'ῆς (ἡ) [ῡ]
A souffle : οὐκ ἐᾷ ἡμᾶς οὐδὲ ψυχῆς λαχεῖν, PHRYN. (Bkk. 73) il ne nous laisse même pas reprendre haleine ;
B p. suite, souffle de la vie, d’où :
   I âme, comme principe de vie : joint à μένος, IL. 5, 296 ; 8, 123, 315 ; à αἰών, OD. 9, 523 ; à θυμός, IL. 11, 334 ; OD. 21, 154, 170 ; ἀπὸ ψυχὰν (dor.) λιπών, PD. P. 3, 101, ayant rendu le souffle ; invers. τὸν ἔλιπε ψυχή, le souffle, càd. la vie l’abandonna, IL. 16, 453 ; OD. 18, 19 ; ou simpl. en parl. d’une faiblesse, IL. 5, 696 ; ἀποπνεῖν ψυχάς, PD. N. 1, 47, ou ἐκπνεῖν ψυχήν, EUR. Or. 1163, exhaler son âme ; de même, rendre son âme par une blessure, IL. 14, 518 ; ψυχὴν Ἄϊδι διδόναι, IL. 5, 654, etc. ; ou Ἀΐδᾳ τελεῖν, PD. I. 1, 99, rendre son âme à Hadès ; ψυχὴν ἀφιέναι, EUR. Or. 1171, m. sign. ; p. ext. :
      1 vie, en parl. de pers. : ἀπαιτεῖν τὴν ψυχήν τινος, SPT. 1Reg. 19, 4 ; NT. Luc. 12, 20, réclamer la vie de qqn ; ψυχὴν παραιτεῖσθαι, HDT. 1, 24, demander sans l’obtenir d’avoir la vie sauve ; en parl. d’animaux, OD. 14, 426 ; HÉS. Sc. 173 ; PD. N. 1, 70 ; chez les poètes, qqf. au plur. PD. O. 8, 51 ; en prose, en parl. de la vie de plus. pers. XÉN. Cyr. 3, 3, 44 ; ψυχῆς αἷμα, SOPH. El. 786, le sang de la vie ; ἀφελέσθαι ψυχήν, ESCHN. 39, 43, enlever la vie ; σωτηρίας τῆς ψυχῆς ἀποστερεῖν τινα, THC. 1, 136, litt. priver qqn du salut de la vie, càd. être cause de la mort de qqn ; περὶ ψυχῆς μάχεσθαι, OD. 22, 245, combattre pour sa vie ; ou κινδυνεύειν, THC. 8, 50 ; ANT. 115, 15, s’exposer au péril de sa vie ; ou ἀγωνίζεσθαι, XÉN. Hipp. 1, 19, soutenir des luttes pour sa vie ; περὶ ψυχῆς δρόμον δραμεῖν, AR. Vesp. 376, courir le risque de la vie ; ψυχῆς ἀφειδεῖν, SOPH. El. 980, ne pas épargner sa vie ; ψυχῆς φείδεσθαι, EUR. H.f. 1146, épargner sa vie ; ψυχὴν παρθέμενος, OD. 3, 74 ; 9, 255, ayant risqué sa vie ; τῆς ψυχῆς πρίασθαι, XÉN. Cyr. 3, 1, 36, acheter au prix de sa vie que, etc. ; τὴν ψυχήν τινος ζημιοῦσθαι, HDT. 7, 39, payer au prix de la vie de qqn ; τὴν ψυχὴν ἐκπίνειν, AR. Nub. 712, boire l’âme ou la vie, càd. le sang de qqn ; ποινὴν τῆς τινος ψυχῆς ἀνελέσθαι, HDT. 2, 134, recevoir l’amende due pour la mort de qqn ;
      2 un être vivant, une personne : ψυχὴ Ὀρέστου, SOPH. El. 1127, la personne d’Oreste ; abs. ψυχή, SOPH. Ant. 559, etc. être, personne ; au plur. IL. 13, 763 ; 24, 168 ; ESCHL. Ag. 1457 ; AR. Th. 864, etc. ;
      3 t. d’affection, être chéri : ὦ ἀγαθὴ καὶ πιστὴ ψυχή, XÉN. Cyr. 7, 3, 8, ô chère âme, bonne et fidèle ; p. ext. objet le plus cher, le plus précieux, ce qui est l’âme ou la vie d’une personne, d’une cité, etc. HÉS. O. 684 ; EUR. Andr. 419 ;
