'χράω-ῶ (f. χρήσω, ao. ἔχρησα, pf. κέχρηκα) faire savoir, en parl. d’un oracle ou d’un dieu, acc. HH. Ap. 132 ; HDT. 1, 55, 62, 63, etc. ; EUR. El. 1246, etc. ; d’où rendre un oracle : τινί τι, OD. 8, 79 ; HDT. 1, 19, 49, 67 ; 4, 150, etc. ; ESCHL. Ch. 1026, etc. faire connaître à qqn la réponse d’un dieu ; ἀμφί τινος, ESCHL. Ag. 1053, au sujet de qqe ch. ; abs. τοῦ θεοῦ χρήσαντος, THC. 5, 32, le dieu ayant fait connaître sa réponse ; cf. HH. Ap. 396 ; HDT. 1, 69 ; 7, 111 ; ESCHL. Eum. 765 ; etc. ; avec un inf. : χρῆσαι γῆν οἰκεῖν, THC. 2, 102, ordonner ou répondre d’habiter une terre ; avec une prop. inf. ESCHL. Ch. 1026 ; THC. 5, 16 etc. ; avec ὥστε et l’inf. : ἔχρησας ὥστε τὸν ξένον μητροκτονεῖν, ESCHL. Eum. 193, tu as ordonné par ton oracle à ton hôte de tuer sa mère
Pass. (ao. ἐχρήσθην, pf. κέχρησμαι ou κέχρημαι) être annoncé par l’oracle, HDT. 1, 49 ; 2, 18 ; 4, 164 ; 7, 141, etc. ; τὸ χρησθέν, PD. O. 2, 72 ; HDT. 1, 63, etc. la réponse de l’oracle ; τὰ χρησθέντα, SOPH. O.R. 604, les déclarations de l’oracle ; avec un gén. : μαντεῖα ἃ τοῦδ' ἐχρήσθη σώματος, SOPH. O.C. 356, les prédictions faites au sujet de ce corps ; au part. abs. χρησθὲν αὐτῷ τοῦτο παθεῖν, THC. 3, 96, comme l’oracle lui avait annoncé qu’il subirait ce traitement ;

Moy. χράομαι-ῶμαι (f. χρήσομαι ; la contract. en ᾱ à l’inf. χρᾶσθαι) se faire donner, d’où obtenir une réponse d’un dieu, d’un oracle, interroger ou consulter un oracle, abs. OD. 8, 80 ; HH. Ap. 252, 292 ; HDT. 1, 46 ; THC. 1, 126 ; οἱ χρώμενοι, EUR. Ph. 957, ceux qui consultent un oracle ; avec un dat. : χρ. μαντηΐῳ, HDT. 1, 47, 53, 157, etc. consulter un oracle ; περί τινος, HDT. 7, 220, au sujet de qqe ch. ; avec εἰ, HDT. 3, 57 ; χρ. ψυχῇ Τειρεσίαο, OD. 10, 492, consulter l’âme de Tirésias ; cf. OD. 10, 565 ; 11, 164 ; 23, 323, etc. ; χρ. μάντεσι, PLAT. Leg. 686 a, etc. consulter les devins ; χρ. οἰωνοῖς, XÉN. Mem. 1, 13, consulter les augures.

➳ Prés. part. ion. χρέων, HH. 2, 75 ; fém. χρέουσα, HDT. 7, 111 ; épq. χρείων, OD. 8, 79 ; HH. 2, 215. Moy. prés. ion. χρέωμαι, HDT. 4, 151 ; inf. χρέεσθαι, HDT. 1, 157 (var. χρᾶσθαι). Impf. 3 pl. ἐχρέοντο, HDT. 4, 157, etc. (var. ἐχρέωντο). Les contract. de αε se font chez les Att. en η : χρῇς, SOPH. Aj. 1373 ; χρῇ, SOPH. El. 35, etc. ; chez les Ion. en ᾱ : χρᾷς, HDT. 4, 155 ; χρᾷ, HDT. 1, 55 ; inf. χρᾶν, HDT. 8, 135.

Étym. χρή ; cf. χράω³, χράω⁴.

'

