'[dans Hom. bref devant une voy.]
A impers. aux temps suiv. : prés. χρή, d’où sbj. χρῇ, opt. χρείη, inf. χρῆναι, part. χρεών ; impf. ἐχρῆν ou χρῆν, f. χρήσει et qqf. f. moy. χρῆσται) :
   I il est besoin, il est nécessaire, il faut :
      1 avec l’inf. IL. 1, 216 ; 4, 57, etc. ; OD. 3, 209 ; 6, 207, etc. ; ESCHL. Pr. 295, 1067 ; PLAT. Euthyphr. 4 c, 9 a ; souv. avec ellipse de cet inf. ; θύσαντες οἷς χρή (s.-e. θύειν) PLAT. Rsp. 415 e, ayant offert un sacrifice à ceux à qui il faut ; ποθεῖν ἃ μὴ χρή (s.-e. ποθεῖν) ESCHL. Ag. 342, regretter ce qu’il ne faut pas ; cf. THC. 2, 89, etc. ; ὡς χρή, ESCHL. Ag. 1556, comme il faut ;
      2 avec la prop inf. : τί σε χρὴ ταῦτα λέγεσθαι ; IL. 13, 275, qu’est-ce qui te force à dire cela ? οὐδέ τί σε χρὴ νηλεὲς ἦτορ ἔχειν, IL. 9, 496, il ne faut pas que tu aies un cœur impitoyable ; cf. IL. 9, 333 ; 23, 644, etc. ; SOPH. Ant. 247, Ph. 135, fr. 148 ; avec ellipse de l’inf. : τίπτε μάχης ἀποπαύεαι ; οὐδέ τι σε χρή (s.-e. ἀποπαύεσθαι), IL. 16, 721, pourquoi cesses-tu le combat ? il ne le faut pas ;
      3 rar. avec un dat. de pers. et un inf. : ἄλλῳ γὰρ ἤ μοι χρή με τῆσδ' ἄρχειν χθονός ; SOPH. Ant. 736, est-ce pour un autre ou pour moi, càd. dans l’intérêt d’un autre ou dans le mien, que je dois gouverner ce pays ? cf. EUR. Ion 1317 ; LUC. Herm. 58 ;
      4 avec un gén. de ch. et un acc. de pers. : μυθήσεαι ὅττεό σε χρή, OD. 1, 124, tu diras ce qu’il te faut ; οὐ μέν σε χρὴ ἔτ' αἰδοῦς, OD. 3, 14, tu n’as plus besoin d’une fausse honte ; τί με χρὴ μητέρος αἴνου ; OD. 21, 110, qu’ai-je besoin de faire l’éloge de ma mère ? cf. IL. 7, 109 ; OD. 4, 463 ;
      5 à l’impf. au sens du conditionnel franç. : ἔκανες ὃν οὐ χρῆν, ESCHL. Ch. 930, tu as tué celui qu’il ne fallait pas, càd. que tu n’aurais pas dû tuer ; cf. ESCHL. Ag. 879 ; SOPH. Tr. 1133, etc. ;
   II en parl. du destin, il est fatal, c’est l’arrêt du destin : χρῆν γὰρ Κανδαύλῃ γενέσθαι κακῶς, HDT. 1, 8, car il fallait qu’il arrivât malheur à Candaule ; cf. ESCHL. Pr. 100, 183 ; Ch. 201 ; SOPH. O.R. 791, etc. ; subst. τὸ χρῆν, EUR. H.f. 828, Hec. 260, la fatalité, le destin ;
B impf. 2 sg. χρῆσθα, AR. Ach. 778, tu devais ;
C part. prés. neutre χρεών, indécl. :
   I avec ou sans ἐστί, il est nécessaire de, il faut, suivi d’un inf. THGN. 564 ; ESCHL. Ag. 922 ; SOPH. O.R. 633, etc. ; ou d’une prop. inf. : PD. P. 2, 96 ; HDT. 1, 41, 57 ; 2, 133 ; ESCHL. Pr. 712, 970, etc. ; THC. 5, 49, etc. : τοῖς ἐμοῖς αὐτὴν χρεὼν τόξοις ἁλῶναι, SOPH. Ph. 1439, c’est l’arrêt du destin qu’elle soit prise avec le secours de mes flèches ;
