(seul. prés., impf. ἔναιον, ao. ἔνασσα ; pass. ao. ἐνάσθην, pf. νένασμαι ; moy. v. ci-dessous) ;
   I intr.
      1 habiter, en parl. de pers., dans Hom. avec ἐν et le dat. ; avec ἐγγύθι, ἀμφί et le gén. ; avec ἐπί, ὑπό et le dat. ; avec κατά, περί, πρός et l’acc. ; avec παρά et le dat. et l’acc. ; avec le dat. sans prép. IL. 2, 412 ; 16, 719 ; OD. 15, 523 ; HÉS. O. 18 ;
      2 en parl. de pays, d’îles, d’habitations, être situé, placé : νήσων, αἳ ναίουσι πέρην ἁλός, IL. 2, 626, des îles situées de l’autre côté de la mer ; cf. SOPH. Aj. 597 ;
      3 p. suite, être habité, d’où être fréquenté, être rempli d’habitants, d’où en gén. être plein : ὀρῷ ναῖον ἄγγεα, OD. 9, 222, les vases étaient pleins de petit-lait (sel. d’autres, νᾶον, ruisselaient de petit-lait) ; cf. A.RH. 1, 1146 ; CALL. Dian. 224 ;
   II tr.
      1 habiter (une maison), acc. HOM. etc. ; au pass. être habité, THCR. Idyl. 16, 88 ; A.RH. 1, 794, 852 ; fig. en parl. de choses (qualités, vices, etc.) inhérentes à qqn : πειθώ τε ναίει καὶ χάρις υἱὸν Ἁγησίλα, PD. fr. 89 Bgk, la persuasion et la grâce résident chez le fils d’Agésilas ;
      2 donner à habiter (seul. à l’ao. ἔνασα [νᾰ], poét. νάσσα) : καί κέ οἱ Ἄργεϊ νάσσα πόλιν, OD. 4, 174, à Argos je lui aurais donné une ville à habiter ou à remplir de ses gens, à peupler ;
      3 p. suite, arranger ou construire un édifice pour le rendre habitable, en gén. bâtir : νηόν, un temple, HH. Ap. 298 ; avec l’acc. de la pers. laisser habiter, établir, PD. P. 5, 94 ; d’où (à l’ao. pass. ἐνάσθην) s’établir, se fixer : Ἄργεϊ, IL. 14, 119, à Argos ; cf. A.RH. 3, 1180 ; SOPH. fr. 795.

➳ Act. prés. 3 pl. dor. ναίοισι, PD. P. 12, 26 ; part. fém. dor. ναίοισα, THCR. Idyl. 2, 71 ; inf. épq. ναιέμεναι, OD. 15, 240, ou ναιέμεν, IL. 15, 190. Impf. itér. 3 sg. ναίεσκε, IL. 16, 719 ; HÉS. fr. 81, 2 Göttling. Ao. moy. réc. 3 pl. ναιήσατο (var. νῃήσατο) DP. 349.

Étym. p.-ê. R. indo-europ. *nes-, échapper, rentrer, cf. νέομαι, νόστος ; autrement p.-ê. pré-grec ; v. ναός.

épq. c. νάω, OD. 9, 222.