'(f. χρήσω, ao. ἔχρησα. Les contr. sont en η : prés. 3 sg. χρῇ, impf. 3 sg. ἔχρη) :
A act. :
      1 prêter : τινί τι, HDT. 6, 89 ; XÉN. Mem. 3, 11, 18 ; PLAT. Demod. 384 b, etc. ; NT. Luc. 11, 5, etc. qqe ch. à qqn pour son usage ; abs. HDT. 7, 38 ; PLAT. Demod. 384 e, etc. ; SPT. Ex. 12, 36, etc. ;
      2 p. ext. procurer : (κακόν) οἱ ἔχραε κοῖτον, NIC. Th. 315, il lui donna une couche (funeste) ;
B Moy. χράομαι-ῶμαι (f. χρήσομαι, ao. ἐχρησάμην, pf. κέχρημαι, ao. au sens pass. ἐχρήσθην ; les contr. sont en η : prés. χρῶμαι, χρῇ, χρῆται ; inf. χρῆσθαι) prendre une chose en main, se l’approprier, se faire donner pour un usage provisoire, d’où emprunter, prendre à crédit :
   I avec l’acc. :
      1 se faire prêter, emprunter : τι, BATR. 187 ; PLUT. M. 236 b, qqe ch. ; παρά τινος, PLUT. Agis 18, Ant. 55, etc. emprunter à qqn ; en parl. de décisions que l’on désire recevoir en main de qqn : πάντα χρέεσθαι δι' ἀγγέλων, HDT. 1, 99, tout doit lui être transmis par des messagers ; cf. PLAT. Demod. 384 c ; LUC. Ind. 30 ;
      2 p. suite, tirer parti, se servir de ; souv. construit avec un acc. d’obj. interne, qui indique le parti ou l’emploi ; ainsi dans les tours : τί χρήσομαι, χρήσωμαι ; etc. ATT. que dois-je, que vais-je faire, ou à quoi bon ? τί χρήσεσθε καὶ τί δεῖ ποιεῖν ; DÉM. 108, que ferez-vous et que faut-il faire ? cf. PLAT. Lys. 213 c ; LUC. Char. 4 ; ἀπορῶ, οὐκ ἔχω ὅ τι χρήσομαι, PLAT. Prot. 321 c, je suis dans l’embarras ne sachant que faire ; χρείαν χρῆσθαι πρός τι, PLAT. Leg. 787 b, tirer parti (de qqn) pour qqe ch. ; χρῆσθαι ὅ τι ἂν βούλωνται, THC. 2, 4, faire d’eux ce qu’on voudrait, se livrer à discrétion ; ὅτι ἂν δέῃ, PLAT. Theæt. 191 d, ce qu’il faut ; cf. PLAT. Leg. 879 a, 914 e, Prot. 321 c, etc. ; XÉN. An. 6, 6, 20 ; Cyr. 8, 1, 5, etc. ;
   II avec double rég. : χρωμένους τῷ κτείναντι χρείαν ἣν ἂν ἐθέλωσι, PLAT. Leg. 868 b, faisant du meurtrier ce qu’ils voudront ; μήτ' ἄλλην χρείαν μηδεμίαν χρῆσθαι τῷ σώματι, PLAT. Clit. 407 e, ne faire aucun autre usage de son corps ; πάντα χρ. τινι, PLUT. Arat. 43, tirer parti de qqn pour tout ; χρ. τὸ μέγα μηδέν τινι, PLUT. Eum. 11, ne tirer parti de qqn pour rien de grand ; νόμιμα πλεῖστα ἀρετῇ χρ. THC. 5, 105, observer très bien les lois de la justice ; ἐλάχιστα λογισμῷ χρ. THC. 2, 11, user très peu du raisonnement ; πλείω χρ. θαλάσσῃ, THC. 1, 3, avoir une plus grande habitude (pour soi-même) de la mer ; σὺ μὴ πάντα θυμῷ χρέω, HDT. 1, 155, ne t’abandonne pas complètement à la colère ; οὐδέν τινι χρ. PLAT. Gorg. 465 e, ne tirer aucun parti de qqe ch. ; cf. THC. 4, 34 ; ὀλίγα ἐχρῆτο τοῖς ἀκατίοις, XÉN. Hell. 6, 2, 27, il se servait peu des petites voiles ; ᾧ ἂν βούληται ἕκαστα χρῆσθαι, XÉN. Œc. 9, 16, d’employer chaque chose comme il veut ; τὶ ἄλλο χρ., THC. 2, 4, traiter de qqe autre façon ; avec divers pron. neutres (τοῦτο, etc. HDT. 1, 210 ; PLAT. Leg. 861 a, etc. ; ὅ, etc. XÉN. Cyr. 1, 5, 12 ; Ages. 6, 6 ; Hell. 6, 1, 15, etc. ; PLAT. Eryx. 401 b, etc.) ; en ce sens, τί χρήσομαί τινι ; ATT. ; οὐκ οἶδα ὅτι χρ. τινι, ATT. avec un rég. de pers. que dois-je faire de qqn ? je ne sais ce que je dois faire de qqn, càd. entreprendre avec lui ; cf. XÉN. Cyr. 7, 1, 43 ; An. 1, 3, 18 ; Mem. 4, 3, 10, etc. ; τί χρ. ἐμαυτῷ, ἐμοί, σαυτῷ, αὑτῷ ; ATT. que dois-je faire de moi, de toi, etc. ? comment m’y prendre avec moi, avec toi, etc. ? cf. PLAT. Crit. 45 b, Gorg. 486 b, etc. ; de même, HDT. 7, 213 ; XÉN. Cyr. 2, 4, 19 ; 1, 6, 2, etc. ; PLAT. Rsp. 468 a, etc. ;
   III avec un dat. se servir de, user de :
      1 en parl. de pers. avoir affaire avec, avoir des relations avec : χρ. τινι, avoir des relations avec qqn, HDT. 7, 6 ; SOPH. Tr. 60 ; XÉN. Mem. 4, 6, 5 ; Conv. 2, 10 ; PLAT. Phæd. 89 e, etc. ; en parl. du commerce intellectuel : χρ. Πλάτωνι, PLUT. M. 79 d, étudier les ouvrages de Platon ou suivre la doctrine de Platon ; en parl. de relations intimes : χρ. γυναικί, HDT. 2, 181, avoir des relations avec une femme ; cf. XÉN. Mem. 2, 1, 30 ; 1, 2, 29 ; DÉM. 1367, 20 ; PLUT. Pyrrh. 5, etc. ; en parl. du commerce avec un ami : χρ. τινι, XÉN. Hier. 5, 2 ; Mem. 4, 8, 11 ; ISOCR. 125 a, avoir des relations amicales avec qqn ; avec un pron. accompagné d’un attribut : τινὶ χρ. διδασκάλῳ, ESCHL. Pr. 322, avoir qqn pour maître ; ἐμοὶ χρ. κριτῇ, EUR. Alc. 801, si on se sert de moi comme juge, càd. à mon jugement, d’après moi ; χρ. τινι φίλῳ ou πολεμίῳ, XÉN. Cyr. 3, 2, 4, avoir qqn pour ami ou pour ennemi ; en un sens différ. avec ὡς : χρ. τινι ὡς φίλῳ, ὡς πολεμίῳ, THC. 1, 53 ; XÉN. Cyr. 3, 2, 6 ; 4, 2, 8, avoir avec qqn des relations comme avec un ami ou un ennemi, càd. le traiter en ami ou en ennemi ; de même avec un adv. : φιλικῶς χρ. τινι, XÉN. Mem. 4, 3, 12, traiter qqn en ami ; ὑϐριστικῶς χρ. τινι, DÉM. 1286, 23, traiter qqn avec insolence ; cf. XÉN. Mem. 1, 2, 48 ; 4, 3, 12 ; Cyr. 6, 1, 7, etc. ; χρῆσθαι τινι ἐν ἀπειλῇ, SPT. Job 23, 6, user de menaces envers qqn ; χρῆσθαι ἐξ ἴσου, DÉM. 1121, traiter également ; εὐγνωμόνως χρῆσθαι ἑαυτῷ, XÉN. Ages. 2, 25, se montrer homme de bien ; en parl. des rapports avec les dieux : χρ. τοῖς θεοῖς, avoir affaire aux dieux, les honorer, les admettre comme divinités, HDT. 1, 172 ; PLUT. M. 420 a ; ou être en relations avec eux pour leur adresser une demande, une prière, HDT. 1, 47 ; PLUT. Lyc. 5, 29, etc. ; en parl. d’animaux : ἵππῳ χρῆσθαι, XÉN. Conv. 2, 10 ; Hier. 6, 16 ; PLUT. M. 1119 a, etc. manier le cheval, aller à cheval ; χρ. ἰχθύσι, PLUT. M. 668 f, user de poissons, càd. en manger ; en parl. des organes du corps ou des facultés de l’esprit ou de l’âme : τῇ χειρί, HDT. 3, 78 ; SOPH. Aj. 115, etc. se servir de sa main pour frapper ; οὐ ποδὶ χρησίμῳ χρῆσθαι, SOPH. O.R. 878, ne pas se servir d’un pied utile, càd. où l’on ne peut se servir du pied, d’où l’on ne peut se tirer ; τῷ σώματι χρ. disposer de son corps, le gouverner de telle ou telle façon, ESCHN. 78 ; ou en tirer parti, PLUT. Mar. 36 ; ou avec un adj. avoir un corps (faible, etc.) PLUT. Brut. 29 ; χρ. δυνάμει, PLAT. Leg. 880 e, user de ses aptitudes, de ses facultés ; de même construit avec un nom abstrait marquant l’idée d’un sentiment, d’une passion, χρῆσθαι forme une locut. équival. au verbe correspond. au subst. exprimé : χρ. ὀργῇ, HDT. 1, 137, se laisser aller à la colère ; χρ. ταῖς ἐπιθυμίαις, THC. 6, 15, s’abandonner à ses passions ; χρ. κόμπῳ, PLUT. Rom. 25, être glorieux ; χρ. δόλῳ, PLUT. Rom. 29, user de ruse ; χρ. ὕϐρει, PLUT. Phil. 18, etc. être insolent ; χρ. ὠμότητι, PLUT. M. 60, user de cruauté ; χρ. ἀπειλαῖς, PLUT. Ant. 39, user de menaces ; χρ. βοῇ, HDT. 4, 134, ou κραυγῇ, PLUT. M. 671 b, etc. pousser un cri ; τιμαῖς χρ. EUR. Hipp. 107, honorer ; χρ. ἀλήθεϊ λόγῳ, HDT. 1, 14, etc. user de sincérité, dire la vérité ; παρρησίᾳ πρός τινα, PLUT. M. 190 e, user de franchise à l’égard de qqn ; χρ. λόγῳ, dire, SOPH. El. 44 ; ou répondre, PLAT. Hipp. ma. 299 b, Phæd. 95 a, etc. ; νόμῳ χρ. THC. 3, 70 ; 5, 105 ; SOPH. Ant. 213, etc. observer la loi ; en parl. d’événements, de circonstances, etc. : εὐτυχίᾳ, PLAT. Men. 72 a, éprouver du bonheur, être heureux ; χρ. τοῖς κακοῖς, mettre à profit l’adversité, EUR. I.T. 1034 ; ou éprouver l’adversité, EUR. Hec. 738 ; PLUT. M. 75 c ; χρ. τοῖς ἁμαρτήμασι, ISOCR. 180 c, tomber dans des fautes ; τοῖς πράγμασι χρ. ATT. savoir s’accommoder des circonstances, savoir en user avec elles, les mettre à profit ; ou diriger les affaires, Isocr. 126 b ; πολέμῳ, XÉN. Hell. 6, 4, 21, avoir la guerre ; en parl. des phénomènes naturels : χρ. γαληνείᾳ, EUR. I.A. 546, avoir du beau temps ; ὄμϐροις, PLUT. Sert. 8, avoir de la pluie ; χειμῶνι, THC. 4, 120, essuyer une tempête ; χρ. θείῃ πομπῇ, HDT. 1, 62, etc. avoir une inspiration divine ; cf. PLUT. Crass. 23, etc. ; χρ. ἀργυρίῳ, XÉN. Œc. 1, 12 ; 13, 14, etc. ; ou χρήμασι, XÉN. Hell. 6, 1, 12, posséder de l’argent ; χρ. τῇ θαλάττῃ, exercer la domination sur la mer, aller et venir librement sur mer, ou simpl. y naviguer, THC. 1, 3 ; XÉN. Ath. 2, 12 ; PLUT. Sol. 22, etc. ; χρ. ὁμιλίαις, PLAT. Rsp. 550 b, fréquenter des compagnies ; en parl. d’arts, de sciences, d’industrie : ἐπιστήμῃ, PLAT. Rsp. 409 c, cultiver une science ; τέχνῃ, XÉN. Mem. 3, 10, 1, etc. exercer un art ; γεωργίᾳ, XÉN. Œc. 19, 18, s’adonner à l’agriculture ; ῥητορικῇ, PLAT. Gorg. 400 d, cultiver la rhétorique ; ἐμπορίᾳ, PLUT. Sol. 2, exercer le commerce ; ὠνῇ καὶ πράσει, HDT. 1, 153, acheter et vendre ; τῷ βίῳ, PLUT. Sol. 7, pratiquer un genre de vie ; ἡδοναῖς, PLUT. M. 158 e, s’adonner aux plaisirs ; οἴνῳ, PLUT. M. 715 d, etc. s’adonner à l’ivresse ; au pf. au sens du prés. : φρεσὶ γὰρ κέχρητ' ἀγαθῇσι, OD. 3, 266, car elle avait un bon esprit, un esprit sage ; cf. PLAT. Men. 72 a ; ou au sens du pf. συμφορῇ κεχρημένος, HDT. 1, 42, ayant éprouvé un malheur ; cf. EUR. Med. 347 ; à l’ao. pass. être employé, seul. en deux passages : αἱ δὲ οὐκ ἐχρήσθησαν, HDT. 7, 144, on n’en fit point usage, ils ne furent pas utilisés, en parl. de vaisseaux ; τέως ἂν χρησθῇ, DÉM. 519 fin, jusqu’à ce qu’on s’en soit servi.

