εως (ἡ) :
   I ville, HOM. ATT. etc. ; abs. ἡ πόλις, la ville par excellence, càd. Troie dans Hom., ou Athènes chez les Att. (cf. lat. urbs, en parl. de Rome) XÉN. Mem. 3, 1, 1 etc. ; en ce sens sans art. dans les inscr. att. εἰς πόλιν, ἐμ πόλει, CIA. 1, 32, 4 (435/420 av. J.C.) dans la ville, càd. à Athènes, avec et sans mouv. ; v. Meisterh. p. 187, 21 ; πόλις ἄκρη, IL. 6, 88, 257, 317, etc. la partie haute de la ville, la citadelle ; chez les Att. πόλις, l’Acropole d’Athènes, p. opp. au reste de la ville appelé ἄστυ, THC. 2, 15 ; 5, 18 et 57, etc. ; XÉN. An. 7, 1, 27 ; AR. Eq. 1093, etc. de même en parl. de la citadelle d’autres villes, STR. 371, PLUT. Pel. 18, etc. ; avec le n. de la ville, soit au même cas avec l’article : ἡ Μένδη πόλις, THC. 4, 130, la ville de Mendè ; ἡ πόλις οἱ Ταρσοί, XÉN. An. 1, 2, 26, la ville de Tarses ; soit au gén. sans article : Ἰλίου πόλις, ESCHL. Ag. 29, la ville d’Ilion ; π. Ἄργους, AR. Eq. 810, la ville d’Argos ; particul. la ville natale, OD. 1, 170 ; 10, 416, etc. ; p. ext. :
      1 contrée autour d’une ville, la ville et le territoire d’alentour, OD. 6, 177 ; HÉS. Sc. 380 ; STR. 356 ;
      2 toute région habitée, île habitée, IL. 14, 230 ; ESCHL. Eum. 77 ; EUR. Ion 305 ; en gén. pays, LYS. 103, 38 ;
      3 p. anal. échiquier (divisé en casiers comme les rues ou quartiers d’une ville) pour le jeu de dames, au pl. CRAT. (ZÉNOB. 5, 67) ; cf. PLAT. Rsp. 422 e ;
   II réunion des citoyens, cité, État, HÉS. O. 238 ; ESCHL. Ag. 647 ; SOPH. O.R. 22 ; THC. 2, 20 ; 7, 82, etc. ; particul. État libre, démocratie, SOPH. Ant. 737 ; XÉN. Cyr. 8, 2, 28.

➳ πόλις se décline d’après trois thèmes : — :
      1 th. att. πολι- ou πολε- : πόλις, gén. πόλεως ou πόλεος, ESCHL. Sept. 215 ; SOPH. Ant. 162 ; d’où πόλευς, THGN. 776, 1043 ; dat. πόλεϊ = πόλει ; Dans les inscr. att. πόλῃ, CIA. 4, 51, f, 24 (410 av. J.C.), etc. ; v. Meisterh. p. 108, § 52, 2 ; acc. πόλιν, pl. πόλεις, πόλεων, πόλεσι, πόλεις ; duel πόλεε, p. contract. πόλη, ISOCR. 44 a, 182 e (var. πόλει) ; gén. πολέοιν, ISOCR. 55 c ; — ;
      2 th. ion. et dor. πολι- : πόλις, πόλιος, πόλιϊ = πόλῑ, πόλιν, pl. πόλιες, gén. πολίων, dat. πολίεσι, PD. P. 7, 9 ; THC. 5, 77, 79 (décr. lacéd.) ; épq. πολίεσσι, πόλισι, HDT. 1, 151 ; OD. 21, 252 ; πόλιας = πόλῑς ; — ;
      3 th. épq. πολι- et πολη- : πόλις, πόληος, HÉS. Sc. 285 ; fr. 3, 5 ; πόληϊ, πόληα, HÉS. Sc. 105 ; pl. πόληες, OD. 15, 412 ; acc. πόληας. — Gén. πόλιος, dissyll. par synizèse, IL. 2, 811 ; 21, 567 ; acc. πόλιας, dissyll. par synizèse, OD. 8, 560 ; poét. πτόλις.

Étym. indo-europ. *tpelH-, sommet d’une colline, fortification ; cf. sscr. pū́r.