poet. Verb, Act. (intr.) only in pres. and impf. (Ep. ναίεσκον Il. 5.708), fut. and aor. in causal and Med. and Pass. forms, v. infr. ΙΙ, ΙΙΙ ; of persons, dwell, abide, mostly folld. by a Prep. of Place, ἐν ΄λῃ, etc., Il. l.c., etc. ; ῥοῇς ἔπι Σαγγαρίοιο 16.719; ἐπ’ ἄκρων ὀρέων S. OT 1105 (lyr.); κατὰ πτόλιν Il. 2.130; ἀν’ οὔρεα Hes. Th. 130; πὰρ ποταμόν Il. 2.522; ὑπὸ Πλάκῳ 6.396; c. dat. loci, αἰθέρι ναίων 2.412, Hes. Op. 18, etc. ; ν. μετά τινος S. Ph. 1105 (lyr.); metaph, τὴν σὴν δ’ ὁμοῦ ναίουσαν [ὀργήν] Id. OT 338; τὰν ἀρετὰν ναίειν ἐπὶ πέτραις Simon. 58; with Adv., [κακότης] ἐγγύθι ναίει Hes. Op. 288; ἵνα αἱ Φορκίδες ναίουσι A. Pr. 794. BC acc. loci, dwell in, inhabit, οἰκία, δώματα, Od. 20.288, Hes. Op. 8, cf. Pi. P. 7.5, al. ; ἅλα, πλάκας ὀρέων, E. Hel. 1584, Ba. 719; freq. with place-names, Il. 2.615, Alex. 22, etc. ; metaph, Πειθὼ ναίει καὶ Χάρις υἱὸν Ἀγησίλα dub. in Pi. Fr. 123.10; of the statues of gods, πρόπυλα ναίουσιν τάδε S. El. 1375; — Pass., to be inhabited, Id. Fr. 1125 (in aor. ἐνάσθη), etc. ; πολίταις Theoc. 16.88; ὑπ’ ἀνδράσι A.R. 1.794. of places, lie, be situated, once in Hom., νήσων αἳ ναίουσι πέρην ἁλός Il. 2.626; ὦ κλεινὰ Σαλαμίς, σὺ μέν που ναίεις ἁλίπλακτος S. Aj. 598 (lyr.). causal, in Ep. aor. ἔνασσα or νάσσα, Med. ἐνασσάμην ; c. acc. loci, give one to dwell in, καί κέ οἱ Ἄργεϊ νάσσα πόλιν I would have given him a town in Argos for his home, Od. 4.174; make habitable, build, νηὸν ἔνασσαν h.Ap. 298; settle, Εὔβοιαν ἕλον καὶ ἔνασσαν Pi. Pae. 5.36; — in Med., found, μυρία δ’ ἄστη νάσσατ’ ἐποιχόμενος A.R. 4.275; — in Pass., of places, like Act. 1.2, to be situated, πολίων εὖ ναιομενάων Il. 3.400, al. c. acc. pers., let one dwell, settle him, ἐν Ἄργει ἔνασσεν Ἡρακλέος ἐκγόνους Pi. P. 5.71; — in Med., νάσσατο κούρην A.R. 4.567. Med. and Pass. in act. sense, fut. νάσσομαι Id. 2.747; Ep. aor.1 νάσσατο Hes. Op. 639, Dem. Bith. 6, Philet. 24; later 3 pl. ναιήσαντο D.P. 349; pf. νένασται IG 14.1389i8; part. νενασμένος D.P. 264; aor. Pass. ἐνάσθην, πατὴρ ἐμὸς Ἄργεϊ νάσθη my father settled at Argos, Il. 14.119. — More freq. in Compos. with ἀπό, κατά.

