l.c., cf. 1511 (Sparta). = ἱερόδουλος, ib. 1356 (Messenia, V BC), Inscr.Perg. 572, GDI 5702.39 (Samos). special phrases, post-Hom., prov., ἱ. ἄγκυρα one΄s last hope, Plu. 2.815d, Luc. JTr. 51, Fug. 13, Poll. 1.93, Gal. 11.182. ἱ. βόλος, name of a throw at dice, Eub. 57.1. ἱ. βοτάνη, v. βοτάνη. ἱ. (sc. γραμμή) (cf. γραμμή III. 1), last line of draught-board, κινήσαις τὸν ἀπ’ ἴρας… λίθον Alc. 82, cf. Epich. 225, Sophr. 127; τὴν ἀφ’ ἱερᾶς (v.l. τὴν ἱεράν) Plu. Cor. 32. ἱ. ἰχθύς, = ἀνθίας, Arist. HA 620b35, cf. Ath. 7.282e, Plu. 2.981d. ἱ. λόχος, v. λόχος. ἱερά (sc. νίκη), ἡ, drawn contest, dead heat (because the prize was assigned to the god), SIG 1073.48 (Olymp.); ποιῆσαι ἱεράν, of the competitor, Wood Ephesus, App. vi p. 70; so ἱ. ἀθλήματα Inscr.Olymp. 56; ἱερὸς ὁ στέφανος ἐκρίθη IG 9(2).525 (Larissa); τὸ παγκράτιον ἱ. ἐγένετο ib. 527 (ibid.); ἱερός (sc. ἀγών) ib. 7.2727.19, 24 (Acraeph.); metaph, ἱερὸν ποιῆσαι τὸν στέφανον ΄divide the honours΄, Plb. 1.58.5, 29.8.9. ἱ. νόσος epilepsy, Hdt. 3.33, Hp. Morb. Sacr. tit., Thphr. HP 9.11.3, etc., cf. Call. Aet. 3.1.14; metaph, τὴν οἴησιν ἱ. νόσον ἔλεγε Heraclit. 46 (= Epicur. Fr. 224). ἡ ἱ. ὁδός the sacred road to Delphi, Hdt. 6.34; also, from Athens to Eleusis, Cratin. 61, Paus. 1.36.3, Harp. s.v. ; and that from Elis to Olympia, Paus. 5.25.7. ἱ. ὀστέον, os sacrum, the last bone of the spine, Hp. Art. 45, Plu. 2.981d, Gal. UP 5.8, etc. ἱ. συμβουλή sacred duty of an adviser, Pl. Ep. 321c, X. An. 5.6.4, cf. Pl. Thg. 122b, Luc. Rh. Pr. 1. ἱ. σῦριγξ spinal canal, Poll. 2.180. ἱερὰ τριήρης, of the Delian ship, or one of the state-ships (Salaminia or Paralos), D. 4.34. freq. in geographical names, e.g. ἱἄκρα, in Lycia, Str. 14.3.8; ἱ. ἀκρωτήριον, in Spain, Cape St. Vincent, Id. 2.4.3; ἱ. κώμη, in Lydia, Plb. 16.1.8; ἱ. νῆσος, one of the Liparean group, Th. 3.88; one of the insulae Aegates, Plb. 1.60.3. Adv. -ρῶς holily, ἀποθανεῖν v.l. in Plu. Lyc. 27.
[ῐ by nature, but sts. ῑ in Ep., esp. in endings of hexameters, ἱ. ἰχθύς, ἱ. ἦμαρ, ἱερὰ ῥέξας, ἀλφίτου ἱεροῦ ἀκτή, Il. 16.407, 8.66, 1.147, 11.631; ῑερόν in the first foot of a hex., Theoc. 5.22; also in compds. ἱεραγωγός, ἱεροθαλλής, ἱερόφωνος ; ῑ always in contr. form ἱρός wh. is used in Ep., Hdt., and some Ion. inscrr., as IG 12(8).265.9 (Thasos), cf. Semon. 7.56, Herod. 4.79, al., but is rarely found in codd. of Hp. (never in Heraclit. or Democr.); also in Trag., A. Th. 268, etc., but never required by metre in lyr. of Com.] Myc. i-je-ro (in sense II.2, owned by a deity).

