ου (ὁ) [ᾰ]
   I qui se tient en avant, d’où :
      1 celui qui se tient le premier dans une ligne de bataille, chef de file, XÉN. Cyr. 3, 3, 41 ; Hipp. 2, 2 et 6 ;
      2 p. suite, chef, particul. chef de parti dans les États démocratiques, HDT. 1, 127, etc. ; THC. 3, 75, etc. ; PLAT. Rsp. 565 d, etc. ; en gén. président, chef, celui qui dirige, gén. ESCHL. Sept. 1026, etc. ; EUR. Her. 964, etc. ; HDT. 2, 178 ; XÉN. Cyr. 7, 2, 23, etc. ; joint à ἐπιμελητής, PLAT. Leg. 766 b, etc. ;
      3 p. suite, protecteur, défenseur, SOPH. Tr. 209 ; ESCHL. Sept. 408 ; particul. protecteur ou patron des métèques, à Athènes, SOPH. O.R. 882 ; AR. Pax 684, etc. ; ARSTT. Pol. 3, 1, 4 ; LUC. Per. 11, etc. ; ἐπὶ προστάτου οἰκεῖν, LYS. 187, 29 ; 188, 9 ; LYCURG. 168, 29 ; résider sous la protection du patron ; τινὸς προστάτου γράφεσθαι, SOPH. O.R. 411, se faire inscrire sous le nom d’un patron, càd. s’attacher à un patron, être le protégé de qqn ; à Rome, patron, PLUT. Rom. 13, Mar. 5, etc. ;
      4 t. de méd., autre n. de l’os hyoïde (v. ὑοειδής) GAL. 4, 647 ;
   II qui se tient devant ou s’approche de : θεοῦ, SOPH. O.C. 1278, etc., qui se tient devant l’autel d’un dieu, càd. suppliant.

Étym. προΐστημι.

ου, ὁ, (< προΐστημι) one who stands before, front-rank man, f.l. for πρωτοστάτης in X. Cyr. 3.3.41, Eq. Mag. 2.2, 6; — but elsewh., leader, chief, esp. of a democracy, προστάτεω ἐπιλαβέσθαι Hdt. 1.127, 5.23; οἱ π. τοῦ δήμου Th. 3.75, 4.46, 66; οἱ τῶν δήμων π. Id. 3.82; ὁ π. Κλέων Ar. Ra. 569, cf. Eq. 1128 (lyr.); μεταβολὴ ἐκ προστάτου ἐπὶ τύραννον Pl. R. 565d; [Σόλων] πρῶτος τοῦ δήμου π. Arist. Ath. 2.2, al. generally, ruler, opp. ἀστοί, A. Supp. 963; Καδμείων Id. Th. 1031; Κνωσίων Arr. Epict. 3.9.3; Μολοσσῶν GDI 1334 (Epirus, iii BC); χώρας, χθονός, E. Heracl. 964, IA 373 (troch.); τῆς Ἑλλάδος προστάται, of the Spartans, X. HG 3.1.3, cf. Isoc. 4.103, D. 9.23; π. τοῦ ἐμπορίου, of Greeks in Egypt, Hdt. 2.178; τοῦ πολέμου X. Cyr. 7.2.23; προστάται τῆς εἰρήνης its chief authors, Id. HG 5.1.36; τῆς πρὸς τοὺς θεοὺς ἐπιμελείας π. D. 22.78; administrator, τῆς κεχωρισμένης προσόδου PTeb. 81.19 (ii BC); [τοῦ ἱεροῦ] OGI 531.3 (Bithynia, iii AD); θεᾶς ib. 209.4 (Philae, iii AD), cf. Ostr. 412, al. (i AD); metaph, ἔρως π. τῶν ἀργῶν ἐπιθυμιῶν Pl. R. 572e.
president or presiding officer, π. τοῦ γυμνασίου CIG 2881.16 (Branchidae), cf. OGI 130.16 (Egypt, ii BC), Supp.Epigr. 4.598.37 (Teos, i BC), IG2². 1368.13; π. συνεδρίου ib. 9 (2).205.33 (Aetolian League); προβούλων ib. 9 (1).694.116 (Corc.); [γερουσίας] ib. 7.2808 (Hyettus, iii BC); δαμιοργῶν ib. 5(1).1425.16 (Messene); [βουλᾶς] ib. 14.256.5 (Phintias); τῆς μέσης Ἀκαδημίας S.E. P. 1.232; freq. in pl., = πρυτάνεις, SIG 194.15 (Amphipolis, iv BC), etc. ; γνώμα προστατᾶν ib. 187.1 (Cnidus, iv BC), cf. IG 12(8).264.13 (Thasos, iv BC).
one who stands before and protects, guardian, champion, πυλωμάτων A. Th. 408, cf. 798; πόλεως Pl. Grg. 519b; [τῆς ποιητικῆς] Id. R. 607d; τῆς πάντων ἐλευθερίας D. 15.30, etc. ; epith. of gods, as Apollo, S. Tr. 209 (lyr.), IPE 1². 89 (ii AD). at Athens, etc., patron who took charge of the interests of μέτοικοι, etc. ; hence ἐπὶ προστάτου οἰκεῖν live under protection of a patron, Lys. 31.9, 14, Lycurg. 145; προστάτην ἐπιγράφειν τινά choose as one΄s patron, Luc. Peregr. 11; αὑτῷ πονηρὸν προστάτην ἐπεγράψατο Ar. Pax 684; ἔχειν Id. Pl. 920, cf. S. OT 882 (lyr.); νέμειν π. Arist. Pol. 1275a13; also γράφεσθαι προστάτου to be entered by one΄s patron΄s name, be attached to a patron, οὐ Κρέοντος προστάτου γεγράφομαι S. OT 411. = Lat. patronus, Plu. Rom. 13, Mar. 5, IG 3.687, 14.1078 (Rome, iii AD), OGI 549.6 (Ancyra, iii AD), etc. θεοῦ π.
one who stands before a god to entreat him, suppliant, S. OC 1278, cf. 1171.
Medic., prostate gland, Herophil. ap. Gal. UP 14.11 (v.l.).

