'ή, όν [ᾰᾰ] bon, de bonne qualité :
   I en parl. de pers. :
      1 noble, de bonne naissance, IL. 21, 109 ; joint à ἀφνειός, IL. 13, 664 ; à εὐγενής, SOPH. fr. 649 ; p. opp. à χέρηες, OD. 15, 324 ; à ἀγενής, SOPH. fr. 105 ; en parl. de l’origine, du sang, OD. 4, 611, etc. : καλοὶ καὶ ἀγ. ἄνδρες, PLUT. Dem. 4, gens de bonne famille (lat. optimates) ;
      2 brave, IL. 1, 131, etc. ; HDT. 5, 109, etc. ;
      3 bon, accompli en son genre : ἀγ. βασιλεύς, IL. 3, 179 ; θεράπων, IL. 16, 65, etc. bon roi, bon serviteur ; souv. avec un détermin. βοὴν ἀγ. IL. 2, 408, qui a une voix retentissante ; ἀγ. γνώμην, SOPH. O.R. 687, de bon conseil ; ἀγ. τὰ πολιτικά, PLAT. Gorg. 516 b, qui s’entend aux choses du gouvernement ; avec une prép. ἀγ. ἐν πολέμῳ, XÉN. Œc. 4, 15, propre à la guerre ; ἀγ. εἴς τι, PLAT. 1 Alc. 125 a ; πρός τι, PLAT. Rsp. 407 e ; περί τι, LYS. 130, 2, bon pour qqe ch., propre à qqe ch. ; ἀγ. κατὰ πάντα, THC. 4, 81, propre à tout ; avec un inf. ἀγ. μάχεσθαι, HDT. 1, 135, propre à combattre ;
      4 bon, au sens mor. THC. 1, 37, etc. ; οἱ καλοὶ καὶ ἀγαθοί, PLUT. Cic. 11, les bons citoyens ; surt. chez les philos. PLAT. Def. 415 d, Rsp. 409 c, etc. ; qqf. ironiq. bon, honnête, simple, THC. 3, 82 ; souv. joint à d’autres adj. σοφὸς κἀγαθός, SOPH. Ph. 119, sage et bon ; δίκαιος κἀγ. SOPH. Ph. 1050, juste et bon ; surt. καλὸς κἀγ. ATT. beau et bon, càd. parfait ; ὦ ἀγαθέ, ὦ 'γαθέ, ATT. (PLAT. Prot. 311 a, etc.) mon bon ! souv. avec une nuance d’ironie ;
      5 favorable, propice, bienveillant, en un sens religieux : ὁ ἀγ. δαίμων, AR. Vesp. 525, le bon génie ; ἡ θεὸς ἀγαθή, PLUT. Cæs. 9, etc. la bonne déesse (lat. bona dea) à Rome ; ἀγαθῇ τύχῃ, PLUT. Dem. 20, à la fortune propice (v. τύχη) ;
   II en parl. de choses :
      1 bon, accompli en son genre : δαὶς ἀγαθή, OD. 15, 506, bon repas ; Ἰθάκη, ἀγαθὴ κουροτρόφος, OD. 9, 27, Ithaque, bonne nourricière de jeunes garçons ;
      2 qui convient à, utile à : ἀ. ἀνδρί, OD. 17, 352, qui convient à un homme ; ἀ. τῇ πόλει, XÉN. Cyn. 18, 17, utile à l’État ; qqf. avec le gén. ἀγαθὸν πυρετοῦ, XÉN. Mem. 3, 8, 3 (remède) bon contre la fièvre ; ἀγαθόν (ἐστι) avec l’inf. IL. 7, 282, etc. ATT. il est bon de, etc. ; abs. εἰπεῖν ou μυθεῖσθαι εἰς ἀγαθόν, IL. 9, 102 ; εἰς ἀγαθά, IL. 23, 305, parler pour le bien ;
      3 propice, favorable : ἀγαθὴ ἡμέρα, XÉN. Œc. 11, jour favorable pour faire qqe ch. ;
      4 prospère, heureux : ἀγαθόν τι πράττειν, XÉN. Œc. 12, prospérer ;
   III subst. τὸ ἀγαθόν :
      1 bien, bienfait, ATT. ; ἐπ' ἀγαθῷ τινος, THC. 5, 27, etc., ou τινι, AR. Ran. 1487, pour le bien de qqn ;
      2 ce qui est bon, un bien, ATT. ; particul. dans la doctr. stoïc. EPICT. Ench. 24, 3 ; 25, 1, etc. ; en parl. de pers. φίλον, μέγιστον ἀγαθόν, XÉN. Mem. 2, 4, 2, un ami, le plus grand bien ; abs. le bien en soi, t. de phil. PLAT. Phæd. 76 d, Rsp. 506 b, 508 e, etc. ; τὰ ἀγαθά, les biens, la fortune, la puissance, HDT. 2, 172 ; PLAT. Leg. 661 a, 697 b, etc. ; ou les qualités physiques et morales, PLAT. Leg. 697 b ; particul. les biens de la terre, THC. 1, 82 ; 2, 58, etc.