   II à l’acc. abs. quand il faut ; χρεόν μιν μὴ λέγειν τὸ ἐόν, HDT. 5, 50 ; cf. HDT. 9, 58, quand il lui fallait ne pas dire ce qui était ; ὑμεῖς οὐ χρεὼν ἄρχετε, THC. 3, 40, vous commandez quand il ne le faut pas, càd. sans droit ;
   III subst. et indécl. seul. aux nom., gén. et acc. τὸ χρεών, ion. τὸ χρεόν, ce qu’il faut, ce qui doit être, HDT. 2, 133 ; ESCHL. Ch. 918 ; p. suite :
      1 la nécessité, EUR. Hipp. 1256, H.f. 21, etc. ; PLAT. Phædr. 255 a ; avec le gén. : οὐκ ἔστιν ἀπαλλαγὴ τοῦ χρεών, EUR. Hipp. 1256, on n’échappe pas à la destinée ; avec l’inf. τὸ χρεὼν γενέσθαι, HDT. 7, 17, ce qui doit arriver ;
      2 la mort, LUC. Herm. 6 ; D. mort. 27, 9 ; εἰς τὸ χρεὼν ἰέναι, PLAT. Ax. 364 c, 365 b, etc. aller à l’inévitable destin, càd. à la mort.

➳ Dans Hom. seul. le prés. ind. χρή. En poésie χρεών qqf. monosyll.

Étym. p.-ê. R. indo-europ. *g^hreh₁-, mais sans rapprochement hors du grec ; cf. χράω³, χράω², χράω⁴.

'

impers., Il. 1.216, etc. ; Aeol. χρῆ Alc. 20, 35, 46; other forms are contractions (crases) of χρή (prob. orig. a neut. Subst.) with forms of εἰμί (sum); fut. χρἤσται S. OC 504, Fr. 599, Pherecr. 103, Ar. Fr. 362, Phryn.Com. 34 (on this form, for which codd. generally have χρῆσται or χρῆσθαι, v. Sch. S. OC l.c.); subj. χρῇ S. Ph. 999, E. Alc. 49, Ar. Lys. 133; opt. χρείη A. Pr. 215, S. Tr. 162, Lys. 12.44, Pl. Euthphr. 4c; inf. χρῆναι Democr. 276, Ar. Ec. 210, Antipho 5.84, etc. ; also χρῆν (v. infr. III); part. neut. pl. χρηεόντα (or χρὴ ἐόντα) Democr. 174; impf. ἐχρῆν Pi. N. 7.44, A. Ch. 907, S. Fr. 107.6 (only here in S., χρῆν l. 5), Ar. Ra. 152, al., Antipho 1.1, And. 1.114, Lys. 3.22, al., Th. 6.57, Pl. Prt. 335c, D. 4.3, al., etc. ; freq. also without the augm., χρῆν Pi. Fr. 123.1, S. El. 529, 579, Tr. 1133, Ar. Eq. 535 (anap.), al., Lys. 8.6, al., Th. 3.63, D. 15.33, al., etc. ; both forms in Ar. Ach. 540, ἐρεῖ τις, 'οὐ χρῆν'· ἀλλὰ τί ἐχρῆν εἴπατε ; fut. χρήδει Hdt. 7.8 :