   II.1 âme, p. opp. au corps, ISOCR. 2 c ; ψυχὴ καὶ σῶμα, XÉN. Mem. 1, 3, 5 ; An. 3, 2, 20, l’âme et le corps, càd. l’homme tout entier ; ἀνθρώπου ψυχὴ ἀθάνατός ἐστι, HDT. 2, 123, l’âme de l’homme est immortelle ; cf. PLAT. Phædr. 245 c, Prot. 313, etc. ; particul. : l’âme comme siège des sentiments, des passions, PD. O. 2, 125, etc. ; HDT. 3, 14 ; THC. 2, 40 ; XÉN. Cyr. 6, 2, 33 ; ἐκ τῆς ψυχῆς, XÉN. Ap. 18 ; Conv. 4, 41 ; Œc. 10, 4 ; An. 7, 7, 43 ; ἀπὸ ψυχῆς, LUC. Ind. 27, du fond de l’âme ; κατὰ ψυχήν, SPT. Sir. 7, 26 ; κατὰ τὴν ψυχήν, SPT. 1Reg. 19, 3 ; πρὸς τὴν ψυχήν, SPT. 1Reg. 27, 16, etc. selon le cœur ; ἀπ' ὀρθῆς καὶ δικαίας ψυχῆς, DÉM. 325, d’une âme droite et juste ; ὅλῃ τῇ ψυχῇ, XÉN. Mem. 3, 11, 10, de toute son âme ; ψυχῇ μιᾷ, POL. 8, 5, 3 ; 8, 9, 7 ; 9, 22, 1, etc. ; PLUT. Cato mi. 73, etc. d’une seule âme, d’un seul cœur ; τίνα οἴεσθε αὐτὴν ψυχὴν ἕξειν ; DÉM. 842, 15, quels sentiments pensez-vous qu’elle éprouvera ? p. suite, caractère, nature, tempérament, génie : ἡ τοῦ Λυσίου ψυχή, DH. Lys. 11, le caractère ou le talent de Lysias ; en parl. d’animaux, HÉS. Sc. 173 ; XÉN. Eq. 1, 1 ; Cyn. 4, 4 ; PLAT. Hipp. mi. 375 a, etc. : θηρίων τὰς ψυχὰς ἡμεροῦν, ISOCR. 17 b, apprivoiser la nature fougueuse des bêtes sauvages ;
      2 âme comme siège de l’intelligence, d’où intelligence, esprit, HDT. 5, 124 ; SOPH. O.C. 1207, etc. ; XÉN. Hier. 7, 12 ; PLAT. Crat. 400 a, etc. ;
      3 âme comme siège des désirs, ESCHL. Pers. 841 ; THCR. Idyl. 16, 24 ; particul. appétit matériel : ἡ ψυχὴ ἀναπαύσεται, XÉN. Cyr. 6, 2, 28, le besoin de nourriture se calmera, càd. l’estomac sera satisfait ; d’où estomac, XÉN. Cyr. 8, 7, 4 ; SPT. Prov. 18, 8 ; Esaï. 32, 6 ; désirs des sens, XÉN. Mem. 1, 3, 14 ;
   III âme séparée du corps et descendue dans les Enfers, âme d’un mort, ombre, IL. 1, 3 ; 23, 65, 72, 100, 104 ; OD. 11, 207, 213, 222 ; 24, 14, etc. ;
   IV papillon, symbole de l’immortalité de l’âme chez les anciens, à cause de la transformation de la chenille ou de la chrysalide en papillon, TH. H.P. 2, 4, 4 ; C.P. 5, 7, 3 ; PLUT. M. 636 c, etc. ; γίγνονται αἱ καλούμεναι ψυχαὶ ἐκ τῶν καμπῶν, ARSTT. H.A. 5, 19, 5, les insectes qu’on appelle papillons naissent des chenilles ;
   V autre n. de la plante τριπόλιον, DIOSC. Noth. 4, 135.

➳ Dor. ψυχά [ᾱ] PD. ll. cc. ; ESCHL. Pr. 693, etc. ; PLUT. M. 236 e ; THCR. l. c. ; gén. pl. ion. ψυχέων dissyll. OD. 22, 245.

Étym. pré-grec ; p.-ê. apparenté à ψυχρός.

'

ἡ, life, λύθη ψ. τε μένος τε Il. 5.296, etc. ; ψ. τεκαὶ αἰών 16.453, cf. Od. 9.523; θυμοῦ καὶ ψ. Il. 11.334, Od. 21.154; λαυκανίην, ἵνα τε ψυχῆς ὤκιστος ὄλεθρος Il. 22.325; ψυχὰς παρθέμενοι at hazard of their lives, Od. 3.74, 9.255; αἰεὶ ἐμὴν ψ. παραβαλλόμενος Il. 9.322; λίσσου’ ὑπὲρ ψ. καὶ γούνων by your life, 22.338; so ἀντὶ ψ. S. OC 1326; but περὶ ψ. to save their life, Od. 9.423; περί τε ψυχέων ἐμάχοντο 22.245; περὶ ψ. θέον Ἕκτορος Il. 22.161; τρέχων περὶ τῆς ψ. Hdt. 9.37; τῆς ἐμῆς περὶ ψ. A. Eu. 115, cf. E. Hel. 946, Heracl. 984; περὶ ψ. κινδυνεύων Antipho 2.1.4, cf. Th. 8.50; ἁγὼν… σῆς ψ. πέρι S. El. 1492, cf. E. Ph. 1330, Or. 847, X. Cyr. 3.3.44; τὸν περὶ ψ. δρόμον δραμεῖν Ar. V. 375 (lyr.); ἀγωνίζεσθαι περὶ τῆς ψ. X. Eq. Mag. 1.19; ὃ ἂν θέλῃ, ψυχῆς ὠνεῖται [θυμός] in exchange for life, Heraclit. 85; τῆς ψ. πρίασθαί τι X. Cyr. 3.1.36; τί γὰρ δοῖ ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψ. αὐτοῦ· Ev. Marc. 8.37. In early poets; ψυχὰν ἀποπνεῖν Simon. 