➳ Prés. ind. 3 sg. ion. χρᾶται, HDT. 1, 132, etc. ou χρέεται, HDT. 4, 50 ; 3 pl. ion. χρέονται, HDT. 1, 34. Impér. ion. χρέω, HDT. 1, 155 (var. χρέο ou χρέεο) HPC. 2, 516. Sbj. 3 pl. ion. χρέωνται, HDT. 1, 173 ; 4, 108. Inf. χρῆσθαι, forme usuelle dans les inscr. att. ; ttef. à partir du 2^e siècle av. J.C. une forme χρᾶσθαι (200/150 av. J.C.) ; v. Meisterh. p. 139, § 63, 3 ; inf. ion. χρέεσθαι, HDT. 1, 21, 187, etc. ; HPC. 1, 253. Part. ion. χρεόμενος, HDT. 2, 108 (var. χρεώμενος). Impf. 3 sg. ion. ἐχρᾶτο, HDT. 3, 3 ; 4, 44, etc. ; 3 pl. ἐχρέοντο, HDT. 2, 108, etc. (var. -έωντο) — La contract. de αε se fait chez les Att. en η au lieu de α (p. exc. 3 sg. impf. ἐχρᾶτο, ANAXIPP. dans Com. fr. 4, 459) ; chez les Ion. d’ord. en α (rar. en η : χρῆσθαι, HDT. 7, 18 ; ἐχρῆτο, HDT. 3, 41, 129 ; mais sel. d’autres ἐχρᾶτο).

Étym. χρή ; cf. χράω², χράω⁴.

'

*χράω (seul. à l’impf. 3 sg. ἔχραε et 2 pl. ἐχράετε) toucher légèrement à la surface, effleurer :
      1 avec un suj. de pers. tomber sur, fondre sur : τινι, OD. 5, 396 ; 10, 76, sur qqn ; δῶμα χ. ἐσθιέμεν καὶ πινέμεν, OD. 21, 69, s’abattre sur une maison pour en boire et en manger tout le contenu (sel. d’autres, δῶμα est rég. des deux verbes) ;
      2 avec un suj. de ch. : πόνος ἡμῖν ἔχραε, ANTH. 5, 297, le malheur s’est abattu sur nous.

Étym. inconnue.

*χράω, seul. aux formes suiv. du prés. act. : 2 sg. χρῇς ou χρῆς, CRAT. (SUID.) ; SOPH. Aj. 1373 ; 3 sg. χρῇ, El. 606, Ant. 878, etc. ; et au part. pf. (dat. pl. κεχρηόσι) NIC. (ATH. 133 e) avoir besoin ; au pf. moy. κέχρημαι au sens d’un prés. : οὐ πόνων κεχρήμεθα, EUR. Med. 334, nous n’avons pas besoin de ces ennuis ; cf. THCR. Idyl. 26, 18 ; particul. au part. κεχρημένος :
      1 qui a besoin : τινός, IL. 19, 262 ; OD. 1, 13 ; 14, 124, etc. ; SOPH. Ph. 1264 ; EUR. I.A. 382, Cycl. 98, etc. de qqe ch. ; avec l’inf. ESCHL. Pers. 829 ;
      2 abs. qui est dans le besoin, pauvre, indigent, OD. 14, 155 ; 17, 347 ; HÉS. O. 315, 498 ; EUR. Suppl. 327 ; PLAT. Leg. 717 c.

Étym. χρή ; cf. χράω², χράω³, χρῆμα, χρῆσις, etc.