auch 2 Endgn, Hes. O. 599, 807 u. im Orak, bei Her. 8.77 ; ion. ἱρός, was auch bei den Epikern vorkommt ; äol. ἰαρός ; dor. ἱαρός, Inscr.; nach Hemsterh. von ἵημι, ursprünglich von geweihten Tieren, die man frei gehen ließ, vgl. ἄφετος, schwerlich richtig ; eben so wenig mit ἰή zusammenhangend ; nach sprachvgl. Gramm. verwandt mit dem Sanskrit. ishiras, »kräftig«, s. Curtius Grundz. d. Griech. Etymol. 2. Aufl. S. 358. Vielleicht ist die Bdtg »kräftig« in einigen Homerischen Verbindungen erkennbar ; vielleicht ist aber auch bei Homer überall die Bdtg »heilig« anzunehmen, wie in der übrigen Griech. Literatur.
a) von Allem, was die Götter betrifft u. zu ihnen in irgendeiner Beziehung steht ; ἱεροῖς ἐν δώμασι Κίρκης Od. 10.426, Götterwohnung ; Hes. spricht selbst von ἱερὸν γένος ἀθανάτων, Th. 21 ; Ζεὺς ἱερὸν λέχος εἰσαναβαίνων, das Götterlager, 57 ; τοίη μουσάων ἱερὴ δόσις 93 ; φάος Hes. O. 337 ; ἦμαρ Il. 17.455 ; das Tageslicht kommt von den Göttern, wie die Finsternis, κνέφας, 11.194 ; νύξ Eur. Ion 117. – Die ganze Natur ist von den Göttern erfüllt u. ihnen heilig ; ποταμοί Od. 10.351 ; ἱερὸν ῥόον Ἀλφειοῖο Il. 11.756, wie Soph. σὰν λιπὼν ἱερὰν λιβάδα Phil. 1200 u. Eur. Med. 410 ; so Ἐρυθρᾶς ἱερὸν χεῦμα Aesch. frg. 178 ; κῦμα Eur. Hipp. 1206 ; ὄμβρος, heiliges Naß, Soph. O.R. 1428 ; so nennt auch Hom. den Fisch ἱερός, denn er ist als Wasserbewohner dem Poseidon heilig, Il. 16.407, was Alte auf manche andere wunderliche Weise erklären, z.B. = διερός ; Ath. VII.282e ; Arist. H.A. 9.37 = ἀνθίας ; Aristarch erklärte ἱερὸν ἰχθὺν = τὸν ἀνετὸν καὶ εὐτραφῆ. – Auch die Erde, Haine, Berge u. dgl., βῆσσαι Od. 10.275, γῆ Soph. Phil. 700, Ἴδας ὄρος Eur. Or. 1383 ; alle einzelnen Länder, Inseln u. Städte, da ihnen besondere Schutzgottheiten vorstehen ; Εὐβοίης ἱερῆς Il. 2.535 ; Πύλος Od. 21.108 ; Θήβην ἱερὴν πόλιν II. 1.366 ; Ζέλεια, Πέργαμος, Ἀθῆναι, Od. 11.323, wie Pind. frg. 45 u. Soph. Aj. 1200 ; Σικυών, Ταίναρος, Pind. N. 9.53, P. 4.44 ; μέμφις, Τμῶλος, Aesch. Pers. 36, 49 u. Eur. Bacch. 64 ; Ἴλιος, Troad. 123 ; ὦ γᾶς ἱερὸν οἰκείας πέδον Σαλαμῖνος Soph. Aj. 846, wie Eur. Troad. 1096 ; Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον Od. 1.2, wie Τροίης ἱερὰ κρήδεμνα Il. 16.100. – So auch ἱερὰς κατ' ἀλωάς Il. 5.499, denn sie sind der Demeter heilig ; ἐλαίρ, der der Athene heilige Oelbaum, Od. 13.372 ; ἀλφίτου ἱεροῦ ἀκτή Il. 11.631, denn auch das Getreide ist eine Göttergabe. – So heißen auch die Könige, die unter dem Schutze der Götter stehen, von ihnen eingesetzt sind, ἱεροί, Pind. P. 5.97 ; u. so ist auch das bei Hom. oft vorkommende ἱερὴ ἲς Τηλεμάχοιο, ἱερὸν μένος Ἀλκινόοιο zu fassen ; der Wagen des Achilleus δίφρος ἱερός, Il. 17.464.