it is necessary; c. inf. praes. aut aor., it must needs, one must or ought to do (like δεῖ, which is only once used in Hom.), νῦν δὲ χ. τετλάμεν ἔμπης Od. 3.209; τὸν νῦν χ. κομέειν 6.207, cf. Il. 1.216, 4.57, etc. ; σήμαιν’ ὅ τι χ. σοι συμπράσσειν A. Pr. 297 (anap.); ὅτι χ. πάσχειν ἐθέλω ib. 1067; ὅ τι χρείη ποιεῖν Pl. Euthphr. 4c, cf. 9a; τούτου θανειν χρῆν αὐτὸν οὕνεκ’ ἐκ σέθεν· S. El. 579; χρὴ τὸ λέγειν Parm. 6.1; more freq. c. acc. pers. et inf., one must, ἐμὲ δὲ χ. γήραϊ πείθεσθαι Il. 23.644; τῷ σε χ. πόλεμον… παῦσαι 7.331; οὐδέ τί σε χ. νηλεὲς ἦτορ ἔχειν 9.496; τί χ. με… στέγειν ἢ τί λέγειν· S. Ph. 135 (lyr.); χρῆν γὰρ Κανδαύλῃ γενέσθαι κακῶς (where γενέσθαι is inf. of an impers. verb) Hdt. 1.8. — Sts. the inf. must be supplied from the context, esp. in Hom. in phrases like τίπτε μάχης. ἀποπαύεαι· οὐδέ τί σε χρή (sc. ἀποπαύεσθαι) Il. 16.721, cf. 19.420; ὅθι χ. πεζὸν ἐόντα (sc. μάρνασθαι) Od. 9.50; so in Trag. and Att., πορθεῖν ἃ μὴ χ. (sc. πορθεῖν) A. Ag. 342; φύς τ’ ἀφ’ ὧν οὐ χρῆν (sc. φῦναι), ξὺν οἷς τ’ οὐ χρῆν (sc. ὁμιλεῖν) ὁμιλῶν S. OT 1184; ἔκανες ὃν οὐ χρῆν (sc. κτεῖναι) A. Ch. 930; ἐπιπλεύσειέ τις ὡς χ. (sc. ἐπιπλεῦσαι) Th. 2.89; θύσαντες οἷς χ. (sc. θῦσαι) Pl. R. 415e; ἀκαιρότερον ὄντα ἢ χ. Id. Plt. 307e; λαλεῖν μετὰ ἀφελείας ἔνθα χ. Longin. 34.2. ; so ὡς χ. A. Ag. 1556 (anap.), etc. — The impf. freq. expresses something that ought to have been, but is not, ἐνθάδ’ οὐ παραστατεῖ, ὡς χρῆν, Ὀρέστης ib. 879, cf. S. Tr. 1133; and sts. stands for χρή, χρῆν τι λέγειν ὑμᾶς σοφὸν ῳ νικήσετε Ar. Pl. 487 (anap.), cf. 432; abs., ἐρεῖτις, 'οὐ χρῆν'· ἀλλὰ τί ἐχρῆν εἴπατε Id. Ach. 540. in Hom. without inf., c. acc. pers. et gen. rei, οὐδέ τί σε χρὴ ἀφρποσύνης thou hast no need of imprudence, i.e. it does not befit thee, Il. 7.109; οὐ μέν σε χ. ἔτ’ αἰδοῦς Od. 3.14; τί με χ. μητέρος αἴνου· 21.110; μυθήσεαι ὅττεό (i.e. ὅτου) σε χ. 1.124; τέο σε χ.; 4.463; τί χρὴ φίλων is found in most codd. of E. Or. 667 (δεῖ cod. V). c. dat. pers. pro acc. is not found; in Il. 5.490, A. Pr. 3, the dat. belongs to the inf. μέλειν· in S. Ant. 736 Dobree restored με for γε· in E. Med. 886 ᾗ depends on μετεῖναι· in Ion 1316 Dobree read τοὺς δέ γ’ ἐνδίκους, and in Lys. 28.10 δικαίους… ὑφελομένους was restored by Cobet. sts. in a less strong sense, πῶς τοῦτο περᾶσαι χρή· how is one to get through this? Theoc. 15.45; τί ἐχρῆν με ποιεῖν· what was I to do? D. 18.28; ἓν οὐδὲν κατέστη ἴαμα ὅτι χρῆν προσφερόντας ὠφελεῖν there was no one remedy by the application of which one could (or was bound to) help them, Th. 2.51, cf. 1.91. τὸ χρῆν (inf.) fate, destiny, E. Hec. 260 (s.v.l., τὸ χρὴ Nauck); τὸ χρή Id. HF 828; cj. for τὸ χρεών (monosyll.) in Id. Fr. 733.3, IT 1486.