• Cp. et Sup. (v. chacun des mots suiv. à son ordre alphab.) :
    ◊ ἀμείνων, sans Sup.,
    ◊ poét. ἀρείων, ἄριστος,
    ◊ βελτίων, poét. βέλτερος ; βέλτιστος, poét. βέλτατος,
    ◊ κρείσσων ; κράτιστος, poét. κάρτιστος,
    ◊ λωΐων, att. λῴων, poét. λωΐτερος ; λώϊστος ou λῷστος,
    ◊ poét. φέρτερος ; poét. φέρτατος et φέριστος,
    ◊ cp. et sup. directs, réc. et rares : ἀγαθώτερος, SPT. Jud. 11, 25 ; 15, 2 ; ἀγαθώτατος, DS. 16, 85 ; HLD. 5, 15.

➳ Crase de l’art. et de l’adj. dans ὦγαθέ = ὦ ἀγαθέ, THCR. Idyl. 14, 8 ; ἁγαθοί [ᾱᾰ] = οἱ ἀγαθοί, τἀγαθόν [ᾱᾰ] = τὸ ἀγαθόν, τἀγαθοῦ [ᾱᾰ] = τοῦ ἀγαθοῦ, ATT. Éol. ἄγαθος, THCR. Idyl. 29, 21 ; d’où par crase ὥγαθος = ὁ ἀγ. THCR. Idyl. 30, 83 ; lac. ἀγασώς, AR. Lys. 1301.

Étym. incert.

'

[ᾰγᾰ], ή, όν, Lacon. ἀγασός Ar. Lys. 1301, Cypr. ἀζαθός GDI 57: — good; of persons, well-born, gentle, opp. κακός, δειλός, οἷά τε τοῖς ἀγαθοῖσι παραδρώωσι χέρηες Od. 15.324, cf. Il. 1.275; ἀφνειός τ’ ἀ. τε Il. 13.664, cf. Od. 18.276; πατρὸς δ’ εἴμ’ ἀγαθοῖο, θεὰ δέ με γείνατο μήτηρ Il. 21.109, cf. Od. 4.611; κακὸς ἐξ ἀ. Thgn. 190, cf. 57 sq. ; πραῢς ἀστοῖς, οὐ φθονέων ἀγαθοῖς Pi. P. 3.71, cf. 2.96, 4.285; τίς ἂν εὔπατρις ὧδε βλάστοι; οὐδεὶς τῶν ἀ. κτλ. S. El. 1082; οἵ τ’ ἀ. πρὸς τῶν ἀγενῶν κατανικῶνται Id. Fr. 84; τοὺς εὐγενεῖς γὰρ κἀγαθοὺς… φιλεῖ Ἄρης ἐναίρειν ib. 649, cf. E. Alc. 600, al. ; ἀγαθοὶ καὶ ἐξ ἀγαθῶν Pl. Phdr. 274a; — in political sense, aristocrats, esp. in the phrase καλοὶ κἀγαθοί (v. sub καλοκἀγαθός).
brave, valiant, since courage was attributed to Chiefs and Nobles, Il. 1.131, al. ; τῷ κ’ ἀγαθὸς μὲν ἔπεφν΄, ἀγαθὸν δέ κεν ἐξενάριξεν 21.280; cf. Hdt. 5.109, etc.
