Bailly
'
[ᾰ] adv. et prép. :A adv. : I au milieu, parmi : μετὰ δὲ γλαυκῶπις Ἀθήνη, IL.
2, 446, au milieu (d’eux) est Athènè aux yeux brillants ; μετὰ δὲ κρείων Ἀγαμέμνων, IL.
2, 477, au milieu (d’eux) est le puissant Agamemnon ;
cf. IL.
9, 131, etc. ; II par derrière :
1 (
avec idée de lieu) par derrière, à la suite : μετὰ Τυδέος υἱὸν ἕπουσαν, IL.
10, 516 (Athènè) qui accompagne en le suivant le fils de Tydée ; μετὰ νῶτα βαλών, IL.
8, 94 (où fuis-tu) le dos tourné (à l’ennemi) ?
p. opp. à πρῶτος : πρῶτος ἐγώ, μετὰ δ' ὔμμες, OD.
21, 231, moi le premier, vous ensuite ;
à πρόσθε : πρόσθε μὲν ἱππῆες, μετὰ δὲ νέφος εἵπετο πεζῶν, IL.
23, 133, en avant marchent les guerriers montés sur des chars, par derrière suivait la nuée des guerriers à pied ;
2 (
avec idée de temps) ensuite : ἕζετ' ἔπειτ' ἀπάνευθε νεῶν, μετὰ δ' ἰὸν ἕηκεν, IL.
1, 48, ensuite il s’assit à l’écart loin des vaisseaux, puis lança un trait ;
cf. ESCHL.
Ag. 757 ; EUR.
Suppl. 57 ; CALL.
L. Pall. 97 ; suivi de δέ : μετὰ δέ, et ensuite, HDT.
1, 128, 171, etc. ; A.RH.
1, 708 ; 2, 374, etc. ; LUC.
D. mort. 9, 2, etc. ; 3 p. suite, en faisant se succéder, en remplaçant : μετὰ δὴ βουλεύεαι ; HDT.
7, 12, reviens-tu sur ta résolution ?
litt. prends-tu une résolution qui succède à celle que tu avais prise ? ;
B prép. avec le gén., le dat. et l’acc. : I gén. avec,
càd. : 1 au milieu de, parmi : μετὰ δμώων πῖνε καὶ ἦσθε, OD.
16, 140, il buvait et mangeait au milieu de ses serviteurs ; καθήμενον μετὰ τῶν ἄλλων, PLAT.
Rsp. 359 e, assis au milieu des autres ;
2 en communauté avec : ὃς ἂν μετὰ εἷο θεῶν Τιτῆσι μάχοιτο, HÉS.
Th. 892, qui combattrait avec un seul des dieux contre les Titans ;
cf. IL.
13, 700, etc. (mais v. ci-dessous B, I, 6) ;
dans les inscr. att. μετά se rencontre en ce sens seul. avec des n. de pers. (tandis que σύν se construit également avec des n. de pers. et des n. de choses) : μετὰ Ἀθηναίων, CIA.
2, 116, 15 (341 av. J.C.), avec les Athéniens ;
cf. CIA.
2, 115, 29 (343 av. J.C., etc. ; v. Meisterh. p. 179, 35), ou avec des n. de choses désignant une réunion de personnes : μετὰ τῆς βουλῆς, CIA.
1, 32, a, 10 (435/416 av. J.C.), avec le sénat ; μετὰ τῆς πόλεως, CIA.
2, 317, 12 (282/280 av. J.C.) avec la cité (
v. Meisterh. p. 179, 35). Au même sens, μετά se construit dans les inscr. att. avec les composés de σύν : συνδιαπολεμεῖν μετά τινος, CIA.
4, 51, ad. 7 (410 av. J.C.) faire la guerre comme allié de qqn ; συμπολιορκεῖν μετά τινος, CIA.
2, 317, 14 (282 av. J.C.) faire un siège de concert avec qqn ;
de même avec συγκαταστρέφεσθαι (
356 av. J.C.), συγκατατάττεσθαι (
338 av. J.C.), συνεστιᾶσθαι (
après 300 av. J.C.) ; συναποδημεῖν (
299 av. J.C.) v. Meisterh. p. 179, 36 ; 3 d’accord avec : μετὰ τοῦ νόμου καὶ τοῦ δικαίου, PLAT.
Ap. 32 b, d’accord avec la loi et la justice ; μετὰ καιροῦ, THC.
6, 85 ; 8, 27, selon l’occasion ; μετὰ τῆς Φιλίππου γνώμης, POL.
3, 19, 11, selon l’avis de Philippe ; μετὰ τοῦ ἀδικουμένου ἔσεσθαι, XÉN.
Cyr. 2, 4, 7, on sera du côté de celui à qui on ferait du mal ; μετ' ἐκείνης, PLAT.
Rsp. 360 b, de complicité avec elle ;
4 par le moyen de : τοῖς μὲν ἄγρα μετὰ σωφροσύνης, τοῖς δὲ μετὰ θράσους, XÉN.
Cyn. 13, 15, pour les uns la chasse est affaire de prudence, pour les autres affaire de hardiesse ;
5 avec accompagnement de : μεθ' ὅπλων ἄνδρα, EUR.
Or. 573, un guerrier avec ses armes ; μάστιγι μετὰ κέντρων, PLAT.
Phædr. 253 e, avec un fouet armé de pointes ; γῆρας μετὰ πενίας, PLAT.
Rsp. 330 a, la vieillesse avec la pauvreté ;
avec un n. abstrait : μετ' ὀργῆς, PLAT.
Ap. 34 c, avec colère ; μετ' αἰδοῦς, PLUT.
M. 153 f, avec timidité ;
dans les inscr. att. cet emploi de μετά avec un n. abstrait comme équival. d’un adv. ou d’un part. devient surt. fréquent à l’époque macédonienne : μετ' ἀσφαλείας = ἀσφαλῶς, avec sécurité, CIA.
2, 334, a b, 12 (270/262 av. J.C.) ; μεθ' ὁμονοίας = ὁμονοοῦντες, en bon accord, CIA.
332, 34 (268 av. J.C.) ; v. Meisterh. p. 179, 38 ; par suite de l’adjonction de μετά au sujet de la propos., le verbe se met qqf. en prose réc. au pluriel, comme si les deux substantifs dont le sujet se compose étaient réunis par καί : Λικύμνιος μετὰ τῶν παίδων ἐν Ἄργει κατῴκησαν, DS.
4, 58, Likymnios et (
litt. avec) ses enfants s’établirent à Argos ; θατέρου τῶν Ταρκυνίου παίδων Σέξτου μετὰ τῶν φυγάδων ἐπιϐοηθησάντων αὐτοῖς, DH.
6, 11, l’un des deux enfants de Tarquin, Sextus, de concert avec les exilés, vint à leur secours ;
p. suite, outre : γενόμενος μετὰ τοῦ ξυνετοῦ καὶ δυνατός, THC.