Ep. also πτόλις (found sts. in Trag. etc., v. πτόλις), ἡ ; Ep. forms, acc. sg. πόληα Hes. Sc. 105, Call. Aet. Oxy. 2080.62; gen. πόλιος or πτόλιος, Il. 2.811, 4.514, al., πόληος 16.395, al. (also Thgn. 757), πόλεος Il. 21.567; dat. πόλει 5.686, al., πτόλεϊ 17.152, πόληϊ 3.50 (also Tyrt. 12.15); pl., nom. πόλιες Od. 15.412, πόληες Il. 4.45; gen. πολίων 1.125, al. ; dat. πολίεσσι Od. 21.252; acc. πόλεις Il. 2.648, al., πόληας Od. 17.486, Call. Fr. 9.70 P. (scanned ˘ ˘ IG1². 826), πόλιας (disyll.) Od. 8.560, 574, (trisyll.) Il. 4.308 (s.v.l., πόλεας Aristarch.); Ion. forms, gen. πόλεως IG 12(8).356 (Thasos), GDI 5653a13 (Chios), etc., also Xenoph. 2.9, 22, v.l. in Thgn. 1043; written πόλειως GDI 5532.19 (Zeleia); πόλεος ib. 5339.41 (Orop.), IG 12(7).103 (Amorgos), Thgn. 776, etc., πόλιος Hdt. 1.26, al., Herod. 2.8, al., πόληος Thgn. (v. supr.), cj. in Hippon. 47, cf. An.Ox. 1.361; dat. mostly πόλει, but πόλι Hdt. 2.60, al., πόληϊ (or -ῃ) SIG 169.3 (lasos, iv BC); pl., usu. πόλεις, πόλεων, πόλεσι, but in Hdt. πόλιες 1.142, al., πολίων ib. 6, al., πόλισι ib. 151, al. ; acc. πόλις 2.177, al., πόλιας 1.142, 2.102, al. ; Dor. gen. sg. πόλιος SIG 615.3 (Delph., ii BC); dat. sg. πόλι IG 4.839 (Calaurea, iv BC); dat. pl. πολίεσι Pi. P. 7.8; πολίεσσι Foed. Lac. ap. Th. 5.77 (v.l. πολίεσι), 79, IG4²(1).74.4 (Epid., iii BC); Cret. πόλιθι GDI 5019.3; Aeol. gen. πόλιος IG 12(2).526a8 (πόληος is an Epicism in Alc. Supp. 17.6); gen. pl. πολίων IG 11(4).1064b20; dat. pl. πολίεσσι ib. 12(2).1.6; Trag., gen. πόλεως disyll. (as also in Com., exc. Ar. Eq. 763), thrice πόλεος A. Ag. 1167 (lyr.), S. Ant. 162, E. Or. 897; — Att. Inscrr. earlier than 350 BC sts. have dat. sg. πόλῃ, IG1². 108.35, 2². 17.10, 42.5, 53.7; Att. dual πόλη Isoc. 8.116, πόλη or πόλει Aeschin. Socr. 8 (where Choerob. cites both forms, in Theod. 1.314, 136 H.); gen. τοῖν πολέοιν Isoc. 4.73; Elean nom. sg. πόλερ Schwyzer 425.16; gen. πόλιορ ib. 20 (iii/ii BC) : — city, Hom. ll.cc., Hes. Sc. 270, etc. ; π. ἄκρη, ἀκροτάτη, = ἀκρόπολις, the citadel, Il. 6.88, 20.52; which at Athens also was in early times called simply π., while the rest of the city was called ἄστυ, καλεῖται… ἡ ἀκρόπολις μέχρι τοῦδε ἔτι ὑπ’ Ἀθηναίων π. Th. 2.15; ἐν πόλει in treaties, Id. 5.23, 47, cf. IG1². 372.1, Ar. Lys. 245, 758; ἐς πόλιν IG1². 91.4; πρὸς πόλιν Ar. Lys. 288 (lyr.); ἐκ πόλεως Id. Eq. 1093; but ἐν τῇ πόλει X. An. 7.1.27, dub. in Antipho 6.39; so Ἰνάχου π.
the citadel of Argos, E. Fr. 228.6; of the Cadmea at Thebes, Plu. Pel. 18, cf. Str. 8.6.8; of Alexandria, Eust. 239.13; π. ἡ ἁγία, of Jerusalem, LXX Ne. 11.1; with the name of the city added in gen., Ἰλίου π., Ἄργους π., the city of…, A. Ag. 29, Ar. Eq. 813; also in appos., ἡ Μένδη π. Th. 4.130; ἡ π. οἱ Ταρσοί X. An. 1.2.26.