good, capable, in reference to ability, ἀ. βασιλεύς Il. 3.179; ἰητήρ 2.732; θεράπων 16.165, 17.388; πύκτης Xenoph. 2.15; ἰητρός Hp. Prog. 1; προβατογνώμων A. Ag. 795; ἄρχοντες Democr. 266; freq. with qualifying words, ἀ. ἐν ὑσμίνῃ Il. 13.314; βοὴν ἀ. 2.408, 563, al. ; πύξ Od. 11.300; βίην Il. 6.478; γνώμην S. OT 687; πᾶσαν ἀρετήν Pl. Lg. 899b, cf. Alc. 1.124e; τέχνην Id. Prt. 323b; τὰ πολέμια, τὰ πολιτικά, Hdt. 9.122, Pl. Grg. 516b, etc. ; more rarely c. dat., ἀ. πολέμῳ X. Oec. 4.15; with Preps., ἄνδρες ἀ. περὶ τὸ πλῆθος Lys. 13.2; εἴς τι Pl. Alc. 1.125a; πρός τι Id. R. 407e; c. inf., ἀ. μάχεσθαι Hdt. 1.136; ἱππεύεσθαι 1.79; ἀ. ἱστάναι good at weighing, Pl. Prt. 356b.
good, in moral sense, first in Thgn. 438, cf. Heraclit. 104, S. El. 1082, X. Mem. 1.7.1, Pl. Ap. 41d, etc. ; ψυχῆς ἀγαθῆς πατρὶς ὁ ξύμπας κόσμος Democr. 247; freq. with other Adjs., ὁ πιστὸς κἀ. S. Tr. 541; δικαίων κἀ. ib. 1050; — ironical, τὸν ἀ. Κρέοντα Id. Ant. 31. ὦ ἀγαθέ, my good friend, as a term of gentle remonstrance, Pl. Prt. 311a, etc. ἀ. δαίμων, v. sub δαίμων; ἀ. τύχη, v. sub τύχη; ἀ. θεός = Lat. bona dea, Plu. Caes. 9, Cic. 19. of things, good, serviceable, Ἰθάκη… ἀ. κουροτρόφος Od. 9.27, etc. ; ἀ. τοῖς τοκεῦσι, τῇ πόλει X. Cyn. 13.17; c. gen., εἴ τι οἶδα πυρετοῦ ἀ.
good for it, Id. Mem. 3.8.3; ἑλκῶν Thphr. HP 9.11.1. of outward circumstances, αἰδὼς οὐκ ἀ. κεχρημένῳ ἀνδρὶ παρεῖναι Od. 17.347; εἰπεῖν εἰς ἀγαθόν to good purpose, Il. 9.102; ὁ δὲ πείσεται εἰς ἀ. περ for his own good end, 11.789; οὐκ ἀγαθὸν πολυκοιρανίη 2.204; — ἀγαθόν [ἐστι], c. inf., it is good to do so and so ; Il. 7.282, 24.130, Od. 3.196, etc.
morally good, πρῆξις Democr. 177; ἔργα Emp. 112.2, cf. Ep. Rom. 2.7, etc. ἀγαθόν, τό, good, blessing, benefit, of persons or things, ὦ μέγα ἀ. σὺ τοῖς φίλοις X. Cyr. 5.3.20; φίλον, ὃ μέγιστον ἀ. εἶναί φασι Id. Mem. 2.4.2, cf. Ar. Ra. 74, etc; as term of endearment for a baby, blessing!, treasure!, Men. Sam. 28; — ἀγαθόν τινα δεδρακέναι, πεποιηκέναι confer a benefit on…, Th. 3.68, Lys. 13.92; ἐπ’ ἀγαθῷ τινος for one΄s good, Th. 5.27, X. Cyr. 7.4.3; ἐπ’ ἀ. τοῖς πολίταις Ar. Ra. 1487; οὐκ ἐπ’ ἀ.