52; ψυχὰς ἔχοντες κυμάτων ἐν ἀγκάλαις Archil. 23; ψυχέων φειδόμενοι Tyrt. 10.14; θειδωλὴν ψ. θέμενος Sol. 13.46; ψυχῆς εἵνεκα καὶ βιότου Thgn. 730; ψυχὰν Ἀΐδᾳ τελέων Pi. I. 1.68; ψυχὰς βαλον Id. O. 8.39; χαλκῷ ἀπὸ ψυχὴν ἀρύσας Emp. 138; τοὐμὸν ἐκπίνουσ’ ἀεὶ ψυχῆς ἄκρατον αἷμα S. El. 786; τῆς ἐμῆς ψ. γεγώς ib. 775; τὴν ψ. ἐκπίνουσιν Ar. Nu. 712 (anap.); ψ. ἀφήσω E. Or. 1171; ψ. σέθεν ἔκτεινε Id. Tr. 1214; ψ. παραιτέεσθαι Hdt. 1.24; ποινὴν τῆς Αἰσώπου ψ. satisfaction for the life of A., Id. 2.134; ψυχῆς ἀποστερῆσαί τινα Antipho 4.1.6, cf. Th. 1.136, etc. ; τὴν ψ. ἢ τὴν οὐσίαν ἢ τὴν ἐπιτιμίαν τινὸς ἀφελόμενος Aeschin. 2.88; τὸ τῆς ψ. ἀπαιτηθεὶς χρέος LXX Wi. 15.8, cf. Ev. Luc. 12.20; ζητοῦσι τὴν ψ. μου LXX 3 Ki. 19.10, cf. Ev. Matt. 2.20; τὴν ψ. αὐτοῦ τίθησιν ὑπὲρ τῶν προβάτων Ev. Jo. 10.11, etc. ; δεῖρον ἄχρις ἡ ψ.… ἐπὶ χειλέων λειφθῇ within an inch of his life, Herod. 3.3; — the phrase ἐν τῇ χειρὶ τὴν ψ. ἔχοντα taking his life in his hands, is prob. f.l. in Xenarch. 4.20; ἡ ψ. μου ἐν ταῖς χερσί [σου] διὰ πάντος LXX Ps. 118 (119).109, cf. 1 Ki. 19.5, 28.21, al. ; of life in animals, Od. 14.426, Hes. Sc. 173, Pi. N. 1.47, etc. ; τὰ ἄλλα ζῷα, ὅσα ψ. ἔχει Anaxag. 4, cf. 12; πάντων τῶν ζῴων ἡ ψ. τὸ αὐτό, ἀήρ Diog. Apoll. 5 (cf. infr. IV. 1); ἡ φύσις τοιαύτη πάντων ὅσσα ψ. ἔχει Democrit. 278; ἐπῴζει καὶ ποιεῖ ψ. ἔχειν (of incubation) Epich. 172; [ἑρπετὸν] ὃ ἔχει ἐν ἑαυτῷ ψ. ζωῆς LXX Ge. 1.30; ἡ ψ. πάσης σαρκὸς αἷμα αὐτοῦ ἐστιν ib. Le. 17.11, cf. De. 12.23.
2. metaph of things dear as life, χρήματα γὰρ ψ.… βροτοῖσι Hes. Op. 686; πᾶσι δ’ ἀνθρώποις ἄρ’ ἦν ψ. τέκν’ E. Andr. 419; τἀργύριόν ἐστιν αἷμα καὶ ψ. βροτοῖς Timocl. 35; so as an endearing name, Hld. 1.8, al. ; ζωὴ καὶ ψ. Juv. 6.195; ψ. μου Mart. 10.68.
II. in Hom., departed spirit, ghost (ὑποτίθεται [Ὅμηρος] τὰς ψ. τοῖς εἰδώλοις τοῖς ἐν τοῖς κατόπτροις φαινομένοις ὁμοίας… ἃ καθάπαξ ἡμῖν ἐξείκασται καὶ τὰς κινήσεις μιμεῖται, στερεμνιώδη δὲ ὑπόστασιν οὐδεμίαν ἔχει εἰς ἀντίληψιν καὶ ἁφήν Apollod. Hist. Fr. 102 (a) J.); ψ. Πατροκλῆος… πάντ’ αὐτῷ… ἐϊκυῖα Il. 23.65; freq. in Od. 11, ψ. Ἀγαμέμνονος, Ἀχιλῆος, etc., 387, 467, al. ; ψ. καὶ εἴδωλον Il. 23.104, cf. 72, Od. 24.14; ψ. κατὰ χθονὸς ᾤχετο τετριγυῖα Il. 23.100; ψυχὰς ἡρώων, opp. αὐτούς, 1.3, cf. Hes. Sc. 151; ψυχαὶ δ’ Ἄϊδόσδε κατῆλθον Il. 7.330; ψ. δὲ κατ’ οὐταμένην ὠτειλὴν ἔσσυτ’ ἐπειγομένη 14.518; sts. hardly dist. from signf. 1, ἅμα ψ. τε καὶ ἔγχεος ἐξέρυσ’ αἰχμήν 16.505; in swoons it leaves the body, τὸν δὲ λίπε ψ. 5.696; so in later writers (seldom in Trag.), σὺν Ἀγαμεμνονίᾳ ψυχᾷ Pi. P. 11.21; ἑὰν ψυχὰν κομίξαι ib. 4.159, cf. N. 8.44; αἱ ψ. ὀσμῶνται καθ’ ᾍδην Heraclit. 98; πέμψατ’ ἔνερθεν ψυχὴν ἐς φῶς A. Pers. 630 (anap.); ποτωμένην ψ. ὑπὲρ σοῦ E. Or. 676, cf. Fr. 912.9 (anap.); τὰς τῶν κεκμηκότων ψ., αἷς ἐστιν ἐν τῇ φύσει τῶν αὑτῶν ἐκγόνων κήδεσθαι Pl. Lg. 927b; ψ. σοφαί, perh. ΄wise ghosts΄, Ar. Nu. 94; δὶς ἀποθανουμένη ψ. Anon. ap. Plu. 2.236d.