A. FORMS; contr. χρῇ S. El. 35, Ion. χρᾷ Hdt. 1.62 (also Luc. DMort. 3.2); inf. χρᾶν Hdt. 8.135 (also Luc. Alex. 19); Ion. part. χρέων h.Ap. 253, fem. χρέωσα Hdt. 7.111; Ep. χρείων Od. 8.79, h.Ap. 396; impf. ἔχραον Pi. O. 7.92 (v.l. ἔχρεον), A.R. 2.454; 3 sg. ἔχρη Tyrt. 3.3, Hermesian. 7.89, (ἐξ-) S. OC 87; fut. χρήσω h.Ap. 132, Hdt. 1.19, A. Ag. 1083; aor. ἔχρησα Hdt. 4.156, etc. ; — Pass., aor. ἐχρήσθην Id. 1.49, etc. ; pf. κέχρησμαι (v.l. κέχρημαι) Id. 4.164, 7.141; plpf. ἐκέχρηστο (v.l. ἐκέχρητο) Id. 2.147, 151, 3.64, etc. ; — Med., χρῶμαι Th. 1.126, etc., Ion. χρέομαι Hdt., inf. χρέεσθαι 1.157 (χρᾶσθαι ib. 172); part. χρεώμενος 4.151; impf. 3 pl. ἐχρέωντο (v.l. ἐχρέοντο) 4.157, 5.82; fut. χρήσομαι Od. 10.492, etc.
B. in Act. of the gods and their oracles, proclaim, abs., χρείων μυθήσατο Φοῖβος 8.79; χρείων ἐκ δάφνης γυάλων ὕπο Παρνησοῖο h.Ap. 396; c. acc. rei, χρήσω ἀνθρώποισι Διὸς βουλήν ib. 132, cf. Thgn. 807, Pi. l.c., Plot. 2.9.9; ἡ Πυθίη οἱ χρᾷ τάδε Hdt. 1.55, cf. 4.155; χρῆσεν οἰκιστῆρα Βάττον proclaimed him the colonizer, Pi. P. 4.6; also in Trag., ὁ χρήσας A. Eu. 798; χρήσειν ἔοικεν ἀμφὶ τῶν αὑτῆς κακῶν Id. Ag. 1083; χρῇ μοι τοιαῦθ’ ὁ Φοῖβος S. El. 35; σοὶ δ’ οὐκ ἔχρησεν οὐδέν E. Hec. 1268; χ. φόνον Id. El. 1267; also c. acc. cogn., χ. χρησμόν Id. Ph. 409; ὑμνῳδίαν Id. Ion 681 (lyr.); c. inf., warn or direct by oracle, ἔχρησας ὥστε τὸν ξένον μητροκτονεῖν A. Eu. 202; without ὥστε, ib. 203; χρήσαντ’ ἐμοὶ… ἐκτὸς αἰτίας κακῆς εἶναι that I should be…, Id. Ch. 1030; c. inf. aor., Ar. V. 159; rare in Att. Prose, τάδε ὁ Ἀπόλλων ἔχρησεν IG1². 80.10; τὸν Ἀπόλλω ταύτην τὴν γῆν χρῆσαι οἰκεῖν Th. 2.102; τοῦ θεοῦ χρήσαντος Id. 5.32, cf. Lycurg. 99; ἔχρησεν ὁ θεός SIG 1044.5 (Halic., iv/iii BC); ὁ θεὸς ἔχρησε IG4²(1).122.78 (Epid., iv BC). Pass., to be declared, proclaimed by an oracle, τίς οὖν ἐχρήσθη· E. Ion 792; mostly of the oracle delivered, τὰ ἐκ Δελφῶν οὕτω τῷ Κροίσῳ ἐχρήσθη Hdt. 1.49; τὰ χρηστήρια ταῦτά σφι ἐχρήσθη Id. 9.94; ἠπίως χρησθῆναι Id. 7.143; τὸ χρησθέν, τὰ χρησθέντα, the response, Id. 1.63, 7.178; ἐν Πυθῶνι χρησθὲν παλαίφατον Pi. O. 2.39; πεύθου τὰ χρησθέντ’ S. OT 604; χρησθὲν αὐτῷ ἐν Νεμέᾳ τοῦτο παθεῖν since it was foretold him by an oracle that… Th. 3.96; ἃ τοῦδ’ ἐχρήσθη σώματος which were declared about it, S. OC 355; τὸν κεχρησμένον θάνατον Hdt. 4.164 (-χρημ- codd.); τοῦ κακοῦ τοῦ κεχρησμένου Id. 7.141 (v.l. -χρημ-); impers., c. inf., καί σφι ἐχρήσθη ἀνέμοισι εὔχεσθαι ib. 178; c. acc. et inf., ἐκέχρηστό σφι… τοῦτον βασιλεύσειν Id. 2.147; c. inf. aor., Id. 7.220. Med., of the person to whom the response is given, consult a god or oracle, c. dat., ψυχῇ χρησόμενος Θηβαίου Τειρεσίαο Od. 10.492, 565; χ. θεῷ, χρηστηρίοισι, μαντηΐῳ, Hdt. 1.47, 53, 157; τῷ θεῷ Aeschin. 3.124; χ. μάντεσι Μούσαις Ar. Av. 724 (anap.), cf. Pl. Lg. 686a; ὅσοι μαντικὴν νομίζοντες οἰωνοῖς χρῶνται X. Mem. 1.1.3; χ. χρηστηρίῳ εἰ… inquire at the oracle whether…, Hdt. 3.57; abs., ὑπέρβη λάϊνον οὐδὸν χρησόμενος Od. 8.81, cf. h.Ap. 252, 292; ἀπέστειλε ἄλλους χρησομένους Hdt. 1.46; οἱ χρώμενοι the consulters, E. Ph. 957; χρωμένῳ ἐν Δελφοῖς Th. 1.126; also χ. περὶ τοῦ πολέμου Hdt. 7.220, cf. 1.85, 4.150, 155, etc. ; κεχρημένος having inquired of an oracle, Arist. Rh. 1398b33; c. inf., σωφρονεῖν κεχρημένον being divinely warned to be temperate, A. Pers. 829, cf. Marcellin. Vit. Thuc. 6; later simply, receive a divine revelation, Plot. 5.3.14. — Hom. has the word in this sense only in Od. ; the Act. only in pres. part. χρείων (fut. χρήσω h.Ap. 132); the Med. only in part. fut. χρησόμενος.
B. furnish with a thing, in which sense the pres. was κίχρημι, D. 53.12, Plu. Pomp. 29; Cret. 3 sg. κίγχρητι Inscr.Cret. 1 xxiii 3 (Phaestus, ii BC); Delph. 3 sg. pres. subj. κιχρῇ Schwyzer 324.17 (iv BC); aor. χρέη ib. 13; pres. part. κιχρέντε ib. adn. (rarely χρηννύναι, χρηννύω, Thphr. Char. 5.10, 10.13; Med., χρηννυόμεθα PCair. Zen. 304.4 (iii BC)); fut. χρήσω Hdt. 3.58; aor. ἔχρησα ibid., 6.89, Ar. Th. 219, X. Mem. 3.11.18, Lys. 19.24, IG1². 108.16, etc. (3 sg. written ἔκχρησεν IG 12(3).1350.4 (Thera)); imper. χρῆσον Ar. Ra. 1159, Pl.Com. 205; pf. κέχρηκα Men. 461, 598, Plb. 29.21.6 (= D.S. 31.10); plpf. ἐκεχρήκει App. BC 2.29; — Pass., pf. κέχρημαι (δια-) D. 27.11; — Med., pres. κίχραμαι Plu. 2.534b; inf. κίχρασθαι Thphr. Char. 30.20; impf. ἐκιχράμην AP 9.584.10; aor. ἐχρησάμην, imper. χρῆσαι E. El. 191 (lyr.), etc. : — furnish the use of a thing, i.e.
lend, usu. in a friendly way, δανείζω being the word applied to usurers (but χ. = δανείζω in Antipho Soph. 54), ll. cc. ; οὐ δεδωκώς, ἀλλὰ χρήσας Arist. EN 1162b33, cf. LXX Ex. 11.3; ἡ πειρατικὴ δύναμις χρήσασα ταῖς βασιλικαῖς ὑπηρεσίαις ἑαυτήν Plu. Pomp. 24; χ. τὴν ἑαυτοῦ σχολήν τισι Id. Phil. 13; χ. τὰν χέρα, in the formula of manumission, IG 9(1).189, 194 (Tithora); — Med., borrow, τι E. El. 191 (lyr.), Thphr. Char. 30.20; abs., χρησαμένη γὰρ ἔνησα καὶ οὐκ ἔχω ἀνταποδοῦναι Batr. 186; πόδας χρήσας, ὄμματα χρησάμενος having lent feet and borrowed eyes, of a blind man carrying a lame one, AP 9.13 (Pl.Jun.), cf. Pl. Demod. 384b, 384c. = χρηματίζω iii, τοῦ χρέοντος γραμματέως CIG 2562.18 (s.v.l., Hierapytna).