2, 15, (ce prince) qui joignit à la sagesse la puissance ;
avec idée de temps, en même temps que, avec : μεθ' ἡμέρας, GEOP.
13, 1, 8, au point du jour ;
en ce sens, suivi de καί : μετὰ καί
avec le gén. et aussi avec, ATH.
529 b ; DYSC.
Synt. p. 163, 3, etc. ; 6 en opposition avec, contre : διαμάχεσθαι μετὰ τῶν πολεμίων, APD. POL.
41 c, combattre jusqu’au bout avec l’ennemi (
mais v. ci-dessus B, I, 2) ;
II dat. (poét.) :
1 au milieu de, parmi, entre, dans :
avec un plur. en parl. de deux pers. ou de deux choses : ἔχειν μετὰ χερσί, HÉS.
Th. 283, ou ἴσχειν, SOPH.
Ph. 1110, avoir
ou tenir entre les mains ; μετὰ γαμφηλῇσιν, IL.
13, 200, ou μετὰ γένυσσιν, IL.
11, 416, (aiguisant ses défenses) dans (
litt. entre) ses mâchoires ;
avec un plur. en génér. μετὰ κύμασι, HÉS.
O. 685, 689, au milieu des flots ;
avec un sg. collectif : μετὰ στρατῷ, IL.
22, 49, au milieu de l’armée ;
avec un sg. et un plur. μεθ' αἵματι καὶ κονίῃσι, IL.
15, 118, au milieu du sang et de la poussière ;
2 avec : μετ' ἄλλῳ λαῷ, ESCHL.
Ch. 366, avec le reste du peuple ;
suivi de καί : μετὰ καὶ τοῖσι, OD.
5, 224, que cela s’ajoute à tous ces maux ;
3 d’accord avec, selon : μετὰ πνοιῇσ' ἀνέμοιο, IL.
23, 367 ; OD.
2, 148, au gré du vent (
litt. selon le souffle du vent) ;
4 p. suite, pour : μετ' ἀθανάτοισι, IL.
1, 525, pour les immortels ; μετ' ἀμφοτέροισι, IL.
3, 110, (afin qu’il arrive pour le mieux) pour les deux partis ;
III acc. : 1 après, à la suite de : ποταμὸς μέγιστος μετὰ Ἴστρον, HDT.
4, 53, le fleuve le plus grand après l’Ister ; ἀδελφιδοῦ ὄντος καὶ μέγιστον μεθ' ἑαυτὸν δυναμένου, THC.
2, 101, qui était son neveu et l’homme le plus puissant après lui ;
cf. HDT.
4, 49 ; PLUT.
M. 488 e ;
avec idée de temps : μετὰ τοῦτον τὸν χρόνον, PLAT.
Rsp. 537 b, après ce temps ; τὸ μετὰ τοῦτο, PLAT.
Criti. 120 a ; τὸ μετὰ ταῦτα, PLAT.
Phil. 34 c,
m. sign. ; de même dans la formule τετάρτη μετ' εἰκάδας
ou τετρὰς μετ' εἰκάδας,
et, au temps de l’empire, μετ' εἰκάδα,
le 24 du mois (litt. le 4e jour ou 4 jours après la vingtaine) ; v. Meisterh. p. 130, 28 ; 2 entre, parmi : μετὰ χεῖρας ἔχειν, HDT.
7, 16 ; THC.
1, 138, avoir entre les mains ; μεθ' ὁμήλικας, OD.
16, 419, entre ceux de ton âge ; μετ' Αἰθιοπῆας, IL.
1, 423, parmi
ou chez les Éthiopiens ;
fig. τινὰ μετ' ἔριδας καὶ νείκεα βάλλειν, IL.
2, 376, jeter qqn au milieu des querelles et des disputes ;
3 p. suite, vers : σφαῖραν ἔρριψε μετ' ἀμφίπολον, OD.
6, 115, elle lança la balle vers une suivante ;
4 avec idée de temps, pendant : μεθ' ἡμέραν, HDT.
1, 150 ; EUR.
Or. 58, pendant le jour ;
p. opp. à νύκτωρ, EUR.
Bacch. 485 ; μετὰ δύο ἔτη, JOS.
B.J. 1, 13, 1, durant deux années ; μετὰ τρίτον ἔτος, TH.
H.P. 4, 2, 8, pendant la troisième année ;
5 avec,
suivi de καί : οὐκ οἶον, μετὰ καὶ Γανυμήδεα, A.RH.
3, 115, non seul, mais avec Ganymède.
Rem. :
I μετά se place qqf. en poésie après son rég. et s’accentue alors μέτα : ὅπλων μέτα, EUR.
I.A. 65 ; παρθένοις μέτα, EUR.
Hec. 355 ; νηῒ μέτα, SOPH.
Ph. 1110 ; Ἐφύρους μέτα, IL.
13, 301 ; πόλεμον μέτα, IL.
20, 329, etc. ; II il s’emploie poét. p. μέτεστι, et s’accentue également μέτα : OD.
21, 93 ; avec un dat. τί δ' Ἑλένης παρθένῳ τῇ σῇ μέτα ; EUR.
I.A. 494, quoi de commun entre Hélène et la vierge qui est ta fille ?
cf. πάρα
p. πάρεστι ;
III en composit. μετά marque : 1 (μετά, avec) la communauté
ou la participation : μεταδίδωμι, μετέχω,
etc. avec le gén. de la chose ; l’action en commun avec qqn : μεταδαίνυμαι, μεταμέλπομαι,
etc. avec le dat. de la pers. ; 2 (μετά, entre) : μεταίχμιον, μεταπύργιον,
etc. ; 3 (μετά, après) la succession : μετάφρενον,
etc. ; la poursuite : μεταδιώκω, μετέρχομαι,
etc. ; la succession dans le temps : μεταυτίκα, μετέπειτα,
etc. ; l’action de laisser aller : μεθίημι,
etc. ; l’idée de « à rebours » μεταστρέφω, μετατρέπω ; le changement de lieu
ou de condition : μεταϐαίνω, μεταϐάλλω, μεταϐουλεύω,
etc. — Éol. πεδά, PD.
P. 5, 63 ; ATH.
641 c.
Étym. indo-europ. *meth₂, au milieu, entre, après ; cf. gotique miþ, de indo-europ. *met(í) ou *medhi, et μέσος.
'
Bailly 2020 Hugo Chávez Gérard Gréco, André Charbonnet, Mark De Wilde, Bernard Maréchal & contributeurs / Licence Creative Commons Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification — « CC BY-NC-ND 4.0 »
LSJ
[ᾰ, but ᾱ in S. Ph. 184 (s.v.l., lyr.)], poet. μεταί, dub., only in μεταιβολία ; Aeol., Dor., Arc. πεδά; Prep. with gen., dat., and acc. (Cf. Goth. mip, OHG. miti, mit ΄with΄.)