ὁ, der Vorstand, Vorsteher, Vorgesetzte, Anführer, Aesch. Spt. 1017 ; im Ggstz der ἀστοί, Suppl. 941 ; χθονός, Eur. I.A. 373, Heracl. 964 ; Her. 1.127, 2.179 u. sonst ; bes. der an der Spitze der Partei steht, Parteihaupt, πόλεως, Plat. Gorg. 519b ; καὶ ἄρχων, Phaedr. 241a ; καὶ ἐπιμελητής, Legg. VI.766b ; oft bei Thuc.; Xen. τοῦ πολέμου, Cyr. 7.2.23 ; Folgde : τῆς προαιρέσεως, Pol. 2.39.12 u. oft ; Dem. 9.23, die Hegemonie haben ; vgl. Xen. Hell. 3.1.2 ; – der Vorstand, Beistand, Beschützer, τόνδ' ἀντιτάξω προστάτην πυλωμάτων, Aesch. Spt. 380, 780 ; Ἀπόλλων, wie προστατήριος, Soph. Tr. 208 ; ἧς (νόσου) σε προστάτην σωτῆρά τε μοῦνον ἐξευρίσκομεν, Beschützer gegen die Krankheit, O.R. 303 ; übh. der für Etwas sorgt, mit folgdm ὅπως, Xen. Mem. 2.7.9, wo die Lesart schwankt, – Bes. in Athen der Bürger, der als Patron eines Nichtbürgers oder μέτοικος (οἱ τῶν μετοίκων Ἀθήνῃσι προεστηκότες προστάται ἐκαλοῦντο, Harp., der als den eigentlichen Ausdruck von Seiten der Metöken προστάτην νέμειν anführt) dessen Rechtshändel vor Gericht führte u. ihn in allen bürgerlichen Angelegenheiten vertrat, wonach Soph. sagt ὥστ' οὐ Κρέοντος προστάτου γεγράψομαι, O.R. 411, ich werde mich nicht als Schützling des Kreon od. ihn als meinen Schutzherrn einschreiben lassen ; θεὸν οὐ λήξω ποτὲ προστάταν ἴσχων, 882 ; Ar. Pax 667, Plut. 920 u. öfter ; so bes. bei den attischen Rednern, ἐπὶ προστάτου οἰκεῖν, Lys. 31.9, von dem Metöken, der in Athen nicht anders sich aufhalten darf, als wenn er einen προστάτης hat ; vgl. Dem. 25.58 ; Arist. u. Folgde ; προστάτην ἐπέγραφον, Luc. Peregrin. 11 ; dem röm. patronus entsprechend, Plut. Rom. 13, Mar. 5. – Aber προστάτης θεοῦ ist der vor einen Gott tritt, um ihn anzuflehen, Soph. O.C. 1173, 1280.
Bei Xen. Cyr. 3.3.41 sind οἱ προστάται = οἱ ἔμπροσθεν, die im Vordertreffen, den οὐραγοί entgeggstzt.

1. one who stands before, a front-rank-man , [Xenophon Historicus (5th/4th c.BC)]
2. a chief, leader of a party, [Herdotus Historicus (Refs 5th c.BC)]; ὁ πρ. τοῦ δήμου [Thucydides (Refs 5th c.BC)]
3. generally, a president, ruler , [Aeschulus Tragicus (6th/5th c.BC), Euripides (Refs 5th c.BC)], etc.; προστάται τῆς εἰρήνης its chief authors , [Xenophon Historicus (5th/4th c.BC)]
4. one who stands before, a protector, guard, champion , πυλωμάτων [Aeschulus Tragicus (6th/5th c.BC), Sophocles Tragicus (Refs 5th c.BC)], etc.
5. at Athens, of a citizen who took care of the μέτοικοι, as the Rom. patronus took care of his clientes; προστάτην γράφεσθαί τινα to choose as one's patron , [Aristophanes Comicus (5th/4th c.BC)]; but, γράφεσθαι προστάτου to enter oneself by one's patron's name , attach oneself to a patron , [Sophocles Tragicus (Refs 5th c.BC)]
6. προστάτης θεοῦ one who stands before a god to entreat him, a suppliant , [Sophocles Tragicus (Refs 5th c.BC)] (ML)