impers. (vgl. χράομαι), conj. χρῇ, optat. χρείη, inf. χρῆναι, poet. auch χρῆν, Porson Eur. Hec. 264 ; impf. ἐχρῆν u. χρῆν (nicht ἔχρη od. ἔχρην), fut. χρήσει ; es braucht, ist nötig, es ist Pflicht, man muß ; mit dem inf. allein, und, wenn die Person dabeisteht, die verpflichtet ist, mir dem accus. c. inf.; Hom. u. Folgde überall ; ἀλλὰ χρὴ καὶ ἐμὸν θέμεναι πόνον οὐκ ἀτέλεστον Il. 4.57 ; χρὴ μὲν δὴ τὸν μῦθον ἀπηλεγέως ἀποειπεῖν, man muß das Wort offen aussprechen, 9.309 ; 13.235, Od. 3.209, 6.207 u. sonst ; χρὴ δὲ πρὸς θεὸν οὐκ ἐρίζειν Pind. P. 2.88, u. öfter, wie Tragg.: σήμαιν' ὅ, τι χρή σοι συμπράττειν, was man tun soll, Aesch. Prom. 295 ; μετὰ τοῦδ' ὅ, τι χρὴ πάσχειν ἐθέλω 1069, u. oft in ähnlicher Vrbdg ὅ, τι χρή, was nötig ist ; ποθεῖν ἃ μὴ χρή, wo man ποθεῖν ergänzen muß, Ag. 333 ; ὃ χρὴ οὐδεὶς μὴ θεῶν θήσει ποτέ Eur. Herc.F. 311 ; τὸ χρῆν σφ' ἐπήγαγ' ἀνθρωποκτονεῖν Hec. 260 ; Herc.Fur. 828 ; χρὴ μὲν σφωΐτερον ἔπος εἰρύσασθαι καὶ μάλα περ κεχολωμένον, man muß, auch wenn man erzürnt ist, Il. 1.216 ; χρή σε πόλεμον παῦσαι, du mußt, 7.331 ; οὔ σε χρὴ νηλεὲς ἦτορ ἔχειν 9.496 ; νῦν σε μάλα χρὴ αἰχμητὴν ἔμεναι 16.492, u. oft ; auch ist der infin. zuweilen aus dem Zusammenhange zu ergänzen, μὴ χαλέπαινε παρὲκ νόον· οὐδέ τί σε χρή, sc. χαλεπαίνειν, 20.133, wie τίπτε μάχης ἀποπαύσεαι ; οὐδέ τί σε χρή, sc. ἀποπαύσασθαι μάχης, 16.721, vgl. 19.420, Od. 19.500 ; ὅθι χρή, sc. μάρνασθαι, 9.50 ; ἐμὲ χρὴ καὶ σὲ ὑφαίνειν ὄλβον Pind. P. 4.141, wie Tragg., τὴν πεπρωμένην δὲ χρὴ αἶσαν φέρειν ὡς ῥᾷστα, γιγνώσκονθ' ὅτι Aesch. Prom. 103, ὡς μάθοι, τί χρὴ δρῶντ' ἢ λέγοντα δαίμοσιν πράττειν φίλα 662, οὓς φυλάξασθαί σε χρή 717. – In Verbindungen, wie εἰ δὲ χρὴ τυχεῖν σωτηρίας Ch. 201, wenn ich Rettung finden soll, πῆ ποτε μόχθων χρὴ τέρματα τῶνδ' ἐπιτεῖλαι Prom. 100, liegt eine Bestimmung des Geschicks darin, und tritt der Zusammenhang mit χράω (s. oben) mehr hervor ; Soph. εἶπε Λοξίας ποτὲ χρῆναι μιγῆναι μητρί, O.R. 995, vgl. 854, O.C. 1442, 1517 ; κεἰ χρή με παντελῶς θανεῖν O.R. 669, u. sonst. – In τί χρή με στέγειν ἢ τί λέγειν Phil. 135, vgl. Ant. 875, Aj. 1359, liegt mehr »was nutzt« oder »frommt«, so daß der Zusammenhang mit χράομαι mehr hervortritt ; lehrreich ist Ar. Av. 1419 ἀλλ' ὅτου δεῖ χρὴ λέγειν. – Auch sonst oft bei Ar., u. in Prosa, ἐβουλεύοντο ὅ τι χρὴ αὐτοὺς ποιῆσαι Plat. Symp. 190c, θύσαντες οἷς χρή, sc. θῦσαι, Rep. III.415e. – Das impf. χρῆν drückt meist aus, daß Etwas geschehen mußte, was aber nicht geschehen ist, was wir