Α. WITH GEN. (in which use μ. gradually superseded σύν), in the midst of, among, between, with pl. Nouns, μετ’ ἄλλων λέξο ἑταίρων Od. 10.320; μ. δμώων πῖνε καὶ ἦσθε 16.140; τῶν μέτα παλλόμενος Il. 24.400; πολλῶν μ. δούλων A. Ag. 1037; μ. ζώντων εἶναι S. Ph. 1312; ὅτων οἰκεῖς μέτα Id. OT 414; μ. τῶν θεῶν διάγουσα Pl. Phd. 81a (but κεῖσθαι μ. τινός with one, S. Ant. 73); sts. the pl. is implied, μετ’ οὐδενὸς ἀνδρῶν ναίειν, i.e.
among no men, Id. Ph. 1103 (lyr.), etc.
in common, along with, by aid of (implying a closer union than σύν), μ. Βοιωτῶν ἐμάχοντο Il. 13.700, cf. 21.458; συνδιεπολέμησαν τὸν πόλεμον μ. Ἀθηναίων IG1². 108.7; μ. ξυμμάχων ξυγκινδυνεύσειν Th. 8.24, cf. 6.79, etc. ; μ. τῆς βουλῆς in co-operation with the council, IG1². 91.10; in this sense freq. (not in ll., Od., Pi., rare in early Gr.) with sg., μετ’ Ἀθηναίης with, i.e.
by aid of, Athena, h.Hom. 20.2; μ. εἷο Hes. Th. 392; μ. τινὸς πάσχειν, δρᾶν τι, A. Pr. 1067 (anap.), S. Ant. 70; μ. τινὸς εἶναι to be on one΄s side, Th. 3.56; μ. τοῦ ἠδικημένου ἔσεσθαι X. Cyr. 2.4.7; μ. τοῦ νόμου καὶ τοῦ δικαίου Pl. Ap. 32b; generally, with, together with, with Subst. in sg. first in Hdt. (in whom it is rare exc. in the phrase οἱ μ. τινός, v. infr.), as κοιμᾶσθαι μ. τινός 3.68, Timocl. 22.2; εὕδειν μ. τινός Hdt. 3.84; οἱ μ. τινός his companions, Id. 1.86, al., Pl. Prt. 315b; freq. with Prons., μετ’ αὐτοῦ S. Ant. 73; μετ’ ἐμοῦ Ar. Ach. 661 (anap.), etc. ; less freq. of things, στέγη πυρὸς μ. S. Ph. 298; μ. κιθάρας E. IA 1037 (lyr.); μ. τυροῦ Ar. Eq. 771, etc. ; τὴν δίαιταν μεθ’ ὅπλων ἐποιήσαντο Th. 1.6, cf. E. Or. 573; ὄχλος μ. μαχαιρῶν καὶ ξύλων Ev. Matt. 26.47; indicating community of action and serving to join two subjects, Κλεομένης μετὰ Ἀθηναίων C.
and the Athenians, Th. 1.126; with pl. Verb, Δημοσθένης μ. τῶν ξυστρατήγων σπένδονται Id. 3.109, etc. ; of things, in conjunction with, ἰσχύν τε καὶ κάλλος μετὰ ὑγιείας Pl. R. 591b; γῆρας μ. πενίας ib. 330a. later, in one΄s dealings with, ὅσα ἐποίησεν ὁ θεὸς μετ’ αὐτῶν Act. Ap. 14.27; ὁ ποιήσας τὸ ἔλεος μετ’ αὐτοῦ Ev. Luc. 10.36; τί ἡμῖν συνέβη μ. τῶν ἀρχόντων PAmh. 2.135.15 (ii AD); even of hostile action, σὺ ποιεῖς μετ’ ἐμοῦ πονηρίαν LXX Jd. 11.27, cf. 15.3; πολεμῆσαι μ. τινός Apoc. 12.7, cf. Apollod. Poliorc. 190.4 codd. (but μ. may be a gloss), Wilcken Chr. 23.10 (v AD), OGI 201.3 (Nubia, vi AD); to denote the union of persons with qualities or circumstances, and so to denote manner, τὸ ἄπραγμον… μὴ μ. τοῦ δραστηρίου τεταγμένον Th. 2.63, etc. ; ἱκετεῦσαι μ. δακρύων Pl. Ap. 34c; οἴκτου μέτα S. OC 1636; μετ’ ἀσφαλείας μὲν δοξάζομεν, μετὰ δέους δὲ… ἐλλείπομεν Th. 1.120, cf. IG2². 791.12; μ. ῥυθμοῦ βαίνοντες Th. 5.70; ὅσα μετ’ ἐλπίδων λυμαίνεται ib. 103, etc. ; ψυχὴν ὁσίως βεβιωκυῖαν καὶ μετ’ ἀληθείας Pl. Grg. 526c, cf. Phdr. 249a, 253d; also, by means of, μετ’ ἀρετῆς πρωτεύειν X. Mem. 3.5.8; γράφε μ. μέλανος PMagLond. 121.226. serving to join two predicates, γενόμενος μ. τοῦ δυνατοῦ καὶ ξυνετός, i.e. δυνατός τε καὶ ξυνετός, Th. 2.15; ὅταν πλησιάζῃ μ. τοῦ ἅπτεσθαι Pl. Phdr. 255b. rarely of Time, μ. τοῦ γυμνάζεσθαι ἠλείψαντο, for ἅμα, Th. 1.6; μετ’ ἀνοκωχῆς during…, Id. 5.25.
B. WITH DAT…, only poet., mostly Ep.; between, among others, but without the close union which belongs to the genitive, and so nearly = ἐν, which is sts. exchanged with it, μ. πρώτοισι… ἐν πυμάτοισι Il. 11.64; of persons, among, in company with, μετ’ ἀθανάτοισι Il. 1.525; μετ’ ἀνθρώποις B. 5.30; μ. κόραισι Νηρῆος Pi. O. 2.29; μ. τριτάτοισιν ἄνασσεν in the third generation (not μ. τριτάτων belonging to it), Il. 1.252; of haranguing an assembly, μετ’ Ἀργείοις ἀγορεύεις 10.250, etc. ; between, of two parties, φιλότητα μετ’ ἀμφοτέροισι βάλωμεν 4.16. of things, μ. νηυσίν, ἀστράσι, κύμασιν, 13.668, 22.28, Od. 3.91; δεινὸν δ’ ἐστὶ θανεῖν μ. κύμασιν Hes. Op. 687; χαῖται δ’ ἐρρώοντο μ. πνοιῇς ἀνέμοιο Il. 23.367; αἰετὼ… ἐπέτοντο μ. π. ἀ. Od. 2.148. of separate parts of persons, between, μ. χερσὶν ἔχειν to hold between, i.e.