III. the immaterial and immortal soul, first in Pindar, ἐς τὸν ὕπερθεν ἅλιον κείνων… ἀνδιδοῖ [Φερσεφόνα] ψυχὰς πάλιν Fr. 133, cf. Pl. Men. 81b; εἰπόντες ὡς ἀνθρώπου ψ. ἀθάνατός ἐστι Hdt. 2.123; ἀγένητόν τε καὶ ἀθάνατον ψ. Pl. Phdr. 246a, cf. Phd. 70c, al. ; ἀθάνατος ἡμῶν ἡ ψ. καὶ οὐδέποτε ἀπόλλυται Id. R. 608d; ἁψ. τῷ σώματι συνέζευκται καὶ καθάπερ ἐν σάματι τέθαπται Philol. 14, cf. Pl. Cra. 400c; hence freq. opp. σῶμα, ψ. καὶ σῶμα X. Mem. 1.3.5, cf. An. 3.2.20; ψ. ἢ σῶμα ἢ συναμφότερον, τὸ ὅλον τοῦτο Pl. Alc. 1.130a; εἰς θηρίου βίον ἀνθρωπίνη ψ. ἀφικνεῖται καὶ ἐκ θηρίου… πάλιν εἰς ἄνθρωπον Id. Phdr. 249b; κατὰ τοὺς Πυθαγορικοὺς μύθους τὴν τυχοῦσαν ψ. εἰς τὸ τυχὸν ἐνδύεσθαι σῶμα Arist. de An. 407b22; οὐδὲ τοῦτο ἐπείσθην, ὡς ἡ ψ., ἕως μὲν ἂν ἐν θνητῷ σώματι ᾖ, ζῇ, ὅταν δὲ τούτου ἀπαλλαγῇ, τέθνηκεν X. Cyr. 8.7.19; ἀνθρώπου γε ψ., ἣ τοῦ θείου μετέχει,… ὁρᾶται δ’ οὐδ’ αὐτή Id. Mem. 4.3.14, cf. Cyr. 8.7.17; αἰθὴρ μὲμ ψυχὰς ὑπεδέξατο, σώ[ματα δὲ χθών] IG1². 945 (v BC); ὁπόταμ ψ. προλίπῃ φάος ἀελίοιο Orph. Fr. 32f. 1; ἡμεῖς ἐσμεν ψ., ζῷον ἀθάνατον ἐν θνητῷ καθειργμένον φρουρίῳ Pl. Ax. 365e.
IV. the conscious self or personality as centre of emotions, desires, and affections, χερσὶ καὶ ψυχᾷ δυνατοί Pi. N. 9.39; μορφὰν βραχύς, ψυχὰν δ’ ἄκαμπτος Id. I. 4 (3).53 (71); ἐνίους τῶν καλῶν τὰς μορφὰς μοχθηροὺς ὄντας τὰς ψ. X. Oec. 6.16; θνητοῦ σώματος ἔτυχες, πειρῶ τῆς ψ. ἀθάνατον μνήμην καταλιπεῖν Isoc. 2.37; opp. material blessings, κτεάνων ψ. ἔχοντες κρέσσονας Pi. N. 9.32; μήτε σωμάτων ἐπιμελεῖσθαι μήτε χρημάτων… οὕτω σφόδρα ὡς τῆς ψ. ὅπως ὡς ἀρίστη ἔσται Pl. Ap. 30b, cf. 29e; hence regarded in abstraction, τὸ παρεχόμενον ἡμῶν ἕκαστον τοῦτ’ εἶναι μηδὲν ἀλλ’ ἢ τὴν ψ., τὸ δὲ σῶμα ἰνδαλλόμενον ἡμῶν ἑκάστοις ἕπεσθαι Pl. Lg. 959a; ἡ ψ. ἐστιν ἄνθρωπος Id. Alc. 1.130c; οὐδὲ νῦν τήν γ) ἐμὴν ψ. ἑωρᾶτε X. Cyr. 8.7.17, cf. supr. 111; sts., therefore, distd. from oneself, ψ. γὰρ ηὔδα πολλά μοι μυθουμένη S. Ant. 227; ἡ ψ. μου πεπότηται Ar. Nu. 319 (anap.); τί ποτ’ ἔστι μαθεῖν ἔραται ψ. E. Hipp. 173 (anap.); ἄλλο τι βουλομένη ἑκατέρου ἡ ψ. δήλη ἐστίν Pl. Smp. 192c; οἴμοι ψυχή woe is me! LXX Mi. 7.1; καὶ ἐρῶ τῇ ψ. μου, 'ψυχή, ἔχεις πολλὰ ἀγαθά' Ev. Luc. 12.19; in periphrases, ψ. Ὀρέστου, = Ὀρέστης, S. El. 1127, al. ; but τὴν Φιλοκτήτου ψ. ἐκκλέψεις his wits, Id. Ph. 55; ἡ δ’ ἐμὴ ψ. τέθνηκεν Id. Ant. 559, cf. OC 999; so ψυχαί abs., = ἄνθρωποι, ψ. ὀλέσασα A. Ag. 1457 (lyr.); ψ. πολλαὶ ἔθανον many souls perished, Ar. Th. 864; πᾶσαι αἱ ψ., υἱοὶ καὶ αἱ θυγατέρες λ’ γ’ LXX Ge. 46.15, cf. Ex. 12.4, al. ; [κιβωτὸς] εἰς ἣν ὀλίγοι, τοῦτ’ ἔστιν ὀκτὼ ψ., διεσώθησαν 1 Ep. Pet. 3.20. In apostrophe, μή, φίλα ψ. Pi. P. 3.61; ὦ μελέα ψ. S. Ph. 712 (lyr.); ὦ ἀγαθὴ καὶ πιστὴ ψ. X. Cyr. 7.3.8; in referring to persons, ὅταν μεγάλη ψ. φυῇ Pl. R. 496b (cf. μεγαλόψυχος)· καλεῖται γοῦν ἡ ψ. Κρινοκοράκα the creature, Thphr. Char. 28.2; πάσῃ ψ. τετελευτηκυίᾳ LXX Nu. 6.6, 11; πᾶσα ψ. ὑποτασσέσθω Ep. Rom. 13.1, etc. ; generally, being, ψυχὴ ζῶσα living creature, LXX Ge. 1.24, cf. 20 (pl.).