for no good end, Th. 1.131; ἐπ’ οὐδενὶ ἀ. τῆς Ἑλλάδος X. HG 5.2.35; — in pl., ἡ ἐπ’ ἀγαθοῖς γεναμένη (sic) κατασπορά PFlor. 21.10 (iii AD); — τὸ ἀ. or τἀ., the good, Epich. 171.5, cf. Pl. R. 506b, 508e, Arist. Metaph. 1091a31, etc. ; — in pl., ἀγαθά, τά, goods of fortune, treasures, wealth, Hdt. 2.172, Lys. 13.91, X. Mem. 1.2.63, etc. ; ἀγαθὰ πράττειν fare well, Ar. Av. 1706; also, good things, dainties, Thgn. 1000, Ar. Ach. 873, etc. ; good qualities, τοῖς ἀ., οἷς ἔχομεν ἐν τῇ ψυχῇ Isoc. 8.32, cf. Democr. 37; good points, of a horse, εἰ τἄλλα πάντα ἀ. ἔχοι, κακόπους δ’ εἴη X. Eq. 1.2. Comp. and Sup. are usu. supplied from other stems, viz. Comp. ἀμείνων, ἀρείων βελτίων, κρείσσων (κάρρων), λωΐων (< λὥων)), Ep. βέλτερος, λωΐτερος, φέρτερος ; — Sup. ἄριστος, βέλτιστος, κράτιστος, λώϊστος (< λῷστος), Ep. βέλτατος, κάρτιστος, φέρτατος, φέριστος ; — later, reg. Comp. ἀγαθώτερος LXX Jd. 11.25, 15.2, D.S. 8 Fr. 12, Plot. 5.5.9, Diod. Rh. p. 53.9H. ; Sup. ἀγαθώτατος D.S. 16.85, Hld. 5.15, etc. (-ότατος POxy. 1757.26 (ii AD)). Adv. usually εὖ ; ἀγαθῶς Hp. Off. 9, Arist. Rh. 1388b6, LXX 1 Ki. 20.7. (Etym. dub. (ὅτι ἄγει ἡμᾶς ἐπὶ τὸν ὀρθὸν βίον Stoic. 3.49); perh. cognate with ἄγαμαι, hence admirable.)

ή, όν (eines Stammes mit ἄγαμαι, ἄγαν, eigtl. der Bewunderung wert, wie schon Herodian. bei Orion v. ἄγαμαι, ἀγαστός, vgl. Plat. Crat. 412c), gut, tüchtig in seiner Art ; die nähere Bestimmung gibt teils
a) das subst., zu dem es gesetzt ist, στρατιώτης, tapferer Soldat, αὐλητής, γεωργός, διδάσκαλος, ἰατρός, tüchtiger Landmann usw., die ihre Sache verstehen (Ggstz φαῦλος), ὠνητής, ein guter Käufer, der nicht feilscht, Xen. Oec. 2.3 u. a.; auch bei Sachen : γῆ, fruchtbares Land, δαίς, tüchtiges, reichbesetztes Mal, δένδρον usw. Hom. Od. 9.27 sagt von Ithaka αὐτὴ … τρηχεῖ', ἀλλ' ἀγαθὴ κουροτρόφος, und 13.246 αἰγίβοτος δ' ἀγαθὴ καὶ βούβοτος.
b) ein dazu tretender acc., Hom. oft βοὴν ἀγαθός, tüchtig im Schreien ; βίην ἀγ., Il. 6.478, u. so fort überall, z.B. γνώμην ἀγαθός Hopk. C. R. 687 ; u. bes. Plat., τέχνην, τὰ πολεμικά, τὰ πολιτικά u. a.; οἱ τί ἀγαθοί, worin tüchtig ? Alc.I, 124e. Seltener der dat., wie Xen. Oec. 4.15.
c) ein infinitivus, χώρη ἐκφέρειν καρπὸν ἀγαθή Her. 1.193 ; ἀγ. λέγειν καὶ πράττειν Xen. Mem. 2.6.14 ; Pl. u. a.
d) eine praeposit., πρός τι, z.B. Plat. Rep. III.407e ; Xen. Mem. 4.6.10 ; Plut.; – εἰς πόλεμον Plat. Rep. V.462a ; Xen. Cyr. 1.9.14, u. a.; – περὶ τὴν ἀρετήν Cyn. 12.21 ; περὶ τὸ πλῆθος Lys. 13.2 ; – ἔν τινι, Hom. Il. 13.314 ἀγαθὸς δὲ καὶ ἐν σταδίῃ ὑσμίνῃ ; Plut. Pobl. 17.