in, the hands, Il. 11.4, 184, S. Ph. 1110 (lyr.), etc. ; τὸν μ. χ. ἐρύσατο Il. 5.344; ὅς κεν… πέσῃ μ. ποσσὶ γυναικός, of a child being born, ΄to fall between her feet΄, 19.110; so μ. γένυσσιν, γαμφηλῇσιν, 11.416, 13.200; μ. φρεσί 4.245, etc. to complete a number, besides, over and above, αὐτὰρ ἐγὼ πέμπτος μ. τοῖσιν ἐλέγμην I reckoned myself to be with them a fifth, Od. 9.335, cf. Il. 3.188; Οὖτιν… πύματον ἔδομαι μ. οἷς ἑτάροισι last to complete the number, i.e.
after, Od. 9.369, cf. A. Pers. 613, Theoc. 1.39, 17.84. c. dat. sg., only of collect. Nouns (or the equivalent of such, μεθ’ αἵματι καὶ κονίῃσιν Il. 15.118), μ. στροφάλιγγι κονίης 21.503; στρατῷ 22.49; μ. πρώτῃ ἀγορῇ 19.50, etc. ; μετ’ ἀνδρῶν… ἀριθμῷ Od. 11.449; μετ’ ἄλλῳ λαῷ A. Ch. 365 (lyr.).
C. WITH ACCUS., of motion, into the middle of, coming into or among, esp. where a number of persons is implied, ἵκοντο μ. Τρῶας καὶ Ἀχαιούς Il. 3.264; μ. φῦλα θεῶν 15.54, cf. Od. 3.366, al. ; μ. μῶλον Ἄρηος Il. 16.245; μ. λαὸν Ἀχαιών 5.573, al. ; μ. στρατόν, μεθ’ ὅμιλον, μεθ’ ὁμήγυριν, 5.589, 14.21, 20.142; so of birds, ὥς τ’ αἰγυπιὸς μ. χῆνας (though this may be referred to signf. 2), 17.460; of things, εἴ τινα φεύγοντα σαώσειαν μ. νῆας 12.123; με μ.… ἔριδας καὶ νείκεα βάλλει plunges me into them, 2.376; of place, μ. τ’ ἤθεα καὶ νομὸν ἵππων 6.511; δράγματα μετ’ ὄγμον πῖπτον into the midst of the furrow, 18.552.
in pursuit or quest of, of persons, sts. in friendlysense, βῆ ῥ’ ἰέναι μ. Νέστορα went to seek Nestor, Il. 10.73, cf. 15.221; sts. in hostile sense, βῆναι μ. τινά to go after, pursue him, 5.152, 6.21, al. ; also of things, πλεῖν μ. χαλκόν to sail in quest of it, Od. 1.184; ἵκηαι μ. πατρὸς ἀκουήν in search of news of thy father, 2.308, cf. 13.415; οἴχονται μ. δεῖπνον Il. 19.346; πόλεμον μέτα θωρήσσοντο they armed for the battle, 20.329; ὡπλίζοντο μεθ’ ὕλην prepared to seek after wood, 7.418, cf. 420; μ. δούρατος ᾤχετ’ ἐρωήν 11.357; μ. γὰρ δόρυ ᾔει οἰσόμενος 13.247. of sequence or succession, of Place, after, behind, λαοὶ ἕπονθ΄, ὡς εἴ τε μ. κτίλον ἕσπετο μῆλα like sheep after the bell-wether, Il. 13.492, cf. Od. 6.260, 21.190, h.Ven. 69; ἔσχατοι μ. Κύνητας οἰκέουσι Hdt. 4.49; μ. τὴν θάλασσαν beyond, on the far side of the sea, Theo Sm. p. 122 H. of Time, after, next to, μ. δαῖτας Od. 22.352; μεθ’ Ἕκτορα πότμος ἑτοῖμος after Hector thy death is at the door, Il. 18.96; μ. Πάτροκλόν γε θανόντα 24.575, cf. Hdt. 1.34; μετ’ εὐχάν A. Ag. 231 (lyr.), etc. ; μ. ταῦτα thereupon, there-after, h.Merc. 126, etc. ; τὸ μ. ταῦτα Pl. Phlb. 34c; τὸ μ. τοῦτο Id. Criti. 120a; μετ’ ὀλίγον ὕστερον shortly after, Id. Lg. 646c; μ. μικρόν Luc. Demon. 8; μ. ἡμέρας τρεῖς μ. τὴν ἄφεδρον Dsc. 2.19; μ. ἔτη δύο J. BJ 1.13.1; μ. τρίτον ἔτος Thphr. HP 4.2.8; μ. χρυσόθρονον ἠῶ after daybreak, h.Merc. 326; but μετ’ ἡμέρην by day, opp. νυκτός, Hdt. 2.150, cf. Pl. Phdr. 251e, etc. ; μεθ’ ἡμέραν, opp. νύκτωρ, E. Ba. 485; μ. νύκτας Pi. N. 6.6; μ. τὸν ἑξέτη καὶ τὴν ἑξέτιν after the boy or girl has attained the age of six years, Pl. Lg. 794c. in order of Worth, Rank, etc., next after, following Sup., κάλλιστος ἀνὴρ… τῶν ἄλλων Δαναῶν μετ’ ἀμύμονα Πηλεΐωνα Il. 2.674, cf. 7.228, 12.104, Od. 2.350, Hdt. 4.53, X. Cyr. 7.2.11, etc. ; κοῦροι οἳ… ἀριστεύουσι μεθ’ ἡμέας Od. 4.652, cf. Isoc. 9.18; where Sup. is implied, ὃς πᾶσι μετέπρεπε… μ. Πηλεΐωνος ἑταῖρον Il. 16.195, cf. 17.280, 351; μ. μάκαρας next to the gods, A. Th. 1080 (anap.); also μάχεσθαι μ. πολλοὺς τῶν Ἑλλήνων to be inferior in fighting to many…, Philostr. Her. 6.
after, according to, μ. σὸν καὶ ἐμὸν κῆρ as you and I wish, Il. 15.52; μετ’ ἀνέρος ἴχνι’ ἐρευνῶν 18.321; μετ’ ἴχνια βαῖνε Od. 2.406. generally, among, between, as with dat. (B. I), μ. πάντας ὁμήλικας ἄριστος best among all, Il. 9.54, cf. Od. 16.419; μ. πληθύν Il. 2.143; μ. τοὺς τετελευτηκότας including those who have died, PLond. 2.260.87 (i AD); μ. χεῖρας ἔχειν Hdt. 7.16. β΄, Th. 1.138, POxy. 901.9 (iv AD), cf. X. Ages. 2.14, etc.
D. μετά with all cases can be put after its Subst., and is then by anastrophe μέτα, Il. 13.301, but not when the ult. is elided, 17.258, Od. 15.147.