2. of various aspects of the self, ἐν πολέμοιο μάχαις τλάμονι ψ. παρέμειν) enduring heart, Pi. P. 1.48; διεπειρᾶτο αὐτοῦ τῆς ψ. Hdt. 3.14, ἦν γὰρ… ψυχὴν οὐκ ἄκρος poor-spirited, Id. 5.124; ψυχὴν ἄριστε πάντων Ar. Eq. 457; καρτερὰν ψ. λαβεῖν Id. Ach. 393; κράτιστοι ἂν τὴν ψ. κριθεῖεν Th. 2.40; τοῖς σώμασι δύνανται τὰς δὲ ψ. οὐκ ἔχουσιν Lys. 10.29; ὁ γὰρ’ λόγχην ἀκονῶν καὶ τὴν ψ. τι παρακονᾷ X. Cyr. 6.2.33, cf. Oec. 21.3.
3. of the emotional self, ὑπείργασμαι μὲν εὖ ψυχὴν ἔρωτι E. Hipp. 505, cf. 527 (lyr.); πάνυ μου ἡ ψ. ἐπεθύμει X. Oec. 6.14; τίνα ποτὲ ψ. ἔχων· Lys. 32.12; τίν’ οἴεσθ’ αὐτὴν ψ. ἕξειν, ὅταν ἐμὲ ῒδῃ· how will she feel? D. 28.21; μία ψ., prov. of friends, Arist. EN 1168b7; ψ. μία ἤστην prob. in Phryn. PS p. 128B. ; of appetite, ψυχῇ διδόντες ἡδονήν A. Pers. 841 (s.v.l.), cf. Epich. 297, Theocr. 16.24; λίχνῳ δὲ ὄντι τὴν ψ. Pl. R. 579b; τῷ δὲ ἡ ψ. σῖτον μὲν οὐ προσίετο, διψῆν δ’ ἐδόκει X. Cyr. 8.7.4.
4. of the moral and intellectual self, ἀπὸ πάμπαν ἀδίκων ἔχειν ψ. Pi. O. 2.70; ψ. τε καὶ φρόνημα καὶ γνώμην S. Ant. 176; ἀρκεῖν… κἀντὶ μυρίων μίαν ψ. τάδ’ ἐκτίνουσαν, ἢν εὔνους παρῇ Id. OC 499; ψ. γὰρ εὔνους καὶ φρονοῦσα τοὔνδικον Id. Fr. 101; ἡ κακὴ σὴ ψ. Id. Ph. 1014; ψυχῆς κατήγορος κακῆς X. Oec. 20.15, cf. Pl. R. 353e; ἡ βουλεύσασα ψ. Antipho 4.1.7, cf. Pl. Lg. 873a; τὸ σῶμα ἀπειρηκὸς ἡ ψ. συνεξέσωσεν… διὰ τὸ μὴ ξυνειδέναι ἑαυτῇ the mind conscious of innocence, Antipho 5.93; τὸ ἐπιμελεῖσθαι καὶ ἄρχειν καὶ βουλεύεσθαι… ἐσθ’ ὅτῳ ἄλλῳ ἢ ψυχῇ δικαίως ἂν ἀποδοῖμεν· Pl. R. 353d; τὴν τῆς ψ. ἐπιμέλειαν X. Mem. 1.2.4, Isoc. 15.304; τὰ ἐν τῇ ψ. διὰ τὴν παιδείαν ἐγγιγνόμενα ib. 290; τῆς ψ. ἐξελθούσης, ἐν ᾗ μόνῃ γίγνεται φρόνησις X. Mem. 1.2.53; νοῦς τε καὶ ψ. Pl. Cra. 400a, cf. Phdr. 247c, al. ; ἐμπαίει τί μοι ψυχῇ σύνηθες ὄμμα S. El. 903; ἰδὼν μὲν γνούς τε σῇ ψ., τέκνον E. Tr. 1171. Phrases; — ἐκ τῆς ψ. φίλος X. An. 7.7.43; ἀπὸ τῆς ψ. φιλεῖν with all the heart, Thphr. Char. 17.3; βόσκοιτ’ ἐκ ψυχᾶς τὰς ἀμνάδας Theoc. 8.35; ὅλῃ τῇ ψ. κεχαρίσθαι τινί X. Mem. 3.11.10; οὐκ ἐᾷ ἡμᾶς οὐδὲ ψυχῆς λαχεῖν he won΄t let us call our soul our own, Phryn. PS p. 128B.
5. of animals, ψ. μεγαλόφρων, of a horse, X. Eq. 11.1; θηρίων ψ. ἡμεροῦμεν Isoc. 2.12; ψ. χηνός, ὀρτυγίου, Eub. 101, Antiph. 5.
6. of inanimate things, πᾶσα πολιτεία ψ. πόλεώς ἐστιν Isoc. 12.138, cf. 7.14; ἡ τῶνδε τῶν ἀνδρῶν ἀρετὴ τῆς Ἑλλάδος ἦν ψ. D. 60.23; οἷον ψ. ὁ μῦθος τῆς τραγῳδίας Arist. Po. 1450a38; also of the spirit of an author, D.H. Lys. 11.
V. Philosophical uses;
1. In the early physicists, of the primary substance, the source of life and consciousness, ὁρίζονται πάντες (sc. οἱ πρότεροι) τὴν ψ. τρισίν, κινήσει, αἰσθήσει, τῷ ἀσωμάτῳ Arist. de An. 405b11; τὸν λίθον ἔφη [Θαλῆς] ψ. ἔχειν ὅτι τὸν σίδηρον κινεῖ, of the magnet, ib. 405a20; ψυχῇσιν θάνατος ὕδωρ γενέσθαι, ὕδατι δὲ θάνατος γῆν γενέσθαι, ἐκ γῆς δὲ ὕδωρ γίνεται, ἐξ ὕδατος δὲ ψ. (sc. πῦρ) Heraclit. 36; ἡ ψ. πνεῦμα Xenoph. ap. D.L. 9.19; καρδία ψυχῆς καὶ αἰσθήσιος [ἀρχά] Philol. 13; τοῦτο [ἀὴρ] αὐτοῖς καὶ ψ. ἐστι καὶ νόησις Diog. Apoll. 4; τὴν τῶν ἄλλων ἁπάντων φύσιν οὐ πιστεύεις Ἀναξαγόρᾳ νοῦν καὶ ψ. εἶναι τὴν διακοσμοῦσαν· Pl. Cra. 400a, cf. Arist. de An. 404a25; Δημόκριτος πῦρ τι καὶ θερμόν θησιν αὐτὴν (sc. ψυχὴν) εἶναι ib. 404a1, cf. Resp. 472a4.