C. Med. χράομαι, Att. χρῶμαι, χρῇ prob. in Pl. Hp. Mi. 369a, χρῆται Ar. V. 1028 (anap.), etc. (also Trag., A. Ag. 953), χρώμεθα, χρῆσθε, χρῶνται, And. 4.6, Pl. La. 194c, Th. 1.70, etc. ; Dor. χρέομαι Sophr. 126; Ion. χρᾶται Hdt. 1.132, al. (so in later Prose, Iamb. in Nic. p. 28 P.); χρέεται v.l. in Hdt. 4.50; χρέονται Hp. Aër. 1; χρέωνται Hdt. 1.34, 4.108, al. ; χρείωνται Heraclit. 104; opt. χρῴμην, χρῷο Pl. Cri. 45b, χρῷτο Gorg. Fr. 20, etc. ; Ion. χρέοιτο Hp. Acut. 56; imper. χρῶ Democr. 270, Ar. Th. 212, Isoc. 1.34, Ion. χρέο Hp. Steril. 230, Hdt. 1.155 (v.l. χρέω, as in Hp. Acut. (Sp.) 62); 3 sg. Dor. χρηείσθω SIG 1009.7 (Chalcedon, iii/ii BC); 2 pl. χρῆσθε And. 1.11; 3 pl. χρήσθων Ar. Nu. 439 (s.v.l. ; v. infr. III. 4b), Th. 5.18; χρώσθων IG1². 122.5; Dor. χρόνσθω Mnemos. 57.208 (Argos, vi BC); inf. Att. and Ion. χρῆσθαι IG1². 57.19, Ar. Av. 1040, Lys. 25.20, SIG 57.5 (Milet., v BC), IG 12(5).593 A 12 (Ceos, v BC); Ion. and Hellenistic χρᾶσθαι Hdt. 2.15, 3.20, al., IG 12(5).606.9 (Ceos, iv/iii BC), SIG 344.50 (Teos, iv BC), 1106.80 (Cos, iv/iii BC), PCair. Zen. 299.10 (iii BC), OGI 214.19 (Didyma, iii BC), IG2². 1325.24 (both forms in Phld. Rh. 1.66S. and Ph. Bel., χρῆσθαι 57.35, al., χρᾶσθαι 53.49, al.), Ion. χρέεσθαι as v.l. for χρῆσθαι Hdt. 1.21, 187, al. (χρῆσθαι ib. 153 codd.), so in Arc., IG 5(2).514.14 (Lycosura, ii BC), Elean χρηῆσται Inscr.Olymp. 1.3 (vii/vi BC), Boeot. χρειεῖσθη IG 7.3169 (Orchom., iii BC); Locr. and Lacon. χρῆσται IG 9(1).334.19, 23 (Oeanthea, v BC), 5(1).1317.8 (Thalamae, iv/iii BC); part. Att. χρώμενος A. Eu. 655, IG1². 81.6, etc. ; Ep. and Ion. χρεώμενος Il. 23.834 (as a dactyl), Hdt. 2.108, Hp. Acut. 18, Dor. χρείμενος SIG 395.4, 438.11 (both Delph., iii BC), Berl.Sitzb. 1927.156 (Cyrene), χρήμενος Riv.Fil. 58.472 (Gortyn, iii BC), χρεύμενος SIG 1166.3 (Dodona); impf. Att. ἐχρώμην Antipho 5.63, ἐχρῶ Ar. Ra. 111, And. 1.49, ἐχρῆτο Th. 1.130, etc. ; pl., ἐχρώμεθα Lys. Fr. 29, ἐχρῶντο Antipho 6.28, etc. ; Ion. ἐχρᾶτο Hdt. 2.173 (v.l. -ῆτο), 3.3, 129, al. (also found in Anaxipp. 1.9 codd. Ath.), ἐχρέωντο Hdt. 2.108, al. ; but ἐχρῆτο 3.41 codd., Herod. 6.55, (προσ-) Hp. Epid. 3.17. αʹ ; fut. χρήσομαι S. Ph. 1133 (lyr.), etc. ; also κεχρήσομαι Theoc. 16.73; aor. ἐχρησάμην S. OT 117, Th. 5.7, al. ; pf. κέχρημαι (v. infr. 1); aor. ἐχρήσθην in pass. sense (v. infr. vii); — in pf. κέχρημαι (with pres. sense) c. gen., desire, yearn after, the usual sense in Ep., οὔτ’ εὐνῆς πρόφασιν κεχρημένος (sc. αὐτῆς) οὔτε τευ ἄλλου Il. 19.262; νόστου κεχρημένον ἠδὲ γυναικός Od. 1.13; κομιδῆς κεχρημένοι ἄνδρες 14.124, cf. 17.421, 20.378, 22.50; μαντοσυνεων κεχρημένοι Emp. 112.10.
to be in want of, lack, τοῦ κεχρημένοι· S. Ph. 1264, cf. E. IA 382 (troch.); [βορᾶς] κεχρημένοι Id. Cyc. 98; οὐ πόνων κεχρήμεθα Id. Med. 334; τίνος κέχρησθε, γυναῖκες· Theoc. 26.18; fut., ὃς ἐμεῦ κεχρήσετ’ ἀοιδοῦ Id. 16.73; χρήσομεθα εἰς τὰ ἔργα καὶ ὁδοῦ… καὶ ὕδατος we shall need…, SIG 1182.12 (Ephes., iii BC); freq. abs. in part. κεχρημένος, lacking, needy, Od. 14.155, 17.347, Hes. Op. 317, 500, E. Supp. 327, Pl. Lg. 717c; but κεχρηόσι δαίτης is f.l. for κεχαρηόσι in Nic. Fr. 70.18. pf. and plpf. κέχρημαι, κεχρήμην, in pres. and impf. sense, c. dat., enjoy, have, φρεσὶ γὰρ κέχρητ’ ἀγαθῇσι(ν) Od. 3.266, 14.421, 16.398; αὕτη (sc. ἡ χώρη) ὕδασι κάλλιστα κέχρηται Hp. Aër. 12; ἡ καταδεεστέροις τούτοις (sc. τοῖς εἴδεσι) κεχρημένη τραγῳδία Arist. Po. 1450a32, cf. a13, b33; ἄλλαις, μικραῖς διαφοραῖς, Id. Metaph. 1042b31, Phgn. 809a8; ὑγροτέραις σαρξί ib. b11; θριξὶ ξανθαῖς ib. 25; καθαρωτάτῳ… αἵματι Id. Resp. 477a21; τῶν… πλαγίαις ταῖς ῥάβδοις κεχρημένων (sc. ἰχθύων) Id. Fr. 295; εὐγενείᾳ κεχρημένος IG4²(1).83.10 (Epid., i AD); σφαιρικῷ ὄγκῳ PLit. Lond. 167.25 (ii/iii AD), cf. κεχρημένως (Addenda); so in pres., χρῶνται δειλαῖς φρεσὶ, δαίμονι δ’ ἐσθλῷ Thgn. 161; μέρη τραγῳδίας, οἷς ὡς εἴδεσι δεῖ χρῆσθαι, πρότερον εἴπομεν Arist. Po. 1452b14, cf. 1458b14.
use, pres. once in Hom., abs., ἑξει μιν καὶ πέντε περιπλομένους ἐνιαυτοὺς χρεώμενος Il. 23.834; later mostly c. dat. (for acc. v. infr. VI), ἀκμαζούσῃ τῇ ῥώμῃ τῶν χειρῶν χρώμενος Antipho 4.3.3; ἐσθῆτι τοιῇδε χρέωνται Hdt. 1.195, cf. 202, Ar. Ra. 1061 (anap.); διφασίοισι γράμμασι χ. Hdt. 2.36; τοῖσι οὐνόμασι τῶν θεῶν ib. 52; πλατυτέροισι ἐχρέωντο τοῖσι πόμασι, ἐκ φρεάτων χρεώμενοι ib. 108; τοῖσι ἐποποιοῖσι χρεώμενον λέγειν ib. 120; ὅστις ἐμπύρῳ χρῆται τέχνῃ consults burnt offerings, E. Ph. 954; χ. ἀργυρίῳ make use of money, Pl. R. 333b; ἀργύρῳ Ar. Ec. 822; χ. ἵπποις manage them, X. Smp. 2.10; χ. ἰχθύσι use for food, Plu. 2.668f; οἴνῳ χ. ἐπὶ πλέον ib. 715d; χ. ναυτιλίῃσι, θαλάσσῃ, Hdt. 2.43, Th. 1.3; ὠνῇ καὶ πρήσι Hdt. 1.153; δρασμῷ Aeschin. 3.21; τέχναις X. Mem. 3.10.1, Oec. 4.4; τῇ τέχνῃ POxy. 1029.25 (ii AD); χρώμενοι τῇ πόλει taking a part in politics, E. Ion 602; ἐκκλησίαισιν ἦν ὅτ’ οὐκ ἐχρώμεθα Ar. Ec. 183; ἄλλον τρόπον τῇ πολιτείᾳ κέχρημαι, = πεπολίτευμαι, Hyp. Eux. 28; φωνὴν δυναμένην ὄχλῳ χρῆσθαι Isoc. 5.81; τῇ τραπέζῃ τῇ τοῦ πατρὸς ἐχρῆτο he had dealings with my father΄s bank, D. 52.3; χ. τοῖς πράγμασι καὶ τοῖς καιροῖς administer them, Isoc. 6.50.
experience, suffer, be subject to, esp. external events or conditions, δάμαρτος Ἱππολύτας Ἀκάστου δολίαις τέχναισι χρησάμενος having experienced, Pi. N. 4.58; κείμεθ’ ἀγηράντῳ χρώμενοι εὐλογίῃ Simon. 100.4; νιφετῷ Hdt. 4.50; στίβῃ καὶ νιφετῷ Call. Epigr. 33.3; χειμῶνι Antipho 5.21, D. 18.194; λαίλαπι AP 7.503 (Leon.); στυγεροῖς πνεύμασι Epigr. ap. D.S. 13.41 (iv BC); ἀνάγκῃ Antipho 5.22; οἰκεῖα πράγματ’ εἰσάγων, οἷς χρώμεθ΄, οἷς σύνεσμεν Ar. Ra. 959; γυναικῶν τῶν τοῖς τόκοις χρωμένων πλείοσιν Arist. HA 582a24; ἀπεψίαις χ. IG4²(1).126.4 (Epid., ii AD); ἑκὼν… οὐδεὶς δουλίῳ χρῆται ζυγῷ A. Ag. 953; νόμοισι χ.