E. abs. as ADV., among them, with them, Il. 2.446, 477, etc. ; with him, οὐκ οἶον, μ. καὶ Γανυμήδεα A.R. 3.115.
and then, next afterwards, opp. πρόσθε, Il. 23.133.
thereafter, 15.67, Hdt. 1.88, 128, 150, A. Ag. 759 (lyr.), etc. ; μ. γάρ τε καὶ ἄλγεσι τέρπεται ἀνήρ one feels pleasure even in troubles, when past, Od. 15.400; μ. δέ, for ἔπειτα δέ, Hdt. 1.19, Luc. DMort. 9.2, etc.
F. μέτα, μέτεστι, Od. 21.93, Parm. 9.4, Hdt. 1.88, 171, S. Ant. 48, etc.
G. IN COMPOS.: of community or participation, as in μεταδίδωμι, μετέχω, usu. c. gen. rei. of action in common with another, as in μεταδαίνυμαι, μεταμέλπομαι, etc., c. dat. pers.
in the midst of, of space or time, as in μεταδήμιος, μεταδόρπιος 1; between, as in μεταίχμιον, μεταπύργιον. of succession of time, as in μεταδόρπιος 2, μετακλαίω, μεταυτίκα. of pursuit, as in μεταδιώκω, μετέρχομαι. of letting go, as in μεθίημι, μεθήμων.
after, behind, as in μετάφρενον, opp. πρόσθε.
reversely, as in μετατρέπω, μεταστρέφω. most freq. of change of place, condition, plan, etc., as in μεταβαίνω, μεταβάλλω, μεταβουλεύω, μεταγιγνώσκω, etc.
Liddell-Scott-Jones, Greek-English Lexicon (9th ed., 1940)
Pape
(mit μέσος verwandt, wie mit u. mitten, vgl. μέτασσαι, μεταξύ), poet. auch μεταί, äol. u. dor. πεδά, Adverbium und Präposition.
Als Adverbium:
a) eigentlich in der Mitte, mittenunter ; πολέας ὀλέσαντ' αἰζηοὺς τοὺς ἄλλους, μετὰ δ' υἱὸν ἐμόν, unter ihnen, mit ihnen zusammen auch meinen Sohn, Il. 15.67, vgl. 2.446 ; ἃς τοὺς ἡγεμόνες διεκόσμεον ἔνθα καὶ ἔνθα –· μετὰ δὲ κρείων Ἀγαμέμνων, 2.476 ; u. so auch τεῖχος μέν ῥ' ἄλοχοι – ῥύατ' ἐφεσταότες· μετὰ δ' ἄνερες, οὓς ἔχε γῆρας, und mit ihnen, so daß sie aber nicht getrennt zu denken, sondern mitten unter ihnen, die Alten, 18.514.
b) hinterdrein ; πρόσθε μὲν ἱππῆας, μετὰ δὲ νέφος εἵπετο πεζῶν, Il. 23.133 ; μηδ' ἅμα πάντες· πρῶτος ἐγώ, μετὰ δ' ὔμμες, Od. 21.230 ; u. von der Zeit, μετὰ γάρ τε καὶ ἄλγεσι τέρπεται ἀνήρ, hinterher freut sich auch über Leiden der Mann, 15.400, vgl. Il. 1.48, 15.67 ; Pind. P. 4.64 ; μετὰ δέ so oft bei Her., z.B. 1.128, 171, u. von Sp. bei Luc., z.B. Gymnas. 1 ; auch Aesch. Ag. 737 τὸ δυσσεβὲς γὰρ ἔργον μετὰ μὲν πλείονα τίκτει kann man hierher ziehen. Folgt aber ein Verbum, so nimmt man gewöhnlich eine Tmesis an, die gerade bei diesem Worte sich sehr häufig findet. S. die Kompp.
Als Präposition : mitten unter, zwischen, c. gen., dat. u. acc.
A) c. genit.
1) vom Orte, immitten, zwischen, unter ; gew. bei Verbis der Ruhe, aber auch bei Verbis der Bewegung ; μετ' ἄλλων λέξο ἑταίρων, lege dich mitten unter die Gefährten hin, Od. 10.320 ; μετὰ δμώων πῖνε καὶ ἦσθε, unter den Knechten trank u. aß er, 16.140 ; πολλῶν μετὰ δούλων, Aesch. Ag. 1007 ; τῶν μέτα παλλόμενος, unter, mit diesen losend, Il. 24.400 ; so auch τὸν μετ' ἄστρων Ζῆνα, Eur. Phoen. 1013. – Daher
2) in Gemeinschaft, Verbindung mit Einem Etwas tun, besonders wo Einer dem Andern beisteht ; zum Unterschiede von σύν, der freilich nicht überall hervortritt, immer an ein Untereinander, nicht ein streng geschiedenes Nebeneinander zu denken ; daher gew. der plur. oder ein Collectivum dabeisteht ; μετὰ Βοιωτῶν ἐμάχοντο, Il. 13.700, öfter ; Hes. Th. 392 ; Dem. vrbdt τὸν ἀγῶνα μεθ' ὑμῶν μᾶλλον ποιήσασθαι ἢ πρὸς ὑμᾶς. So μετὰ τοῦδ' ὅτι χρὴ πάσχειν ἐθέλω, Aesch. Prom. 1069 ; μετὰ νεκρῶν κείσομαι, Eur. Hec. 209 ; μετὰ τριῶν τέταρτος, Pind. Ol. 1.60. Daher μόνος im Ggstz von μετά τινος, Xen. An. 7.3.13, vgl. 5.4.34, wie Soph. εἴτε τις εἷς ὢν λέληθεν εἴτε πλειόνων μέτα, G. R. 247 ; vgl. μετ' οὐδενὸς ἀνδρῶν ναίων, in keines Menschen Gesellschaft, Soph. Phil. 1091 ; ὃς μετὰ ζώντων ὅτ' ἦν, als er unter den Lebenden war, 1296. – So besonders μετά τινος εἶναι, στῆναι, mit Einem sein, auf Jemandes Seite sein, ihm beistehen, bes. von politischen Parteiungen ; Ar. Pax 766, Ach. 668 ; Thuc. 3.56, 7.57 u. öfter ; Xen. Cyr. 2.4.7 ; τοὺς μεθ' ἑαυτοῦ στρατιώτας, An. 1.3.9, seine Soldaten, u. so öfter οἱ μετὰ Κύρου, ohne weiteren Zusatz, die von seiner Partei sind, unter ihm stehen ; οἱ μετ' αὐτοῦ, Plat. Prot. 315b ; – μετ' Ἀθηναίης, mit Athenes Beistand, H.h. 19.2 ; μὴ θεῶν μέτα, Soph. Aj. 930 ; μετὰ θεῶν, mit der Götter Hilfe, διάγειν, καθῆσθαι, Plat. Phaed. 81a, Rep. II.359e. – Daher
3) das Mittel, durch welches Etwas ausgeführt wird, vermittelst, mit Hilfe, durch od. mit ; μετὰ τοῦ σώματος μηδὲν καθαρῶς γνῶναι, Plat. Phaed. 66e ; μετὰ λόγου τε καὶ ἐπιστήμης, durch das Wissen, Soph. 265e, öfter ; μετὰ πλείστων πόνων καὶ ἀγώνων ἐλευθέραν ἐποίησαν τὴν Ἑλλάδα, vermittelst mühseliger Kämpfe, Lys. 2.55 ; μετὰ ἀδικίας κτᾶσθαι, durch Unrecht oder auf unrechte Weise, Xen. An. 2.6.18, wie μετὰ τοῦ δικαίου καὶ καθήκοντος, Pol. 4.74.3 ; μετὰ κηρύγματος ἀθροίζειν, durch Heroldsruf, 1.49.9 ; ἔοικε ἡ ἡδονὴ πολλάκις οὖ μετὰ δόξης ὀρθῆς, ἀλλὰ μετὰ ψεύδους γίγνεσθαι, vermittelst eines Truges, aus einem Truge, Plat. Phil. 37e.