one΄s city or country, πόθι τοι π. ἠδὲ τοκῆες· Od. 1.170, etc., cf. πόλιν· τὴν χώραν, Hsch. ὁ ἐπὶ τῆς πόλεως city governor, OGI 113.3, 134.2, al. (Cyprus, ii BC), Plb. 5.39.3; without Art., ἐπὶ πόλιος IG 7.2809.2 (Hyettus, iii BC), etc. ; ἐπὶ πόλεως ib. 299.1 (Oropus. iii BC); στρατηγὸς πόλεως OGI 743 (Ptol.); στρατηγὸς τῆς π. BGU 729.1 (ii AD); στρατηγὸς κατὰ πόλιν, = Lat. praetor urbanus, IG 14.951.2 (Rome, i BC).
country, as dependent on and called after its city, ἀνθρώπων οἳ τήνδε π. καὶ γαῖαν ἔχουσιν Od. 6.177, cf. Hes. Sc. 380, S. OC 1533. etc. ; esp. of islands peopled by men, Λῆμνον π. Θόαντος Il. 14.230; π. Αἴαντος, = Σαλαμίς, Pi. I. 5 (4).48, etc. ; περιρρύτας π. A. Eu. 77, cf. E. Ion 294, Ar. Pax 251 (v. Sch.); also διώχληκε π. πολλὰς…, Σικελίαν, Ἰταλίαν, Πελοπόννησον, Θετταλίαν κτλ. Lys. 6.6, cf. Str. 8.3.31.
community or body of citizens (opp. ἄστυ, their dwellings, Il. 17.144, but in δῆμός τε π. τε Od. 11.14, π. denotes the town), ὧν π. ἀνάριθμος ὄλλυται S. OT 179 (lyr.); hence, state or community, ξύμπασα π. κακοῦ ἀνδρὸς ἀπηύρα Hes. Op. 240, cf. Pi. P. 2.88, S. OT 22, E. Ph. 947, etc. ; π. ἄνδρα διδάσκει Simon. 67; esp.
free state, republic, S. Ant. 738 (cf. 734), X. Cyr. 8.2.28, Arist. Pol. 1276a23; τὰ τῆς π.
state affairs, government, Pl. Prt. 319a; π. ἡ γενῶν καὶ κωμῶν κοινωνία ζωῆς τελείας καὶ αὐτάρκους Arist. Pol. 1280b40; τὴν π. φεύγειν shun one΄s public duties, D. 45.66; assembly of citizens, Berl.Sitzb. 1927.8 (Locr., v BC).
rights of citizenship, Ar. Ra. 718, D. 21.106. πόλιν παίζειν, a game resembling backgammon, Cratin. 56, perh. alluded to in Pl. R. 422e. (Cf. Skt. pūr, Lith. pilìs ΄fortrees΄.)

poet. auch πτόλις, ἡ, gen. εως, ion. ιος, bei att. Dichtern auch εος, was auch in πόλευς zsgzn wird, Theogn. 776, 1043, ep. πόληος, bei Hom. ist πόλιος auch zweisilbig gebraucht, Il. 2.811, 21.567, wie auch bei den Attikern πόλεως, vgl. Porson Eur. Med. 906 ; dat. πόλει u. ep. πόληϊ ; acc. πόλιν u. Hes. Sc. 105 auch πόληα ; plur. nom. neben πόλεις ep. πόληες, auch πόλιες, Od. 15.412, wie Pind. N. 18.47 ; gen. πόλεων, u. poet. πολίων ; dat. πόλεσιν, ep. πολίεσσιν, Od. 21.252, 24.355, Pind. P. 7.9 πολίεσι, auch in einem Decret der Lazedämonier Thuc. 5.77, 79 ; acc. πόλεις, ep. πόληας, auch πόλιας, was Od. 5.560 zweisilbig ist, u. Her. πόλις ; gen. dual. τοῖν πολέοιν, Isocr. 4.73 (von πόλος, πολέω, eigtl. wo man sich aufhält);