2. the spirit of the universe, ψ. εἰς τὸ μέσον [τοῦ κόσμου] θείς Pl. Ti. 34b, cf. 30b; τὴν τοῦ παντὸς δῆλον ὅτι τοιαύτην εἶναι βούλεται [ὁ Τίμαιος] οἷόν ποτ’ ἐστὶν ὁ καλούμενος νοῦς Arist. de An. 407a3; ἐν τῷ ὅλῳ τινὲς [τὴν ψ.] μεμεῖχθαί φασιν, ὅθεν ἴσως καὶ Θαλῆς ᾠήθη πάντα πλήρη θεῶν εἶναι ib. 411a8; ὁ κόσμος ψ. ἐστὶν ἑαυτοῦ καὶ ἡγεμονικόν Chrysipp. Stoic. 2.186; ψ. [κόσμου] Plu. 2.1013e, cf. M.Ant 4.40; ψ. ἐλθοῦσα εἰς σῶμα οὐρανοῦ Plot. 5.1.2; τόδε τὸ πᾶν ψ. μίαν ἔχον εἰς πάντα αὐτοῦ μέρη Id. 4.44.32; περὶ ψυχᾶς κόσμου καὶ φύσιος, title of work by Ti.Locr.
3. In Pl. the immaterial principle of movement and life, ὅταν παρῇ [ψυχὴ] τῷ σώματι, αἴτιόν ἐστι τοῦ ζῆν αὐτῷ Pl. Cra. 399d, cf. Def. 411c; [ψυχῆς λόγον ἔχομεν] τὴν δυναμένην αὐτὴν αὑτὴν κινεῖν κίνησιν Id. Lg. 896a; μεταβολῆς τε καὶ κινήσεως ἁπάσης αἰτία [ἡ ψ.] ἅπασιν ib. b, cf. 892c; its presence is requisite for thought, σοφία καὶ νοῦς ἄνευ ψ. οὐκ ἂν γενοίσθην Id. Phlb. 30c, cf. Ti. 30b, Sph. 249a; defined by Arist. as οὐσία ὡς εἶδος σώματος φυσικοῦ δυνάμει ζωὴν ἔχοντος de An. 412a20; ἐντελέχεια ἡ πρώτη σώματος φυσικοῦ ὀργανικοῦ ib. 412b5; the tripartite division of ψ., οἱ δὲ περὶ Πλάτωνα καὶ Ἀρχύτας καὶ οἱ λοιποὶ Πυθαγόρειοι τὴν ψ. τριμερῆ ἀποφαίνονται, διαιροῦντες εἰς λογισμὸν καὶ θυμὸν καὶ ἐπιθυμίαν Iamb. ap. Stob. 1.49.34, cf. Pl. R. 439e sqq. ; in Arist. ἡ ψ. τούτοις ὥρισται, θρεπτικῷ, αἰσθητικῷ, διανοητικῷ, κινήσει· πότερον δὲ τοὔτων ἕκαστόν ἐστι ψ. ἢ ψυχῆς μόριον· de An. 413b11, cf. PA 641b4; ἡ θρεπτικὴ ψ. Id. de An. 434a22, al. ; in the Stoics and Epicureans, σῶμα ἡ ψ. Zeno and Chrysipp. Stoic. 1.38; of the scala naturae, τὰ μὲν ἕξει διοικεῖται, τὰ δὲ φύσει, τὰ δ’ ἀλόγῳ ψ., τὰ δὲ καὶ λόγον ἐχούσῃ καὶ διάνοιαν Stoic. 2.150, cf. M.Ant 6.14; ἡ ψ. σῶμά ἐστι λεπτομερές… προσεμφερέστατον πνεύματι θερμοῦ τινα κρᾶσιν ἔχοντι Epicur. Ep. 1 p. 19U. ; τέλος… τὸ μήτε ἀλγεῖν κατὰ σῶμα μήτε ταράττεσθαι κατὰ ψ. Id. Ep. 3 p. 64U. ; in the Neo-Platonists characterized by discursive thinking, τοὺς λογισμοὺς ψυχῆς εἶναι ἐνεργήματα Plot. 1.1.7; related to νοῦς as image to archetype, εἰκών τίς ἐστι νοῦ [ψ.] Id. 5.1.3; present in entirety in every part, πάρεστι πᾶσα πανταχοῦ ψ. Id. 5.1.2, cf. 4.7.5; φύσις ψ. οὖσα, γέννημα ψυχῆς προτέρας Id. 3.8.4; animal and vegetable bodies possess οἷον σκιὰν ψυχῆς Id. 4.44.18; πᾶν σῶμα… ψυχῆς μετουσίᾳ κινεῖται ἐξ ἑαυτοῦ καὶ ζῇ διὰ ψ. Procl. Inst. 20.
VI.
butterfly or moth, Arist. HA 551a14, Thphr. HP 2.4.4, Plu. 2.636c.
2. τριπόλιον, Ps.-Dsc. 4.132.
VII.