4) von begleitenden Umständen einer Handlung, wo selten mit recht entspricht, häufig ein genitiv. oder ein adjektiv. den Sinn am einfachsten wiedergibt ; μετὰ φιλοχόρου κιθάρας, mit der Zither, unter Zitherbegleitung, Eur. I.A. 1037 (wohin man auch μεθ' ὅπλων, Or. 572, I.A. 65, mit den Wassen, zieht ; Soph. vrbdt πολλῶν μεθ' ὅπλων, σὺν θ' ἱπποκόμοις κορύθεσσι, Ant. 115); μετὰ σωφροσύνας, γνώμης μέτα, Eur. I.A. 544, 923 ; μὴ ἀληθὴς ἀρετὴ μετὰ φρονήσεως ᾖ, im Ggstz von χωριζόμενα φρονήσεως, Plat. Phaed. 69b, schließt sich näher an 2) an ; ζῇ μετὰ κακῆς ἐλπίδος, mit, unter schlechter Erwartung, Rep. I.330e ; ἱκέτευσε μετὰ πολλῶν δακρύων, mit, unter vielen Tränen, Apol. 34c ; μετ' οἴνου καὶ παιδιᾶς, beim Wein, im Scherz, Thuc. 6.28, μετὰ τοῦ γυμνάζεσθαι ἠλείψαντο, bei, 1.6 ; μετὰ μέθης, trunken, Plat. Legg. I.637e ; παιδεραστῶ μετὰ φιλοσοφίας, Phaedr. 249a ; μετὰ ἐπιστάσεως, Pol. 2.2.2. So κινδύνους οὐ δυνάμενος φέρειν μετὰ τοῦ δικαίου, Plat. Theaet. 173a ; ὁ μετὰ τέχνης γράψας, kunstvoll, Polit. 295e. – Häufig stellt es nur Dinge neben einander, ohne sie streng zu sondern, so daß man es durch καί erklären kann, μάστιγι μετὰ κέντρων μόγις ὑπείκων, Plat. Phaedr. 253e, vgl. Rep. IX.691b, wo σωφροσύνην τε καὶ δικαιοσύνην μετὰ φρονήσεως κτωμένη ἢ σῶμα ἰσχύν τε καὶ κάλλος μετὸ ὑγιείας λαμβάνον verbunden ist, Schönheit und Kraft im Verein mit Gesundheit ; Thuc. sagt γενόμενος μετὰ τοῦ ξυνετοῦ καὶ δυνατός, 2.15, nicht bloß einsichtsvoll, sondern auch mächtig. – In μετὰ τοῦ νόμου καὶ τοῦ δικαίου ᾤμην μᾶλλόν με δεῖν διακινδυνεύειν ἢ μεθ' ὑμῶν γενέσθαι, Plat. Apol. 32b, liegt auch »den Gesetzen gemäß«, wie μετὰ νόμων, Dem. Lept. §.90 ; u. so μετὰ καιροῦ, den Zeitumständen gemäß, μεθ' ὁ τουοῦν τρόπου, auf irgendeine Weise, Thuc., für das sonst in dieser Vrbdg so gewöhnliche κατά.
B) c. dat., nur poetisch, mitten unter :
1) gew, von lebenden Wesen, von dem sich unter einer größern Menge Befinden, dah. überall mit einem plur. od. einem Collectivum ff. unten) verbunden ; ἢ μετὰ Τρώεσσι ὁμιλέοι ἢ μετ' Ἀχαιοῖς, Il. 5.86, wie μετ' Ἀχαιοῖς πολεμίζειν, mitten unter ihnen kämpfen, 9.352, nicht gegen sie ; μετὰ πρώτοισιν ἐόντας, 4.341 u. öfter ; dah. ἐσθλὸν ἐόντα μετ' ἀνδράσιν, 13.461, ὃς θεὸς ἔσκε μετ' ἀνδράσιν, unter den Männern war er ein Gott, 24.258 ; Il. 11.64 entspricht es dem ἐν, ὁ τὲ μέν τε μετὰ πρώτοισιν φάνεσκεν, ἄλλοτε δ' ἐν πυμάτοισιν. Bes. auch unter od. vor mehreren sprechen, εἰδόσι γάρ τοι ταῦτα μετ' Ἀργείοις ἀγορεύεις, 10.250 u. öfter. Auch μετὰ δὲ τριτάτοισιν ἄνασσεν, 1.252, vgl. 14.94, wo, wie bei dem vorigen Beispiele, der Herrscher nicht gegenüber gestellt wird, sondern als einer derjenigen, unter denen er der Erste ist. So auch Οὖτιν ἐγὼ πύματον ἔδομαι μετὰ οἷς ἑτάροισιν, am letzten unter seinen Gefährten, Od. 9.369, wo man nicht nötig hat es »nach« zu übersetzen. – Auffallender μετ' ἀθανάτοισι σύνειμι, Luc. D.Mort. 16.5 ; ἐὰν μεθ' ἡμῶν ξυμπίῃς, Ar. Ach. 277 ; vgl. Lobeck zu Phryn. p. 354. – Aber Od. 10.204, δίχα πάντας ἠρίθμεον, ἀρχὸν δὲ μετ' ἀμφοτέροισιν ὄπασσα, ist es hinzu, zu beiden Abteilungen gab ich einen Führer hinzu, wie 9.335, οἳ δ' ἔλαχον τέσσαρες, αὐτὰρ ἐγὼ πέμπτος μετὰ τοῖσιν ἐλέγμην, ich zählte mich als Fünften zu ihnen hinzu, obwohl auch hier die Nebenbdtg festgehalten werden kann : ich trat als Fünfter in ihre Mitte. – Selten von Sachen, wie ἔντεα καλὰ μετὰ Τρώεσσιν ἔχονται, Il. 18.132. – Auch bei den folgenden Dichtern ; μετὰ κόραισι, Pind. Ol. 2.32 ; Aesch. Ch. 360, Pers. 605 ; Ἰδαίαισι γυναιξὶ παρθένοισί τε μέτα, Eur. Hec. 355 ; ἀρθμὸν ἔθεντο μετὰ σφίσιν, Ap.Rh. 2.755.