e) ein advb, Hom. Il. 3.237, Od. 11.300 πὺξ ἀγαθὸν Πολυδεύκεα. – Besonders wird damit in den älteren Zeiten die Tüchtigkeit des Mannes zum Kampfe bezeichnet, also tapfer, mutig, im Ggstz von κακός, feig. Diese bei Hom. häufige Bdtg findet sich auch bei Thuc., Xen., Plut., wo vom Kriege die Rede ist. Der tapfere Mann hat aber bes. Anspruch auf Auszeichnung im Staat und wird reich durch Beute, daher bei Hom. ἀγαθός, reich, vornehm, den Armen, χέρηες, Od. 15.324, entgegensteht, u. Il. 13.664 ἀφνειός τ' ἀγαθός τε, auch αἵματος εἰς ἀγαθοῖο Od. 4.611, πατρὸς ἀγαθοῖο Il. 21.109, auf Adel des Geschlechts gehen, worauf ursprünglich auch die Formel ἀγαθοὶ ἐξ ἀγαθῶν zu beziehen. Daher ἀγαθοί die Vornehmen, Aristokraten, opimates. S. Welcker zu Theogn. p. XXI ff. So Pind. ἀγαθοῖς ὁμιλεῖν P. 2.96 ; Eur. vrbdt πατρὸς ἐσθλοῦ κἀγαθοῦ Heracl. 299 ; πατέρων ἀγαθῶν ἐγένου Troad. 1251 ; vgl. Andr. 768 ; so flehen καλοὶ κἀγαθοί dem δῆμος gegenüber, Thuc. 8.48 ; neben εὐγενεῖς Aristoph. Ran. 718 ; neben πλούσιοι Plat. Rep. VIII.569a ; neben γνώριμοι Arist. Pol. IV.8.2 ; zwischen βασιλεῖς und δῆμος II.6.15. Erst bei den Attikern und durch die Philosophen wird es ausschließlich auf Sittlichkeit und Tugend angewendet, so daß der durch Sokrates bes. üblich gewordene Ausdruck καλὸς κἀγαθός den durchaus Guten, den Ehrenmann u. τὸ ἀγαθόν bei Plat. u. bes. Arist. den Begriff des Guten im Ggstz der einzelnen ἀγαθά bezeichnet. – Das neutr. hat sehr oft die Bdtg des Zuträglichen, Nützlichen, z.B. ἀγαθόν ἐστι, mit dem inf., Hom. Il. 7.282, 293 ἀγαθὸν καὶ νυκτὶ πιθέσθαι ; – ἀγαθόν τινι, einem nützlich, und persönlich konstruiert Hom. Od. 17.347 αἰδὼς δ' οὐκ ἀγαθὴ κεχρημένῳ ἀνδρὶ παρεῖναι, vs. 352 αἰδῶ δ' οὐκ ἀγαθήν φησ' ἔμμεναι ἀνδρὶ προΐκτῃ. So Xen. Cyn. 13.17 ; βοτάνη ἀγαθὴ τοῖς ποιμνίοις Plut. Symp. 3.1 a.E.; – c. gen., πυρετοῦ, gegen das Fieber, Xen. Mem. 3.8.2 u. öfter ; aber τίνος ἦν ἀγαθόν ; wem war es gut ? Plut. def. or. 8 ; – πρός τι, Theophr.; – ἐν ἡδοναῖς ἀγαθόν Plut. fort. Rom. 1. p. 301 ; – ἐπ' ἀγαθῷ, zum Guten, zu Nutz u. Frommen, Thuc. 5.27. Häufig mit dem gen., ἐπ' ἀγαθῷ τινι καὶ ὠφελείᾳ τῶν σωμάτων Plat. Polit. 293b ; ἐπ' οὐδενὶ ἀγαθῷ τῆς Ἑλλάδος Xen. Hell. 5.2.25 ; vgl. Cyr. 7.4.2 (Ar. ἐπ' ἀγαθῷ τοῖς πολίταις Ran. 1487); – ἐπ' ἀγαθοῖς Hell. 6.5.33. – Bei Hom. εἰς ἀγαθόν, εἰς ἀγαθά, zum Guten, Il. 9.102 εἰπεῖν εἰς ἀγαθόν ; Il. 23.365 πατὴρ δέ οἱ ἄγχι παραστάς | μυθεῖτ' εἰς ἀγαθὰ φρονέων νοέοντι καὶ αὐτῷ. – Daher τὸ ἀγαθόν und plur., Vorteil, Nutzen, εἰς συμφορὰν γὰρ ἀντὶ τἀγαθοῦ φέρει Eur. Hel. 311 ; Rhes. 318 ; im Kriege Beute, oft Xen.; ἀγαθὰ πράγματα, Glück, Thuc. 3.82. Bei Her. 2.172, 3.135 Kostbarkeiten. Dahin gehören die Verbindungen : ἀγαθὸν ποιεῖν τινα, ἀγαθὰ ποιεῖν καὶ παθεῖν, πολλὰ ἀγαθὰ γένοιτό σοι, z.B. Ar. Eccl. 1667 ; ἔργον ἀγαθόν, Wohltat, Xen. Ages. 8.1 ; ἀγαθὰ φρονέων bei Hom. wohlmeinend, doch Il. 6.162 rechtschaffen denkend. Uebh. sind ἀγαθά wieder einzelne dem jedesmaligen subj, bes. erfreuliche Dinge, z.B. Leckerbissen, Hom. Od. 14.441 ὅττι με τοῖον ἐόντ' ἀγαθοῖσι γεραίρεις ; Ar. Ach. 873, 982 ; Sprüchw. τὸ Πλάτωνος ἀγαθόν, com. bei DL. 3.22 u. Stob. 68.6. – Häufig ist bei den Attikern die Anrede ὦ'γαθέ, die oft ironisch bei einem versteckten Tadel gebraucht wird, Plat.; bei Isae. 3.76 folgt sogar der plur. – Bei Tragikern oft ἁγαθοί mit langer erster Silbe für οἱ ἀγ. Der Kompar. ἀγαθώτερος u. superl. ἀγαθώτατος findet sich bei Sp., wie DS. 16.85, u. ist unklassisch, vgl. Lobeck Phryn. 93. Dafür ἀμείνων, ἀρείων, βελτίων, κρείσσων, λωΐων, – ἄριστος, βέλτιστος, κράτιστος, λώϊστος, d. m. s.
adv. ἀγαθῶς ist selten und nur bei Sp.

ἀγαθός, -ή, -όν,
[in LXX chiefly for טוֹב ;]
in general, good, in physical and in moral sense, used of persons, things, acts, conditions, etc., applied to that which is regarded as 'perfect in its kind, so as to produce pleasure and satisfaction, . . . that which, in itself good, is also at once for the good and the advantage of him who comes in contact with it' (Cremer, 3): γῆ, Luk.8:8; δένδρον, Mat.7:18; καρδία, Luk.8:15; δόσις, Jas.1:17; μέρις, Luk.10:42; ἔργον (freq. in Pl.), Php.1:6; ἐλπίς, 2Th.2:16; θησαυρός, Mat.12:35; μνεία, 1Th.3:6 (cf. 2Ma.7:20); as subst., τὸ ἀ, that which is morally good, beneficial, acceptable to God, Rom.12:2; ἐργάζεσθαι τὸ ἀ, Rom.2:10, Eph.4:28; πράσσειν, Rom.9:11, 2Co.5:10; διώκειν, 1Th.5:15; μιμεῖσθαι, III Jo 11; κολλᾶσθαι τῷ ἀ, Rom.12:9; ερωτᾶν περὶ τοῦ ἀ., Mat.19:17; διάκονος εἰς τὸ ἀ., Rom.13:4; τὸ ἀ. σου, thy favour, benefit, Phm 14; pl., τὰ ἀ., of goods, possessions, Luk.12:18; of spiritual benefits, Rom.10:15, Heb.9:11, 10:1. ἀ is opp. to πονηρός, Mat.5:45, 20:5; κακός, Rom.7:19; φαῦλος, Rom.9:11, 2Co.5:10 (cf. MM, VGT, see word).
SYN.: καλός, δίκαιος. κ. properly refers to goodliness as manifested in form: ἀ. to inner excellence (cf. the cl. καλὸς κἀγαθός and ἐν καρδία κ. καὶ ἀ., Luk.8:15). In Rom.5:7, where it is contrasted with δ., ἀ. implies a kindliness and attractiveness not necessarily possessed by the δίκαιος, who merely measures up to a high standard of rectitude (cf. ἀγαθωσύνη). (AS)