b) was die Menschen den Göttern geweiht haben, heilig, zum Gottesdienst gehörig, vgl. Eur. ἱερὸν τὸ σῶμα τῷ θεῷ δίδωμι ἔχειν, Ion 1285, u. Plat. ὅσα ἱερὰ κριθέντα ποιήματα ἐδόθη τοῖς θεοῖς, Legg. VIII.829e ; ἱερὸς δόμος, Tempel, Il. 6.89 ; χῶρος Soph. O.C. 16, 54 ; δαιμόνων ἀγάλματα, die Standbilder der Götter in den Tempeln, O.R. 1379 ; Eur. I.T. 1441 ; ξόανον Troad. 525 ; εἴδωλον Ἥρας Hel. 1150 ; βωμός, der Altar, Il. 2.305 Soph. Tr. 989, der ihn auch ἱερὸν ἕρκος nennt, 604. – Die Gottheit, der Etwas geweiht ist, wird im gen. hinzugesetzt, ἄλσος ἱρὸν Ἀθηναίης Od. 6.326, ἄντρον ἱρὸν Νυμφάων 13.104 ; Eur. Alc. 76 ; Her. 1.80 ; γῆς ἱερᾶς οὔσης τῶν πάντων θεῶν Plat. Legg. V.741c ; ἱερὸς ὁ χῶρος τῆς Ἀρτέμιδος Xen. An. 5.3.13. – Von Kampfspielen, die zu Ehren der Götter stattfinden, ἀγῶνες, ἄεθλα, Pind. N. 2.4, 6.61, Ol. 8.64 ; κύκλος, der Kreis, in dem Gericht gehalten wird, der dem Zeus heilig ist, Il. 18.504 ; γάμος Plat. Rep. V.458e, Legg. VIII.841d ; νόσος XI.916a ; γράμματα Tim. 27b. – Auch τύμβος, θήκη, Soph. O.C. 1542, 1760 ; Eur. Suppl. 981. – Bes. von Opfern und allem dazu Gehörigen, ἑκατόμβη, Il. 1.99, χοαί, Soph. O.C. 470, νόμος, sich auf die Opfer u. Feste beziehend, Dem. 21.35, der ibd. §.16 auch ἐσθής, ein Opfer- od. Festkleid so nennt u. hinzusetzt ἱερὰν γὰρ νομίζω πᾶσαν, ὅσην ἄν τις ἕνεκα τῆς ἑορτῆς παρασκευάσηται, τέως ἂν χρησθῇ ; vgl. ὀφείλειν ἑπτὰ δραχμὰς ἱερας τῇ Ἀθηνᾷ Dem. 24.22. – Am gewöhnlichsten τὸ ἱερά, Opfer, wie Hom. so oft ἱερὰ ῥέζειν, auch ἱερὰ δίδωμι, Od. 16.184, u. im sing. ὄφρ' ἱρὸν ἑτοιμασσαίατ' Ἀθήνῃ Il. 10.571 ; ἄπυρα ἱερά, Pind. Ol. 7.48, wie Aesch. Ag. 70 ; δήμια, πατρῷα, Spt. 160, 1001 ; ἔμμηνα, Soph. El. 273 ; αἴθειν, τελεῖν, Phil. 1022 Eur. Bacch. 485 ; in Prosa, ἱερὰ θύσας Thuc. 2.71, ἐν ἱερῶν θυσίαις Plat. Rep. III.394a ; ὅτι τὸ ἱερὰ καὶ τὰ σφάγια καλὰ εἴη, ersteres die Eingeweide der Opfertiere u. die aus ihnen entnommenen Vorbedeutungen, letzteres andere beim Opfer vorkommende Kennzeichen, Xen. An. 1.8.15 u. öfter, wie τά τε ἱερὰ καλὰ τά τε σφάγια κάλλιστα 6.3.21 ; ἐπεὶ τὸ ἱερὰ ἐγένετο, da die Opfer zusagten, die