2) πίπτειν μετὰ ποσσὶ γυναικός ist mitten zwischen die Füße des Weibes fallen, geboren werden, Il. 19.110 ; so auch μετὰ γαμφηλῇσιν, 13.200 ; μετὰ γναμπτῇσι γένυσσι, 11.416 ; πηδάλιον μετὰ χερσὶν ἔχειν, zwischen, in den Händen halten, Od. 3.286 ; auch τὸν μὲν μετὰ χερσὶν ἐρύσσατο Φοῖβος, Il. 5.344 ; vgl. Soph. μετὰ χερσὶν ἔχειν, Phil. 1097, wie Hes. Th. 283 ; Sp., Luc. astrol. 10. – Aehnlich μετὰ φρεσί, Od. 4.825 u. öfter, = ἐν φρεσί ; ἄλλην μῆτιν ὕφαινε μετὰ φρεσίν, Hes. Se. 82 ; – selten zwischen leblosen Dingen, die dann bewegt gedacht werden, μετὰ νηυσί, Il. 13.668, Od. 4.499, μετὰ κύμασι, 3.91 u. öfter ; Hes. O. 305 ; μετ' ἀστράσι, Il. 22.28, 317 ; μετὰ νεφέεσσι, H.h. Ven. 67 ; – μετὰ πνοιῇς ἀνέμοιο, Il. 23.367, Od. 2.148, wie sonst ἅμα πνοιῇς, doch wird in der ersten Stelle wenigstens nur die Richtung angegeben, so daß auch in der zweiten nicht zu übersetzen ist »so schnell wie der Wind«, sondern »mit dem Winde fliegen«, gleichsam mitten unter dem Winde. – Der sing. steht beim dat. nur mit folgdn Collectivis, μετὰ στρατῷ, unter dem Heere, Il. 22.49, ἀνδρῶν μετ' ἀριθμῷ, Od. 11.449, μετὰ πρώτῃ ἀγορῇ, Il. 19.50, vgl. Od. 8.156 ; u. so auch μετὰ στροφάλιγγι κονίης, Il. 21.503, ähnl. μεθ' αἵματι καὶ κονίῃσιν, 15.113.
C) c. accus.,
1) von der Bewegung nach einer Menge hin, in die Menge hinein, dah. auch hier bei Hom. der plur. od. Collectiva vorherrschend dabei stehen ; ἵκοντο μετ' αὐτούς, Il. 3.264, öfter, μετὰ φῦλα θεῶν, μετὰ ἔθνος ἑταίρων, μετὰ μῶλον Ἄρηος, μετὰ λαόν, στρατόν, ὅμιλον u. ä.; seltener von leblosen Dingen, wie μετὰ νῆας, μετ' ἄεθλα, μετ' ἔριδας καὶ νείκεα, mitten hinein in Zank und Streit, Il. 2.376, μεθ' ἤθεα, 6.511. – Auch die bloße Annäherung, Bewegung nach einem Ziele hin, σφαῖραν ἔπειτ' ἔρριψε μετ' ἀμφίπολον, sie warf den Ball nach einer Dienerin, Od. 6.115 ; sowohl im freundlichen Sinne, βῆναι μετὰ Νέστορα, zum Nestor hingehen, um ihn zu besuchen, Il. 10.73, ἔρχεσθαι, 14.136, 15.221, als auch feindlich, βῆναι μετά τινα, auf Einen losgehen, ihn angreifen od. verfolgen, 5.152, 6.21, 13.297 ; μετὰ χῆνας, auf die Gänse los und mitten hinein, unter sie fahren, 17.460 ; vgl. noch Od. 6.132, αὐτὰρ ὁ (λέων) βουσὶ μετέρχεται – ἠὲ μετ' ἀγροτέρας ἐλάφους.
2) nach Etwas gehen, um es zu holen oder zu erlangen, die Absicht der Bewegung ausdrückend, πλεῖν μετὰ χαλκόν, Od. 1.184, nach Erz fahren, um es zu holen ; μετὰ πατρὸς ἀκουήν, nach oder auf Kunde vom Vater ausgehen, um Etwas vom Vater zu hören, 2.308, 4.701, 17.43 ; ähnl. πευσόμενος μετὰ σὸν κλέος, 13.415 (anders aber Il. 11.227, γήμας δ' ἐκ θαλάμοιο μετὰ κλέος ἵκετ' Ἀχαιῶν, er zog auf die Kunde von den Achäern aus, folgte dem Rufe, s. unten); ἠέ τευ ἀγγελίης μετ' ἔμ' ἤλυθες, mich zu holen, wie das folgde οὐδέ τοι αὐτὸς ἧσθαι ἐνὶ κλισίῃσι λιλαίομαι zeigt, Il. 13.252 ; μετ' ἄλλας ἔρχεσθαι, nach anderen Weibern ausgehen, um sie zu freien, Od. 2.206. So πόλεμον μέτα θωρήσσοντο, sie rüsteten sich zum Kampfe, Il. 20.329, vgl. Od. 20.153, 21.17, ὡπλίζοντο – νέκυάς τ' ἀγέμεν, ἕτεροι δὲ μεθ' ὕλην, um Holz zu holen, Il. 7.417 ; μετὰ δούρατος ᾤχετ' ἐρωήν, Il. 11.357, wo der Zusatz ὅθι οἱ καταείσατο γαίης zu beachten ; 13.247, μετὰ γὰρ δόρυ χάλκεον ᾔει, ist noch οἰσόμενος hinzugesetzt, um ihn zu holen. Vgl. Valcken zu Eur. Phoen. 1327 u. Eur. Phoen. 444, Alc. 47 ; μετὰ στέφανον ἰών Pind. Ol. 4.25.