Psyche, in the allegory of Psyche and Eros, Apul. Met. bks. 4-6, Aristophontes ap. Fulg. Myth. 3.6. (See ancient speculations on the derivation, Pl. Cra. 399d- 400a, Arist. de An. 405b29, Chrysipp. Stoic. 2.222; Hom. usage gives little support to the derivation from ψύχω ΄blow, breathe΄; τὸν δὲ λίπε ψ. Il. 5.696 means ΄his spirit left his body΄, and so λειποψυχέω means ΄swoon΄, not ΄become breathless΄; ἀπὸ δὲ ψ. ἐκάπυσσε Il. 22.467 means ΄she gasped out her spirit΄, viz. ΄swooned΄; the resemblance of ἄμπνυτο ΄recovered consciousness’ to ἀμπνέω ΄recover breath’ is deceptive, v. ἄμπνυτο, ἔμπνυτο ; when concrete the Homeric ψ. is rather warm blood than breath, cf. Il. 14.518, 16.505, where the ψ. escapes through a wound; cf. ψυχοπότης, ψυχορροφέω, and S. El. 786, Ar. Nu. 712 (v. supr. I).)

[ῡ], ἡ, Hauch, Atem, Odem, und weil dieser früh als Zeichen und Bedingung des Lebens erkannt wurde, Leben, Lebenskraft, Seele ; oft bei Hom.: τοῦ δ' αὖθι λύθη ψυχή τε μένος τε Il. 5.296, u. oft ; ψυχὴν Ἄϊδι δώσειν 5.654 ; χερσὶν ὺπ' Ἀργείων ψυχὰς ὀλέσαντες 13.763 ; τὸν δ' ἔλιπε ψυχή, κατὰ δ' ὀφθαλμῶν κέχυτ' ἀχλύς 5.696 ; Od. 14.426 ; ἐπὴν δὴ τόν γε λίπῃ ψυχή τε καὶ αἰών Il. 16.453, wie αἲ γὰρ δὴ ψυχῆς τε καὶ αἰῶνός σε δυναίμην εὖνιν ποιήσας πέμψαι δόμον Ἄϊδος εἴσω Od. 9.523 ; auch θυμοῦ καὶ ψυχῆς κεκαδών vrbdn, Il. 11.334, wie Od. 21.154 ; ψυχῆς ὄλεθρος, Vernichtung des Lebens, Il. 11.325 ; ψυχὴν παρθέμενος, sein Leben daran setzend, wagend, Od. 3.74, 9.255, wie αἰεὶ ἐμὴν ψυχὴν παραβαλλόμενος πολεμίζειν Il. 9.322 ; περὶ ψυχῆς, ums Leben, zur Rettung oder Erhaltung des Lebens, Od. 9.423 ; μάχεσθαι περὶ ψυχῆς 22.245, wie θέειν περὶ ψυχῆς Il. 22.161 ; τρέχειν περὶ ψυχῆς Her. 7.37, 9.37 ; ὁ περὶ τῆς ψυχῆς ἀγών, Kampf auf Leben und Tod, s. Jacobs Ach.Tat. p. 896 ; οὓς (ἀγῶνας) περὶ τῆς ψυχῆς ἀγωνίζεσθε Dem. 18.262 ; κινδυνεύειν περὶ τῆς ψυχῆς Thuc. 8.50 ; τῆς ψυχῆς πρίασθαί τι, Etwas mit seinem Leben erkaufen, Xen. Cyr. 3.1.36 ; τὴν ψυχήν τινος ζημιοῦσθαι, an Jemandes Leben, d.i. dadurch gestraft werden, daß einem Andern das Leben genommen wird, Her. 7.39 ; ποινὴν τῆς Αἰσώπου ψυχῆς ἀνελέσθαι, Rache nehmen für das dem Aesop genommene Leben, 2.134 ; so auch Pind.: ἀπὸ ψυχὰν λιπών P. 3.101 ; ἀπέπνευσεν ψυχάς N. 1.47, vgl. Ol. 8.39, N. 9.32 ; ψυχὴν Ἀΐδᾳ τελέων I. 1.68 ; οὐκ ἐᾷ ἡμᾶς οὐδὲ ψυχῆς λαχεῖν, das Leben genießen, seiner froh werden, vοn einem Menschen, der uns plagt und ängstigt, Phryn. in B.A. 73 ; τὰς πάνυ πολλὰς ψυχὰς ὀλέσασ' ὑπὸ Τροίᾳ Aesch. Ag. 1432, vgl. 1445 ; ὡς ἔλεξα τῆς ἐμῆς περὶ ψυχῆς Eum. 115 ; τῶνδε γὰρ πλέον φέρω πένθος ἢ καὶ τῆς ἐμῆς ψυχῆς πέρι Soph. O.R. 94 ; ἐπ' ἀργύρῳ γε τὴν ψυχὴν προδούς Ant. 322 ; ἐκπνέων ψυχὴν ἐμήν Eur. Or. 1163 ; ψυχὴν δώσω τῆσδ' ὑπερθανεῖν χθονός Phoen. 1005 ; ψυχὴν σέθεν ἔκτεινε Troad. 