(*νάω),
1) nach B.A. 1096 sizilisch = οἰκέω, wohnen, von Göttern u. Menschen, gew. mit Präpositionen ; ναίουσι κατὰ πτόλιν, Il. 2.130 ; ἐν πόλει, 5.543 u. öfter ; ἀμφὶ δὲ Σελλοὶ σοὶ ναίουσι, 16.235 ; ὑπὸ Πλάκῳ, 6.396 ; πὰρ Πριάμῳ, 13.176 ; περὶ ὄρος, 2.758 ; παρὰ ποταμόν, 2.522 ; πέρην Εὐβοίης, 535 ; auch mit dem bloßen dat., Φρυγίῃ ναίεσκε, Il. 16.719 ; Ζεὺς αἰθέρι ναίων, 4.166 ; Hes. O. 18. So auch die folgdn Dichter, ὄχθαις ὕπο Ταϋγέτου ναίοντες, Pind. P. 1.64 ; πρὸς ἡλίου ναίουσι πηγαῖς, Aesch. Prom. 811, öfter, nur im praes. u. impf., wie die anderen Tragg.; τῇδ' ὁμοῦ ναίειν πόλει, Soph. O.C. 953, ἐπ' ἄκρων ὀρέων, O.R. 1105, vgl. Phil. 1105 ; ἐπὶ ξένῳ χθονί, Eur. Med. 436, κατ' οὐρανόν, Hipp. 68, öfter ; sp.D. – Auch von Ländern, Inseln, Städten, gelegen sein, bewohnt werden, wie ναιετάω ; νήσων, αἳ ναίουσι πέρην ἁλός, Il. 2.626 ; Soph. ὦ Σαλαμίς· σὺ μέν που ναίεις ἁλίπλακτος εὐδαίμων, Aj. 594 ; bei sp.D. nachgeahmt, wie bei Ap.Rh.
2) trans.: a) bewohnen, c. accus., οἳ δ' Ἀσπληδόνα ναῖον, Il. 2.511, ναίοιτε Τροίην, 3.74, öfter ; Ὕλῃ ἔνι οἰκία ναίων, 7.221 ; Σάμῃ δ' ἐνὶ οἰκία ναῖεν, Od. 20.288 ; danach richtig (für δώμασι) θεὰ δ' ἐν δώματα ναίει, 1.51 ; ὅθι κλυτὰ δώματα ναίω, 24.304 ; ὀρέων ναίουσι κάρηνα, 9.113 ; Hes. u. folgde Dichter ; ὄχθαις ἔπι ναίεις Ἀκράγαντος κολώναν, Pind. P. 12.3 ; ναίετε ἕδραν, Ol. 14.2 ; πόλιν, I. 5.62, P. 7.6 ; oft bei Tragg., auch nur im praes. und impf., πλεκτὰς στέγας, Aesch. Prom. 712, χθόνα, Spt. 713, πάτραν, Pers. 182, δώματα, Suppl. 949, τόπους, Soph. O.C. 84, ὦ Βακχεῦ Θήβαν ναίων, Ant. 1110 ; allgemeiner, sich aufhalten, O.C. 118, 136 ; ξένην πόλιν, Eur. Phoen. 373 u. öfter. – Pass., εὖ ναιόμενα πτολίεθρα u. ä., von Einigen zusammengeschrieben εὐναιόμενα ; über das von den Alten hierhergerechnete νέαται s. νέατος ; τὰν ἀγχιστεύουσαν γᾶν Ἰονίῳ ναίεσθαι πόντῳ, Eur. Troad. 225.
   b) wohnen lassen, ansiedeln, ἐν Ἄργει τε καὶ ζαθέᾳ Πύλῳ ἔνασσεν ἀλκᾶντας Ἡρακλέος ἐκγόνους, Pind. P. 5.64 ; u. so pass., πατὴρ ἐμὸς Ἄργεϊ νάσθη, Il. 14.119, wurde in Argos angesiedelt, ließ sich dort nieder, wie ἐννάσθη, Ap.Rh. 3.1151, u. νενασμένοι, Dion.Per. 264, 1032. Schwieriger ist Od. 4.174, καί κέ οἱ Ἄργεϊ νάσσα πόλιν καὶ δώματ' ἔτευξα, was nicht heißen kann »ich hätte ihm eine Stadt in Argos gebaut«, weil 176 folgt μίαν πόλιν ἐξαλαπάξας, sondern heißen müßte »ich hätte ihm eine Stadt mit seinen Leuten zu bevölkern gegeben«, wogegen Nitzsch in der Anm. zu der Stelle Zweifel erhebt. Das med. hat Hes. O. 641, νάσσατο ἄγχ' Ἐλικῶνος ὀϊζτρῇ ἐνὶ κώμῃ, er siedelte sich an ; s. auch ἀποναίω ; ὅτε νάσσεσθαι ἔμελλον γῆν, Ap.Rh. 2.747, bewohnen.
3) fließen (vgl. νάω, νέω); ναῖον δ' ὀρῷ ἄγγεα Od. 9.222 (Andere lesen νᾶον), die Gefäße flossen über (waren voll, Schol. περιρρέοντο, ἐπεπλήρωντο, die Erkl. des Apoll. Lex. Hom. ἀντὶ τοῦ νεανικῶς, verbessert Meineke gut ἀντὶ τοῦ νέον ἰακῶς); ὃς ἔναιεν ἐν ἅλμῃ, er schwamm darin, Archestr. bei Ath. IV.136b. Auch Ap.Rh. 1.1186 ist ναῖον v.l. für νᾶον, vgl. Schol. u. Callim. Dian. 224.

to inhabit (MT)