live under laws, Hdt. 1.173, 216, cf. IG 9(1).334.19 (Locr., v BC); νόμοις τοῖς ἰδίοις Riv.Fil. 58.472 (Gortyn, iii BC); ἀνομίᾳ X. Mem. 1.2.24; γαλανείᾳ χρησάμενοι μανιάδων οἴστρων E. IA 546 (lyr.); χ. εὐμαρείᾳ to be at ease, S. Tr. 193 (but, ease oneself, Hdt. 2.35); συντυχίῃ χ. Id. 5.41; τύχῃ E. Heracl. 714, And. 1.67, 120; πολλῇ εὐτυχίᾳ Pl. Men. 72a; πολλῇ τῇ νίκῃ χρῆται, = παρὰ πολὺ νικᾷ, And. 4.31; συμφορῇ κεχρημένος Hdt. 1.42, cf. E. Med. 347; τοιούτῳ μόρῳ ἐχρήσατο ὁ παῖς Hdt. 1.117; θείῃ πομπῇ χρεώμενος divinely sent, ib. 62; of mental conditions present in the subject, τῷ χόλῳ χρέομαι I feel anger, Sophr. 126; λογισάμενος ἢν εὑρίσκῃ πλέω τε καὶ μέζω τὰ ἀδικήματα ἐόντα τῶν ὑποργημάτων, οὕτω τῷ θυμῷ χρᾶται Hdt. 1.137; μὴ πάντα θυμῷ χρέο ib. 155; ὀργῇ χρωμένη S. OT 1241; ὀργῇ μεγάλῃ μοι ἐχρήσω LXX Jb. 10.17, cf. 19.11, al. ; ἀγνωμοσύνῃ χρησάμενοι ἀπέστησαν they stiffened their necks and… Hdt. 5.83; οἴησις γάρ, καὶ μάλιστα ἐν ἰητρικῇ, αἰτίην μὲν τοῖσι κεχρημένοισιν, ὄλεθρον δὲ τοῖσι χρεωμένοισι ἐπιφέρει vanity brings blame on its possessor (or victim) and ruin on those who consult him, Hp Decent. 4; πολλῇ ἀνοίᾳ χρώμενος Antipho 3.3.2; ἀμαθίᾳ πλέονι… χρῆσθε Th. 1.68; ταῖς ἐπιθυμίαις μείζοσιν ἢ κατὰ τὴν ὑπάρχουσαν οὐσίαν ἐχρῆτο Id. 6.15; φθόνῳ καὶ διαβολῇ χ. Pl. Ap. 18d; οὐ τῇ ἑαυτοῦ ἁμαρτίᾳ ἀλλὰ τῇ τοῦ πατάξαντος χρησάμενος ἀπέθανεν Antipho 4.3.4; τοῖς ἁμαρτήμασι παραπλησίοις ἐχρήσαντο Isoc. 8.104; μή τι ἄρα τῇ ἐλαφρίᾳ ἐχρησάμην· 2 Ep. Cor. 1.17. with verbal nouns. periphr. for the verb derived from the noun, ἀληθέϊ λόγῳ χ.
use true speech, i.e. speak the truth, Hdt. 1.14; ἀληθείῃ χ. ib. 116, 7.101; βοῇ χ.
set up a cry, Id. 4.134; τοιούτῳ πράγματι οὐ κέχρησαι, = οὐδὲν τοιοῦτο ἔπραξας, Hyp. Eux. 11; δαψιλέϊ τῷ ποτῷ (fort. πότῳ) χρησαμένους Hdt. 2.121. δ’ ; ἐσόδῳ χρέο πυκνῶς visit often, Hp. Decent. 13; ἡ σελήνη… διὰ παντὸς τῇ ἴσῃ παραυξήσει καὶ μειώσει χρῆται Gem. 18.16. c. dupl. dat., use as so and so, τοῖς ἀγαθοῖσιν… χ. πρὸς τὰ κακὰ ἀλκῇ Democr. 173; μιᾷ πόλει ταύτῃ χ. Th. 2.15; χ. τῷ σίτῳ ὄψῳ ἢ τῷ ὄψῳ σίτῳ X. Mem. 3.14.4. χ. τισιν ἔς τι use for an end or purpose, Hdt. 1.34; πρός τι X. Oec. 11.13; ἐπί τι Id. Mem. 1.2.9; ἀμφί or περί τι, Id. Oec. 9.6, An. 3.5.10; with neut. Adj. or Pron. as Adv., τάδε [τῷ ἀμφιβλήστρῳ] χ.
makes the following use of the net, Hdt. 2.95; χρέωνται οὐδὲν ἐλαίῳ Id. 1.193; χρυσῷ καὶ χαλκῷ τὰ πάντα χρέωνται ib. 215; λογισμῷ ἐλάχιστα χ., πλεῖστα ἀρετῇ χ., Th. 2.11, 5.105; τί χρήσεταί ποτ’ αὐτῷ· what use will he make of him? Ar. Ach. 935, cf. X. An. 1.3.18; χ. τἀνδρὶ τοῖς τ’ ἐμοῖς λόγοις S. Tr. 60; ἠπορούμην ὅ τι χρησαίμην τῇ τούτου παρανομίᾳ Lys. 3.10.
treat, deal with, παραδίδωμι χρᾶσθαι αὐτῷ τοῦτο ὅ τι σὺ βούλεαι Hdt. 1.210, cf. Ar. Nu. 439 (anap. ; fort. delendum χρήσθων), Isoc. 12.107; εἰ τύχοι (sc. γυνὴ) μὴ ἐπιτηδεία γενομένη, τί χρὴ τῇ συμφορᾷ χρῆσθαι· Antipho Soph. 49; ἀπορέων ὅ τι χρήσηται τῷ παρεόντι πρήγματι not knowing what to make of it, Hdt. 7.213; ἠπόρει ὅτι χρήσαιτο Pl. Prt. 321c; οὐκ ἂν ἔχοις ὅτι χρῷο σαυτῷ Id. Cri. 45b; in elliptical phrases, τί οὖν χρησώμεθα· Id. Ly. 213c; Θηβαίους ἔχοντες… τί χρήσεσθε· D. 8.74; c. dat. et acc. cogn., χρωμένους τῷ κτείναντι χρείαν ἣν ἂν ἐθέλωσι Pl. Lg. 868b, cf. 785b, Clit. 407e. of persons, χρῆσθαί τινι ὡς… treat him as…, χ. τινὶ ὡς ἀνδρὶ ψεύστῃ Hdt. 7.209; χ. [τισὶν] ὡς πολεμίοις, ὡς φίλοις καὶ πιστοῖς, treat as friends or enemies, regard them as such, Th. 1.53, X. Cyr. 4.2.8; so φιλικώτερον χρῆσθαί τισι Id. Mem. 4.3.12; ὑβριστικῶς χ. τισί D. 56.12; also without ὡς, ἔμοιγε χρώμενος διδασκάλῳ A. Pr. 324, cf. Heraclit. 104; ὥς γ’ ἐμοὶ χρῆσθαι κριτῇ E. Alc. 801; οὐ σφόδρα ἐχρώμην Λυκίνῳ φίλῳ Antipho 5.63; πλείστοις καὶ δεινοτάτοις ἐχροῖς χ. And. 4.2; ἀσθενέσι χ. πολεμίοις X. Cyr. 3.2.4. χρῆσθαί τινι (without φίλῳ) to be intimate with a man, X. Hier. 5.2, Mem. 4.8.11; χρῆσθαι καὶ συνεῖναί τισι And. 1.49; ἀνάγκη, ὃς ἂν γένηται (sc. παῖς, son), τούτῳ χρῆσθαι one must put up with the son that is born, Democr. 277; ἰητρῷ μὴ χρωμένους not consulting a doctor, Hp. de Arte 5 (so c. dat. et acc., ἐσιέναι παρὰ βασιλέα μηδένα, δι’ ἀγγέλων δὲ πάντα χρᾶσθαι (sc. αὐτῷ) deal with him in everything by messengers, Hdt. 1.99); so Πλάτωνι, Ξενοφῶντι, χ.
use, study their writings, Plu. 2.79d; abs., οἱ χρώμενοι friends, X. Ages. 11.13, Mem. 2.6.5, Isoc. 6.44. esp. of sexual intercourse, γυναιξὶ ἐχρᾶτο Hdt. 2.181, cf. X. Mem. 1.2.29, 2.1.30, Is. 3.10, D. 59.67. χρῆσθαι ἑαυτῷ make use of oneself or one΄s powers, with a part., οὐδ’ ὑγιαίνοντι χρώμενος ἑαυτῷ Plu. Nic. 17; αὑτῷ νήφοντι χ. Id. Eum. 16; so with an Adv., χ. ἑαυτῷ πρὸς τοὺς κινδύνους ἀφειδῶς Id. Alex. 45; παρέχειν ἑαυτὸν ταῖς ἀρχαῖς χρῆσθαι place oneself at the disposal of another, X. Cyr. 1.2.13, cf. 8.1.5. abs., or with Adv., χρῶνται Πέρσαι οὕτω so the Persians are wont to do, such is their custom, ib. 4.3.23. in later Gk. (τῷ μεγαλόφρονι shd. be read for τὸ μεγαλόφρον in X. Ages. 11.11) c. acc. rei, χ. τὰ ἀπὸ λιμένων… εἰς διοίκησιν τῆς πόλεως Arist. Oec. 1350a7; [θησαυρὸν] χρησάμενοι (v.l. κτησάμενοι) LXX Wi. 7.14; οἱ χρώμενοι τὸν κόσμον ὡς μὴ καταχρώμενοι 1 Ep. Cor. 7.31; ἄνηθον μετ’ ἐλαίου χρήσασθαι IG4²(1).126.27 (Epid., ii AD); ὕδωρ χρῶ PTeb. 273.28 (ii/iii AD); — for Hdt. 1.99, v. supr. IV. 1b. Pass., to be used, esp. in aor., αἱ δὲ (sc. αἱ νέες) οὐκ ἐχρήσθησαν Hdt. 7.144; τέως ἂν χρησθῇ so long as it be in use, D. 21.16; [σιδήρου τοῦ] χρησθέντος εἰς τύλους Supp.Epigr. 4.447.48 (Didyma, ii BC); Hsch. also has χρησθήσεται· χρησιμεύσει ; — v. supr. A. 11. for χρή, v. sub voc. (Origin and historical order of the forms and senses not clear; χρή and χρῄζω are cogn.)