3) von örtlicher oder räumlicher Aufeinanderfolge, nach, hinterdrein, λαοὶ ἕσπονθ' ὡσεί τε μετὰ κτίλον ἕσπετο μῆλα, wie Schafe hinter dem Leitbock hergehen, Il. 13.492 ; μετὰ Τυδέος υἱὸν ἕπουσα 10.516, öfter ; σὺν ἀμφιπόλοισι μεθ' ἡμιόνους καὶ ἅμαξαν ἔρχεσθαι, hinter dem Wagen hergehen, Od. 6.260, vgl. 17.336 ; so auch μετ' ἴχνια βαῖνε θεοῖο, der Spur der Göttin ging er nach, 5.193, öfter ; auch beim Aufstellen, hinter einen Andern, Xen. An. 1.8.4. – Dah. auch
4) von der Aufeinanderfolge, dem Werte, dem Range nach, nächst, zunächst nach, bes. bei Superlativen, κάλλιστος ἀνὴρ τῶν ἄλλων Δαναῶν μετ' ἀμύμονα Πηλείωνα, der Schönste unter den Danaern nächst dem Achilleus, Il. 2.674, öfter ; ὃς ἄριστος ἔην εἶδός τε δέμας τε πάντων Φαιήκων μετ' ἀμύμονα Λαοδάμαντα, Od. 8.116 ; πρώτῳ τοι μετ' ἐμέ, Il. 8.289, dem ersten nach mir ; μετὰ γὰρ μάκαρας καὶ Διὸς ἰσχὺν ὅδε Καδμείων ἤρυξε πόλιν, nächst den Göttern schützte er, Aesch. Spt. 1066 ; auch in Prosa, ποταμὸς μέγιστος μετὰ Ἴστρον, Her. 4.53 ; auch ἔσχατοι μετὰ Κύνητας οἰκέουσι, 4.49 ; μέγιστον μεθ' ἑαυτὸν δυνάμενον, Thuc. 2.101 ; μετ' ἐμὲ δεύτερος, Xen. Cyr. 2.2.4 ; οἶδα μετὰ τοὺς θεοὺς εἰς τὸ φανερὸν σὲ τούτους καταστήσαντας, An. 7.7.22.
5) bes. von der Aufeinanderfolge in der Zeit, αὐτίκα γάρ τοι ἔπειτα μεθ' Ἕκτορα πότμος ἑτοῖμος, Il. 18.96, sogleich nach Hektor ; 23.227, Od. 3.168 u. öfter ; μετὰ ζόφον, Pind. I. 3.36, u. so bei den Folgdn überall ; bes. μετὰ ταῦτα, nach diesem, darauf, hernach, wie μετὰ τοῦτον τὸν χρόνον u. ä.; auch τὸ δὲ μετὰ τὸν σπόρον, Plat. Tim. 42d ; οὕτω πειθέτω τὰ μετὰ ταῦτα, Soph. 257a, künftig ; ἡ μετὰ τοῦτ' ἀπόκρισις, die darauf folgende Antwort, Soph. 244c ; μετὰ μικρόν, in Kurzem, bald darauf, Luc. Demon. 8 u. a.Sp. Auch mit partic., μετὰ Πάτροκλόν γε θανόντα, wie sonst der genit. absol., nachdem Patroklus gestorben war, Il. 24.573 ; vgl. Her. 1.34, 6.98. Oft wird mit großer Kürze ein Wort dabei gesetzt, welches prägnant für einen ganzen Satz steht, τὰς μετὰ τὸν μηδὸν σπονδάς, nach dem Mederkriege, oder nachdem der Meder besiegt worden, Thuc. 3.68 ; μετὰ τὸν ἑξέτη, nachdem er sechs Jahre alt geworden, Plat. Legg. VII.794c. – Hieran reiht sich der Ausdruck μεθ' ἡμέραν, eigtl. nach Tagesanbruch, vgl. ἅμ' ἡμέρᾳ, übh. am Tage, bei Tage, Eur. Or. 58, Bacch. 485 ; Lys. 3.29 ; Plat. Critia. 117c u. öfter, wie sonst in Prosa überall ; Ggstz νυκτός, Her. 1.150 ; Pind. sagt so auch μετὰ νύκτας, N. 6.6 ; selten mit einer Ordinalzahl, μετὰ τρίτην ἡμέραν, am dritten Tage, Plat. Phaedr. 251e.
6) Aus μετ' ἴχνια βαίνειν, ἐρευνᾶν, der Fährte nachspüren, Il. 18.321, μετ' ὄγμον, dem Schwad nach, 18.552 (vgl. unter 3), entwickelt sich die Bdtg nach, gemäß, αἶψα μεταστρέψειε νόον μετὰ σὸν καὶ ἐμὸν κῆρ, nach deinem u. meinem Herzen, 15.52. Aber Od. 8.583, γαμβρὸς ἢ πενθερός, οἵτε μάλιστα κήδιστοι τελέθουσι μεθ' αἷμά τε καὶ γένος αὐτῶν, schließt sich an 4) an, sie sind nächst dem eignen Geschlecht, nach den Blutsverwandten die nächsten Verwandten.
7) an manchen Stellen steht der acc. dem dat. gleich, mitten unter, zwischen in, πᾶσι μετὰ πληθύν, Il. 2.143, βουλῇ μετὰ πάντας ὁμήλικας ἔπλευ ἄριστος, der beste unter allen Altersgenossen, 9.54, wie Od. 16.419 ; πῶς κε σὺ χείρονα φῶτα σαώσειας μεθ' ὅμιλον, Il. 17.149, vgl. Od. 4.652. Und so ist auch in Prosa μετὰ χεῖρας ἔχειν, unter den Händen haben, = dem oben erwähnten μετὰ χερσίν, Her. 7.16.2 ; Thuc. 1.138 ; Aesch. 1.77.
D. Seinem Substantivum wird μετά oft nachgesetzt u. erleidet dann die Anastrophe, μέτα, wovon Beispiele schon oben vorgekommen sind ; doch steht apostrophiert τὸν δὲ μετ' ohne Akzent, Il. 17.258, Od. 15.147.
E. Von dieser Anastrophe ist μέτα zu unterscheiden, wo es für μέτεστι steht, οὐ γάρ τις μέτα τοῖος ἀνὴρ ἐν τοῖσδεσι πᾶσιν, ist unter ihnen, Od. 21.93 ; vgl. Her. 1.88, 171, 7.157.
F. In der Zusammensetzung bedeutet es
1) eine Gemeinschaft, Teilnahme, Mitteilung, μεταδίδωμι, μετέχω, μεταλαμβάνω, u. μεταδαίνυμαι, μεταμέλπομαι, ein gemeinschaftliches Thun mit Andern.
2) zwischen u. während, dem Raume od. der Zeit nach, μεταδόρπιος, μεταπύργιον ; dah. auch in, μεταδήμιος.
3) nachher, hinterdrein, μέτειμι, μετακλαίω.
4) hinzu, hinan, an, auch hinterher, vom Verfolgen, μετειπεῖν, μετέρχομαι, μεταδιώκω.
5) hinten, nach, μετάφρενον.
6) rückwärts, umgekehrt, μετατρέπω, μεταστρέφω, u. bes. häufig
7) ein Hinübergehen von einem Orte zum andern, eine Veränderung aus einem Zustande in den andern, um-, μεταβαίνω, μεταβάλλω, μετατίθημι u.a.
Pape, Griechisch-deutsches Handwörterbuch (3. Aufl., 1914)