1214, u. öfter ; φιλῶ τὴν ἐμὴν ψυχήν Ar. Ach. 338 ; τὸν περὶ ψυχῆς δρόμον δραμεῖν Vesp. 376 ; ψυχὴν ἐκπίνειν, das Blut aussaugen, Nub. 703 ; τῆς ψυχῆς ἀποστερεῖν τινα Thuc. 1.136 ; σῴζειν τὰς ψυχάς Xen. Cyr. 4.1.5. – Auch vom Leben der Tiere, Hes. Sc. 173. – Dieser Lebenshauch, der im Tode erlischt, geht nach der Vorstellung der Alten in die Unterwelt, dort mit einem Schattenkörper (der nicht mit Händen zu greifen ist, Od. 11.207) verbunden, ohne den denkenden Geist (vgl. φρήν); dah. ψυχή die Seele des Abgeschiedenen in der Unterwelt ; ψυχαὶ δ' Ἄϊδόσδε κατῆλθον Il. 7.330, wie Od. 10.560, 11.65 ; u. noch genauer beschrieben  : ἀνδρὸς δὲ ψυχὴ πάλιν ἐλθεῖν οὔτε λεϊστή, οὔθ' ἑλετή, ἐπεὶ ἄρ κεν ἀμείψεται ἕρκος ὀδόντων, Il. 9.408 ; ψυχὴ δὲ κατ' οὐταμένην ὠτειλὴν ἔσσυτ' ἐπενγομένη 14.518, wo die Seele also mit dem Blute entströmt ; vgl. τοῖοδ' ἅμα ψυχήν τε καὶ ἔγχεος ἐξέρυσ' αἰχμήν 16.505 ; 23.104 ἦ ῥά τίς ἐστι καὶ εἰν Ἀΐδαο δόμοισιν ψυχὴ καὶ εἴδωλον· ἀτὰρ φρένες οὐκ ἔνι πάμπαν ; vgl. 72, wo ausdrücklich bemerkt ist, daß der Schatten vollkommen die Gestalt dessen behielt, dem er im Leben angehört hatte ; oft in Od. 11, u. 24.1 ff.; vgl. noch Il. 1.3, Od. 14.134 ; so auch Tragg., wie Aesch. Pers. 622 Soph. O.C. 1003. – Auch ein Schmetterling, eine Motte, die man als Sinnbild des Lebens und der Unsterblichkeit der Seele brauchte, wegen der Verwandlung aus einer Raupe und Puppe, Arist. H.A. 4.7. – Der abstrakte Begriff der Seele entwickelt sich seit Her., ἀνθρώπου ψυχὴ ἀθάνατός ἐστι 2.123 ; Plat. Phaedr. 245c, Prot. 313a u. öfter. – Seele, Herz, als Sitz des Willens, der Begierden und der Leidenschaften, Gesinnung, Gemüt, Her. 3.14 ; Mut, τὴν ψυχὴν πονηρός, ἐν ναυμαχίᾳ, Lys. 20.14 ; οἷος ἦν τὴν ψυχήν ib. 24 ; ἐκ τῆς ψυχῆς, aus innerster Seele, von ganzem Herzen, τίνα οἴεσθέ με τὴν ψυχὴν ἔχειν, wie glaubt ihr, daß mir zu Mute ist, Dem. 28.21. – Sinnliche Neigung, Appetit, ἡ ψυχὴ οὐ προσίεται σῖτον Xen. Cyr. 8.7.4 ; – δοῦναί τι τῇ ψυχῇ, der Neigung, dem Hange wozu folgen, nachgeben, ψυχῇ διδόντες ἡδονὴν καθ' ἡμέραν Aesch. Pers. 827 (vgl. Theocr. 16.24); ἐκμαθεῖν ἀνδρὸς ψυχήν τε καὶ φρόνημα καὶ γνώμην Soph. Ant. 176 ; ἐν τοῖσιν ὠσὶν ἢ 'πὶ τῇ ψυχῇ δάκνει 317, u. öfter ; τίν' ἔχεις ψυχήν Eur. Or. 525 ; ἀρσένων μείζονες ψυχαί Suppl. 1103 ; τῶν γερόντων οἶδα τὰς ψυχάς Ar. Ach. 353 ; ψυχὴν ἐμπλησάμενος Διοπείθους Vesp. 380 ; ταῖς ψυχαῖς παρεσκευασμένοι Xen. Cyr. 2.1.11 ; ἥ μου ψυχὴ παρεσκεύασται, ich will, bin bereit, 5.1.26 ; ἐκ τῆς ψυχῆς φίλος, ein wahrer Freund, An. 7.7.43 ; ὅλῃ τῇ ψυχῇ Mem. 3.11.18. – Geist, Verstand, Her. 5.124 ; τῇ ψυχῇ τοῦτ' οἶδε Dem. 21.221. – In der Anrede, φίλη ψυχή, liebe Seele, ὧ ἀγαθὴ καὶ πιστὴ ψυχή Xen. Cyr. 7.3.8.

ψυχή, -ῆς, ἡ,
[in LXX very freq. for נֶפֶשׁ, sometimes for לֵבַב ,לֵב, etc. ;]
__1. breath (Lat. anima), breath of life, life (Hom., al.; in Arist., of the vital principle): Mat.6:25, Mrk.3:4 10:45, Luk.12:22, Jhn.10:11, Act.20:10, 24 2Co.1:23, Php.2:30, 1Th.2:8, al.
__2. the soul,
__(a) as the seat of the will, desires and affections: Mat.26:38, Mrk.12:30' (LXX) 14:34, Luk.1:46, Jhn.10:24, Act.14:2, Php.1:27, al.; ἐκ ψυχῆς, from the heart, heartily: Eph.6:6, Col.3:23;
__(b) as a periphrasis for person or self (freq. in translation from Semitic originals, see M, Pr., 87; Robinson, Gospels, 113ff.; but also freq. in cl., see LS, see word II, 2; Edwards, Lex., App. A.): Mat.11:29, Mrk.8:36, Act.2:41, Rom.2:9, 1Pe.3:20, al.; πᾶσα ψ., Act.2:43 3:23' (LXX), Rom.13:1; ψ. ζῶσα (ζωῆς), 1Co.15:45, Rev.16:3;
__(with) as the object of divine grace and eternal salvation: Heb.13:17, Jas.1:21 5:20, 1Pe.1:9, 22 2:11 4:19, 3Jo.2.
SYN.: see: νοῦς, πνεῦμα, ψυχικός, and cf. ICC on 1Th.5:23, Lft., Notes, 88f. (AS)