used in Ep. only in aor.2, fall upon, attack, assail, c. dat. pers., στυγερὸς δέ οἱ ἔχραε δαίμων Od. 5.396; τίς τοι κακὸς ἔχραε δαίμων· 10.64; so ἠϊθέοις οὐκ ἔστι τόσος πόνος, ὁππόσος ἡμῖν… ἔχραε AP 5.296 (Agath.); cf. ἐπιχράω². c. acc. rei, inflict upon a person, κακὸν δέ οἱ ἔχραε κοῖτον Nic. Th. 315. c. inf., conceive a desire to…, τίπτε σὸς υἱὸς ἐμὸν ῥόον ἔχραε κήδειν ἐξ ἄλλων· why did he want (or needed he) to vex my stream of all others? Il. 21.369; μνηστῆρες…, οἳ τόδε δῶμα ἐχράετ’ ἐσθιέμεν καὶ πινέμεν ye suitors…, who have become so eager to…, Od. 21.69. (For signfs. 1, 11, cf. ζαχρηής ; for III perh. cf. χρή, κέχρημαι (χράω², ³), χρῇ, χρῇς.)

leihen, s. κίχρημι.

eigtl. die Oberfläche streifen, ritzen, leicht verwunden, daher überh. verletzen, plagen, angreifen ; mit dem accus. der Person und folgendem infinit., τίπτε σὸς υἱὸς ἐμὸν ῥόον ἔχραε κήδειν sagt der Flußgott in Bezug auf den Hephästus, der seine Fluten angreift, um ihn zu beschädigen ; eben so τόδε δῶμα ἐχράετ' ἐσθιέμεν καὶ πινέμεν, ihr fielet über das Haus her, um zu essen, Od. 21.69 ; κακόν οἱ ἔχραε κοῖτον Nic. Ther. 315 ; bloß mit dem dat. der Person, auf Einen losstürzen, ihm Unglück bringen, Schaden zufügen, τίς τοι κακὸς ἔχραε δαίμων Od. 10.64, στυγερὸς δέ οἱ ἔχραε δαίμων 5.396 ; und so einzeln bei sp.D., πόνος οἱ ἔχραε Agath. 23 (V.297). In dieser Bdtg scheint also nur das imperf. bei den ep. D. vorzukommen, uncontr. (eigtl. *χράϜω, vgl. χραύω u. γράφω).