die Stadt ; Hom. bes. Troja, Il. 2.367 ; πόλις ἄκρη u. ἀκροτάτη, = ἀκρόπολις, der höchste, befestigte Teil der Stadt, die Stadtburg, 6.88, 257, 20.52 ; πόλις πύργοις ἀραρυῖα, 15.737 ; er vrbdt auch πόθι τοι πόλις ἠδὲ τοκῆες, Od. 1.170 u. öfter, Vaterstadt, die Stadt, wo man wohnt, vgl. εἰ πατρίδ' ἱκοίατο καὶ πόλιν αὐτῶν, 10.416 ; πατρί τε σῷ μέγα πῆμα πόληΐ τε παντί τε δήμῳ, Il. 3.50 ; er bezeichnet auch eine ganze Gegend damit, insofern sie durch Gründung einer Stadt angebaut und von Menschen bewohnt ist, Od. 6.177, wohin man auch rechnet ὅπως πόλιν καὶ ἄστυ σαώσῃς Il. 17.144, vgl. Schol. Il. 14.230, Strab. VIII.3 u. Lehrs de stud. Aristarch. p. 250 ; Eur. sagt Ion 305 Εὔβοι' Ἀθήναις ἐστί τις γείτων πόλις ; vgl. frg. Rhadam. 2 u. Soph. frg. 360 ; der Schol. Ar. Pax 251 bemerkt ὅτι πόλιν εἶπε τὴν Σικελίαν νῆσον οὖσαν, καὶ Ὅμηρος πολλάκις τὰς νήσους πόλεις καλεῖ (wofür er Il. 14.231 anführt); Lys. 6.6, wo Σικελία, Πελοπόννησος folgt ; vgl. ὑπέρ τε πόντον καὶ περιρρύτας πόλεις, Aesch. Eum. 77. im Gegensatz von ἄστυ bezeichnet es aber den Verein der Bürger, u. dieses die Gebäude der Stadt selbst, vgl. Böckh expl. Pind. Ol. 7.34, Dissen Isthm. 4.49 ff.; ἐν πρύμνῃ πόλεως οἴακα νωμῶν, Aesch. Spt. 2 ; ἄνδρας ἐκκρίτους πόλεως, 57 ; πόλις γὰρ εὖ πράσσουσα δαίμονας τίει, 77 ; πύργοι μέν, οἳ πόλιν στέγουσιν, Soph. O.C. 15 ; πασῶν, Ἀθῆναι τιμιωτάτη πόλις, 108, u. öfter ; aber noch häufiger von der Gemeinschaft der Bürger, welche die Stadtgemeinde, den Staat bilden, z.B. πόλις γὰρ ἧμιν ἁ' μὲ χρὴ τάσσειν ἐρεῖ, Ant. 730, πόλις γὰρ οὐκ ἔσθ' ἥτις ἀνδρός ἐστ' ἑνός, 733 ; vgl. bes. ὧν πόλις ἀνάριθμος ὄλλυται, d.i. πολῖται, O.R. 179 ; u. so Eur. u. schon Hom. Il. 16.69, Τρώων δὲ πόλις ἐπὶ πᾶσα βέβηκε θάρσυνος ; Ar., bei dem es auch allein für die Burg von Athen steht, Eq. 1089, Lys. 245, wie Xen. An. 7.1.27 ; u. so ist, wo von Athen die Rede ist, πόλις die Burg, gew. ἀκρόπολις, u. ἄστυ die eigentliche Stadt ; κατὰ πόλιν dem ἐν ταῖς στρατείαις entggstzt, Xen. Mem. 4.4.1. – In att. Prosa gew.: πόλεις κατὰ κώμας οἰκούμεναι, Thuc. 1.5 ; Plat. sagt ταύτῃ τῇ ξυνοικίᾳ ἐθέμεθα πόλιν ὄνομα, Rep. II.369c, u. setzt gegenüber οὔτε πόλιν, οὔτε ἰδιώτην, Symp. 178d ; πόλεις τε καὶ ἔθνη ἀνθρώπων, Rep. I.348d. Bei Xen. Cyr. 8.2.28 sind πόλεις Demokratieen ; τὰ τῆς πόλεως, Staatsangelegenheiten, Staatsverwaltung.

πόλις, -εως, ὁ,
[in LXX chiefly and very freq. for עִיר ;]
a city: Mat.2:23, Mrk.1:45, Luk.4:29, Jhn.4:8, al. mult.; opp. to κῶμαι (κ. καὶ ἀγροί), Mat.9:35 10:11, Mrk.6:56, Luk.8:1 13:22; with nom. propr. in appos. (cl.), Act.11:5 16:14; with id. in genitive appos. (BL, §35, 5), Act.8:5, 2Pe.2:6; genitive, of the region, Luk.1:26 4:31, Jhn.4:5; of the inhabitants, Mat.10:5, 23 Luk.23:51, Act.19:35, 2Co.11:32; with genitive of person(s), of one's residence or native place, Mat.22:7, Luk.2:4, 11 4:29 10:11, Jhn.1:45, Act.16:20, Rev.16:9; of Jerusalem: ἡ ἁγία π., Mat.4:5 27:53, Rev.11:2; ἡ ἠγαπημένη, Rev.20:19; π. τοῦ μεγάλου, Mt 5 ̈35 (cf. Ps 47 (48):2); of the heavenly city in the Apocalyptic visions, Rev.3:12 21:2, 10 14ff. 22:14, 19. By meton., of the inhabitants of a city: Mat.8:34 12:25 21:10, Mrk.1:33, Act.14:21 21:30.
(AS)