Eingeweideschau glücklich ablief, 6.2.9, wofür Her. προχωρεῖ χρηστά sagt, 5.44 ; – τὸ ἱερόν, der Tempel, τῆς Δίκης, Eur. Hel. 1008 u. öfter ; Her. 2.112 ; ἱερῶν ἱδρύσεις Plat. Rep. IV.427b ; μέγιστα τοῦἜρωτος ἱερὰ κατασκευάσαι καὶ βωμούς Symp. 189c ; bes. der Tempel in Delphi, Dem. 19.327. Aus Thuc. 4.90, τάφρον περὶ τὸ ἱερὸν καὶ τὸν νεὼν ἔσκαπτον, geht die allgemeine Bdtg »Heiligtum« hervor ; nach Ammon. der Tempelbezirk, ἱερὸν καὶ τέμενος ἱδρύσασθαι Ath. XIII.595c. – Von Menschen, ἱερὸς καὶ εὐσεβής, heilig, Soph. O.C. 288 ; bei Ar. Ran. 651 mit Hindeutung auf die Einweihung in die Mysterien. Anders Ἀχαιῶν ἱερὸς στρατός, das göttliche, stattliche Heer, Il. 24.81, wie τέλος ἱερόν, die heilige Wächterschar 10.56. Für das röm. sacrosanctus, Plut. T.Gracch. 14, 15 u. öfter. – sprichwörtlich war ἡ ἱερὰ συμβουλή, Xen. An. 5.6.4 ; vgl. Plat. Theag. 122a u. Zenob. 4.40. S. auch ἱερὰ ἄγκυρα unter ἄγκυρα. Ein anderer sprichwörtlicher Ausdruck τὸν ἀφ' ἱερᾶς, vollständig τὸν ἀφ' ἱερᾶς γραμμῆς λίθον od. πεττὸν κινεῖν, d.i. das Letzte, Aeußerste wagen, Ar. Eccl. 987 ; vgl. Diog. 5.41 u. daselbst die Erklärer, u. s. γραμμή. – Von einem Wurfe mit Würfeln, Eubul. bei Poll. 7.205.
[Hom. braucht in den Formen, wo die letzte Silbe kurz ist, ι lang, z.B. ἱερὸν ἦμαρ, ἱερὰ ῥέζειν, u. so sp. Ep.]
Ueber die Vrbdgn mit ὅσιος u. den Unterschied davon s. letzteres.

ἱερός, -ά, όν
[in LXX: Eze.28:18 (מִקְדָּשׁ); τό ἱ, 1Ch.29:4 (בַּיִת), Eze.45:19 (עֲזָרָה); very freq. in I Est.1:1-58 -4 Mac ;]
__1. in Hom., marvellous, mighty, divine.
__2. (Also in Hom, and later cl.) consecrated to the deity, sacred: pl., ἱ. γράμματα, 2Ti.3:15.
__3. As subst.,
__(a) (so in Hom.), τὰ ἱ., sacrifices, sacred rites, sacred things: 1Co.9:13;
__(b) later, τὸ ἱ.,., a consecrated or sacred place, a temple: τ. Ἀρτέμιδος, Act.19:27; of the temple at Jerusalem, i.e. the entire precincts or some part thereof (as distinct from ὁ ναός, which see, the Sanctuary proper): 1Co.9:13, and freq. in Gosp. and esp. in Ac, Mat.12:6, Mrk.13:3, Act.4:1, al. (on the use of ἱ. in Imperial Iuser., see Deiss., LAE, 380 f.)
(AS)