ion. χρέω, χρέουσα Her. 7.111, ep. χρείω, Od. 8.79, h.Apoll. 396, fut. χρήσω usw., im praes. contr. χρῶ, χρᾷς, χρᾷ, bei den Tragg. auch χρῇ, Hermann Soph. El. 35, wie ἐξέχρη O.C. 87,
das Nötige, Erforderliche darreichen, geben, als Geschenk erteilen, τινί τι, χρήσαι, χρήσαις, Her. 3.58, 6.89, 7.38 (vgl. κίχρημι); im gew. Sprachgebrauche von den Göttern und ihren Orakeln, eine Antwort geben, einen Ausspruch tun, einen Götterspruch erteilen oder verkündigen ; ὡς γάρ οἱ χρείων μυθήσατο Φοῖβος Od. 8.79 ; ἱρέα χρῆσεν Pind. P. 4.6, die Priesterin verkündete das Orakel ; τινί, Einem ein Orakel erteilen, Theogn. 805 ; φρένες οἱ ἔχραον Pind. Ol. 7.92 ; χρήσω βουλὴν Διὸς ἀνθρώποισιν, ich will Zeus' Ratschluß den Menschen verkünden, H.h. Apoll. 132 ; Her. 1.55, 62, 174 u. sonst ; sp.D., χρήσει νημερτῆ φάτιν Lycophr. 1051 ; seltner in attischer Prosa, τὸν Ἀπόλλω ταύτην τὴν γῆν χρῆσαι οἰκεῖν Thuc. 2.102, τοῦ ἐν Δελφοῖς θεοῦ χρήσαντος 5.32 ; Pol. 8.30.7 ; Tragg.: χρήσειν ἔοικεν ἀμφὶ τῶν αὑτῆς κακῶν Aesch. Ag. 1053 ; Λοξίαν, χρήσαντ' ἐμοί Ch. 1016 ; ἔχρησας, ὥς τε τὸν ξένον μητροκτονεῖν Eum. 193 ἔχρησα ποινὰς τοῦ πατρὸς πέμψαι 194, vgl. 765 ; χρῇ μοι τοιαῦθ' ὁ Φοῖβος Soph. El. 35 ; σοὶ δ' οὐκ ἔχρησεν οὐδέν, ὧν ἔχεις κακῶν Eur. Hec. 1268 ; ἔχρησ' Ἀδράστῳ Λοξίας χρησμόν τινα Phoen. 412, u. öfter ; ὁ γὰρ θεὸς μαντευομένῳ μοὔχρησεν ἐν Δελφοῖς ποτε Ar. Vesp. 159. Dah.
   a) pass. aor. ἐχρήσθην, vom Orakel ausgesprochen, verkündet werden ; χρησθὲν παλαίφατον Pind. Ol. 2.43 ; τὸ χρησθέν, der erteilte Orakelspruch, Her. 1.63, 7.178 ; πεύθου τὰ χρησθέντα Soph. O.R. 604 ; Eur. Ion 792 ; τινός, über eine Sache, s. Schaefer Soph. O.C. 535, μαντεῖ' ἄγουσα πάντα, ἃ τοῦδ' ἐχρήσθη σώματος ; Her. vrbdt auch ἐχρήσθησαν αἱ νέες, die Schiffe waren vom Orakel angedeutet, gemeint, 7.144 ; Thuc. 3.96. – Und
   b) im med., fut. χρήσομαι, perf. κέχρησμαι, auch κέχρημαι, Arist. rhet. 2.23, Her. braucht im praes. χρέομαι und χρέωμαι, χρέονται und χρέωνται, χρεόμενος und χρεώμενος, χρέεσθαι und χρᾶσθαι, – sich von einem Gotte oder einem Orakel eine Antwort erteilen lassen, dah. einen Gott od. ein Orakel befragen, sich einen göttlichen Bescheid einholen ; ὅθ' ὑπέρβη λάϊνον οὐδὸν χρησόμενος Od. 7.81 ; H.h. Apoll. 252, 292 ; χρᾶσθαι περί τινος, sich über Etwas ein Orakel einholen, Her. 4.163, 7.220. Gewöhnlich mit dem dat. des Gottes od. Orakels, bei dem man anfragt, sich von einem Gotte od. Orakel Rat od. Bescheid holen, ψυχῇ χρησομένους Θηβαίου Τειρεσίαο, Od. 10.492, 565, 11.265, 23.323 ; μαντηΐῳ Her. 1.47, 53, 157 u. sonst ; ψευδῆ ὑπ' οἴκτου τοῖσι χρωμένοις λέγων Eur. Phoen. 964, vgl. 961 ; in welcher Vrbdg man auch die folgde Bdtg »sich des Orakels bedienen«, einen Gebrauch davon machen, finden kann (es kommen von dieser Bdtg die Wörter χρησμός, χρηστήρ u. abgeleitete); χρωμένῳ δὲ τῷ Κύλωνι ἐν Δελφοῖς ἀνεῖλεν ὁ θεός Thuc. 1.126.
2) med. χράομαι, ion. χρέομαι, imper. χρέω, Her. 1.155, fut. χρήσομαι, aor. ἐχρησάμην, perf. κέχρημαι, das praes. u. impf. kontrahiert in η statt α, χρῇ, χρῆται, χρῆσθαι, – sich geben, darreichen lassen, dah. haben, gew. gebrauchen, sich bedienen, benutzen, genießen, c. dat. der Sache, deren man sich bedient, die man braucht ; Hom. hat vom praes. nur das part., ἕξει μιν καὶ πέντε περιπλομένους ἐνιαυτοὺς χρεώμενος (dreisilbig zu sprechen), Il. 23.834 ; außerdem nur übertr., φρεσὶ γὰρ κέχρητ' ἀγαθῇσιν, Od. 3.266, 14.421, 16.398, besaß guten od. klugen Sinn und machte davon bei seinem Handeln Gebrauch ; so bei den Folgenden mit dieser zweifachen Beziehung, des Besitzes einer Sache u. des Gebrauchmachens u. Nutzens ; Pind. δολίαις τέχναις χρησαμένη, N. 4.58 ; ἐμοί γε χρώμενος διδασκάλῳ, mich zum Lehrer habend, Aesch. Prom. 322 ; ἑκὼν γὰρ οὐδεὶς δουλίῳ χρῆται ζυγῷ Ag. 927 ; Eum. 625 ; ἔνθ' οὐ ποδὶ χρησίμῳ χρῆται Soph. O.R. 878 ; νόμῳ χρῆσθαι Ant. 213 ; εὐμαρείᾳ χρώμενος πολλῇ Trach. 193 ; ὀργῇ χρωμένη O.R. 1241, im Zorn, von Zorn aufgeregt, wie ὀργῇ, θυμῷ χρῆσθαι Her. 1.137, 155 ; οὐκοῦν τόδ' αἰσχρόν, εἰ βλέποντι μὲν φίλῳ χρώμεσθ', ἐπεὶ δὲ ὄλωλε, μὴ χρώμεσθ' ἔτι Eur. Hec. 312, vgl. Hipp. 997 ; ὥς γ' ἐμοὶ χρῆσθαι κριτῇ Eur. Alc. 804 ; El. 374 ; οὐδὲν τῇ δίκῃ χρῆσθαι θέλει I.A. 316 ; ἀπλοίᾳ χρώμενοι I.A. 88, u. öfter ; ἀληθεῖ λόγῳ, ἀληθείᾳ χρῆσθαι, sich wahrhafter Rede, der Wahrheit bedienen, die Wahrheit reden, Her. 1.14, 116, 7.101 u. sonst ; λόγοις βραχυτέροις καὶ φωνῇ ἡσυχαιτέρᾳ χρ., mit kürzeren Worten und ruhigerer Stimme reden, βοῇ καὶ κραυγῇ χρ., ein Geschrei erheben, schreien, Her. 4.134 ; συμφορᾷ, συντυχίᾳ, εὐτυχίᾳ χρῆσθαι, sich in einer Glückslage befinden, Glück haben, glücklich sein, 7.41, 1.68 ; μόρῳ, sterben, 1.117 ; ὁμολογίᾳ, übereinstimmen, 1.150, 4.118 ; ὠνῇ καὶ πράσει χρῆσθαι, kaufen und verkaufen, 1.153 ; νιφετῷ χρῆσθαι, mit Schnee zu tun haben, vom Schnee leiden, Her. 4.50 ; θείῃ πομπῇ χρησάμενος, unter göttlichem Geleit, 1.62, 4.152 ; ἁρπαγῇ χρ. 1.5 ; u. so oft als Umschreibung des in dem Hauptworte liegenden Verbums ; auch haben wir im Deutschen andere Verba dafür in vielerlei Vrbdgn, χειμῶνι χρ., Stürme ausstehen, ναυαγίῳ χρῆσθαι, Schiffbruch leiden u. vgl. mehr. – Bes. auch von einer Kunst, einer Wissenschaft, oder einem Handwerke Anwendung machen, im Ggstz der Theorie ; so ist ὁ τὴν ἰατρικὴν κεκτημένος der sich im Besitze der theoretischen Heilkunde befindet, ὁ τῇ ἰατρικῇ χρώμενος der die Heilkunde praktisch ausübt, oder der Kranke, der seine Zuflucht zu ihr nimmt, vgl. Schaefer Mel. p. 18 ; so τέχνῃ, das Handwerk treiben, Lys. 23.7 ; ἐὰν ὁ ῥήτωρ τῇ ῥητορικῇ ἀδίκως χρῆται, wenn er eine ungerechte Anwendung macht, Plat. Gorg. 460d. – Aus der att. Prosa mögen noch folgde Vrbdgn erwähnt werden : θαλάσσῃ χρ., d.i. beschiffen, Thuc. 1.3 ; Plut. Pericl. 26 ; γνώμῃ χρῆσθαι, Lys. 18.2 u. öfter ; συμφορᾷ 13.44, u. Folgde öfter, wie Plut. Thes. 6 ; λόγοις πιστοτέροις ἢ ὅρκοις χρώμενος Isocr. 4.81 ; τοιαύταις διανοίαις 82 ; τῷ ἑτέρῳ χρῶ τρόπῳ πρός με, τῇ βραχυλογίᾳ Plat. Prot. 335a ; οὐ φθόνῳ χρώμενοι πρὸς τὰ παιδικά Phaedr. 253b ; πρᾳότητι πρὸς ἀλλήλους χρώμενοι Critia. 120e ; τρόπων δυστυχίᾳ χρώμενοι Legg. XI.929e ; ταῖς τέχναις ταύταις παραπετάσμασιν ἐχρήσαντο, sie brauchten die Künste zum Vorwande, Prot. 216e ; οὐδὲ πίστει χρήσασθαι μονίμῳ Rep. VI.505e ; συντυχίᾳ Phaedr. 248c ; πανοῦργος ὢν ἄνθρωπος καὶ δεινὸς χρῆσθαι πράγμασι Dem. 1.3, der sich in Alles zu finden weiß ; χρῆσθαι ἀσελγείᾳ καὶ ὕβρει πρὸς πάντας 21.1, u. öfter ; χρῆσθαι τοῖς πράγμασιν, ὥς ποτ' αὐτῷ δοκεῖ συμφέρειν Pol. 1.33.5 ; ὁμιλίαις ταῖς τῶν ἄλλων κακαῖς κεχρῆσθαι Plat. Rep. VIII.550b ; u. so bes. von Personen, mit Einem Umgang oder Verkehr haben, Isae. 4.26 ; Einem gut oder übel begegnen, ihn so oder so behandeln, ὀρθῶς χρῆται πατρί Plat. Legg. XI.931e ; χρῆσθαί τινι ὡς ἀνδρὶ ψεύστῃ, mit Einem wie mit einem Lügner umgehen, ihn wie einen Lügner behandeln, Her. 7.209 ; χρῆσθαί τινι ὡς φίλῳ, auch φιλικῶς χρῆσθαί τινι, Einen als seinen Freund behandeln, u. χρῆσθαί τινι ὡς πολεμίῳ, Einem als einem Feinde begegnen, während χρῆσθαί τινι πολεμίῳ ist »Einen als einen Feind kennen lernen, zum Feinde haben«, Xen. Cyr. 3.2.4, im Vergleich mit 7.5.27 ; τοῖς ἐναντίοις κακίστοις 7.1.17 ; τινὶ πιστοτάτῳ An. 4.6.3 ; φίλῳ 7.2.25 ; καί μοι ὥσπερ παιδὶ χρῇ Plat. Gorg. 499c. Dah. παρέχειν ἑαυτὸν χρῆσθαι ὅ τί τις βούλεται, Einen mit sich machen lassen, was er will, d.i. sich ihm unbedingt, auf Gnade und Ungnade ergeben, Plat. Theaet. 191d ; παραδότω τὸν δοῦλον ὁ κεκτημένος τῷ τρωθέντι χρῆσθαι ὅ τι ἂν ἐθέλῃ Legg. IX.879a ; u. ähnl. χρωμένους τῷ κτείναντι χρείαν ἣν ἂν ἐθέλωσι IX.868b ; παρέχειν ἑαυτὸν χρῆσθαί τινι ὅ τι ἂν δέῃ Xen. Cyr. 8.1.5, vgl. An. 6.4.20 ; Thuc. 2.4 ; ἄκριτον τοῖς ἐπαιτιασαμένοις παρέδωκεν ὅτι ἂν βούλωνται χρῆσθαι Dem. 23.27 ; οὗτος δὲ οὕτως ὑβριστικῶς ἡμῖν ἐχρήσατο 56.12 ; auch χρῆσθαί τινι allein, im schlimmen Sinne, Einem übel mitspielen, Xen. An. 1.4.8 ; aber χρῆσθαι τοῖς θεοῖς ist = die Götter zu Freunden haben, vgl. Valcken Eur. Hipp. 996. – Von fleischlicher Gemeinschaft, χρῆσθαι γυναικί, ein Weib gebrauchen, bei einem Weibe schlafen, Her. 2.181, vgl. Xen. Mem. 1.2.29, 2.1.30 ; τῇ ἀνθρώπῳ Dem. 59.67, u. Folgende. – Χρῆσθαί τινι πρός τι, sich einer Sache wozu bedienen, auch εἴς τι, Her. 1.34, Xen. An. 1.4.15, 3.4.17 u. öfter ; τῇ ῥητορικῇ ἐπὶ τοῦτο Plat. Gorg. 508b ; περί τι, bei Etwas ; τί χρήσομαι αὐτῷ ; was soll ich mit ihm machen, anfangen ? ἐχοις οὖν αὐτοῖς ὅ τι χρήσει Rep. V.479c ; τοῖς λεγομένοις οὐχ ἕξεις ὅ τι χρῇ Euthyd. 287b, vgl. 300b ; τί χρὴ χρῆσθαι τοῖς περιγιγνομένοις Legg. V.740d ; ἀλλὰ ἔχεις τι χρῆσθαι τῷ λόγῳ Hipp. mai. 299b ; εἴ τι ἕξει τις χρήσασθαι τῷ λόγῳ αὐτοῦ Phaed. 95a ; οὐκ ἔχουσιν ὅ, τι χρήσονται οὔτε αὐτοὶ ἑαυτοῖς οὔτε οἱ ἄλλοι ἄνθρωποι τούτοις Gorg. 465c ; u. so ὅτι οὐκ ἔχοις ἐξελθὼν ὅ τι χρῷο σαυτῷ Crit. 45b ; νυκτὶ χρῆσθαι ἅπερ ἡμέρᾳ Xen. Hell. 6.1.15 ; οὐκ ἔχω ὅ τι χρήσομαι τῷ ἀργυρίῳ, ich weiß nicht, was ich mit dem Gelde anfangen soll, vgl. Hemsth. Callim. Dian. 69 ; τί χρήσωμαι τῷ πράγματι Lys. 9.5 ; οἷς οὐδὲν ἂν ἔχοι χρήσασθαι Λακωνικὸς ἀνήρ, mit denen ein Lazedämonier Nichts anzufangen wüßte, Plat. Demod. 400b ; u. absol., ἠπόρει, ὅ τι χρήσαιτο, er wußte nicht, was er machen solle, Prot. 321c, Lys. 213c, u. bei Folgdn überall. Man vgl. damit θαλάσσῃ ἤδη πλείω χρώμενοι Thuc. 1.3, mehr, πλεῖστα χρῆσθαι 5.105, ἐλάχιστα 2.11, ὀλίγα Xen. Hell. 6.2.27, u. ähnliche allgemeine Bestimmungen. – Das perf. κέχρημαι hat Präsensbdtg = brauchen, bedürfen, nötig haben, dah. entbehren, sich wonach sehnen, τινός, Il. 19.262, Od. 1.13 u. sonst, wie Hes. nur im partic. κεχρημένος ; auch ohne Casus, arm, dürftig, Od. 14.155, 17.347, Hes. O. 319, 502 ; ἀπορίᾳ κεχρημένος Eur. I.A. 89 ; c. infin. statt des gen., Aesch. Pers. 826 ; νοῦ κεχρημένοι Soph. Phil. 1248. Bei Her. u. in att. Prosa aber in der gew. Bedeutung.

χράομαι, χρῶμαι
(< χρή), [in LXX for עָשָׂה, etc. ;]
to use, make use of: with dative (cf. M, Pr., 64, 158), Act.27:17, 1Co.9:12 9:15, 1Ti.1:8 5:23; μᾶλλον χρῆσαι (i.e. the opportunity; see M, Pr., 247), 1Co.7:21; as some­times in late writers (cf. M, Pr., 64; Lft., Notes, 233), with accusative, 1Co.7:31; of feelings, etc., to exercise, shew: 2Co.1:17 3:12; with adv., ἀποτόμως, to deal sharply, 2Co.13:10; with dative of person(s) (cl.), to treat, deal with, Act.27:3.†
(AS)

χράω, κίχρημι
[in LXX for לָוָה, etc. ;]
to lend: Luk.11:5.†
(AS)