durch den conj. bezeichnen, ἐκ τῶνδέ σοι παῖς ἐνθάδ' οὐ παραστατεῖ, ὡς χρῆν, Ὀρέστης, wie er mußte, od. wie er hätte sollen, Aesch. Ag. 851, 1393 ; κάνες γ' ὃν οὐ χρῆν Ch. 918, den du hättest nicht töten sollen ; χρῆν γάρ σε μήτ' αὐτόν ποτ' ἐς Τροίαν μολεῖν ἡμᾶς τ' ἀπείργειν Soph. Phil. 1347 ; Tr. 1123 u. oft ; Plat. Symp. 181d χρῆν καὶ νόμον εἶναι, vgl. Apol. 34a, Gorg. 458b, u. sonst ; Thuc. 3.63. – Hierher gehört auch Ar. Ach. 778 φώνει δὴ τὺ ταχέως, χοιρίον· οὐ χρῆσθα σιγῆν, ὦ κάκιστ' ἀπολουμένα, du hättest nicht still sein sollen ; eine 2. Person Sing., das Verbum also persönlich gebraucht, nicht, wie sonst, unpersönlich. – Mit dem acc. der Person u. dem gen. der Sache, Etwas nötig haben, seiner bedürfen, μυθήσεαι, ὅττεο σε χρή, wessen du bedarfst, was dir Not tut, Od. 1.124, 4.463, 22.377 ; οὐδέ τί σε χρὴ ἀφροσύνης, du bedarfst nicht des Unverstandes, d.i. du mußt nicht unverständig sein, Il. 7.109 ; οὔ σε χρὴ ἔτ' αἰδοῦς, du brauchst nicht mehr blöde zu sein, Od. 3.14 ; τί με χρὴ μητέρος αἴνου 21.110, was brauche ich erst die Mutter zu loben ? Nach einer Ansicht Neuerer ist dies unpersönliche Verbum χρῆναι keine reine Verbalbildung, sondern ein altes Substantiv mit εἶναι, welche Ansicht zuerst Ahrens aufgestellt zu haben scheint, s. Dial. Dor. p. 353. Beim indicat. χρή muß man ἐστίν ergänzen, χρή ἐστιν, es ist Notwendigkeit, es ist notwendig, wie ἀνάγκη statt ἀνάγκη ἐστίν, ἀναγκαῖόν ἐστιν ; der Κonjunkt. χρῇ ist entstanden aus χρὴ ᾖ, der optat. χρείη aus χρὴ εἴη usw. Diese Auffassung hat viel Ansprechendes. Am Dasein eines alten Substantivs ἡ χρή, = ἡ ἀνάγκη, läßt sich kaum zweifeln, vgl. χρῆ ; ob ἡ χρή zu betonen sei oder ἡ χρῆ, und ob das Wort aus ἡ χρέα, einer Nebenform von ἡ χρεία kontrahiert sei oder nicht, darüber ließe sich streiten, ohne daß diese Punkte auf die Entscheidung der Hauptfrage einwirkten. Aber für diese Entscheidung der Hauptfrage stehen der ganzen Ansicht doch allerlei wesentliche Hindernisse entgegen, z.B. die augmentierte Imperfektform ἐχρῆν und die oben betrachtete 2. Person χρῆσθα. Der gewöhnlichen Ansicht dagegen, daß χρῆναι ursprünglich reine Verbalbildung sei, stellen sich gar keine wesentlichen Schwierigkeiten entgegen ; denn sämmtliche Formen ohne Ausnahme lassen sich ohne Weiteres als ursprünglich reine Verbalformen erklären, und keine einzige ist dabei in irgendeiner Hinsicht ohne genügende Analogie.

χρή impers.
(< χράω, see LS, see word),
it is necessary: Jas.3:10 (cf. δεῖ.).†
(AS)