(f. ίσω [ῐ], ao. ἔκτισα [ῐ], pf. κέκτικα [ῐ] ; pass. ao. ἐκτίσθην, pf. ἔκτισμαι) :
      1 bâtir (des maisons, des villes) d’où asseoir des constructions : Δαρδανίην, IL. 20, 216 ; χώρην, HDT. 1, 149, etc. en Dardanie, dans un pays ;
      2 p. ext. fonder, en gén. : κτ. πόλιν, PD. P. 1, 121 ; HDT. 1, 167, 168 ; THC. 1, 7, etc. bâtir une ville ; Θήϐης ἕδος, OD. 11, 263, jeter les fondements de Thèbes ; ἀποικίαν, ESCHL. Pr. 815, fonder une colonie ; ἄλσος, PD. P. 5, 89, planter un bois ; βωμόν, PD. O. 7, 42, élever un autel ; τάφον τινί, SOPH. Ant. 1101, élever un tombeau à qqn ;
      3 p. anal. fonder, instituer : ἑορτάν, PD. O. 6, 69, une fête ; ἵπποισιν τὸν χαλινόν, SOPH. O.C. 715, inventer le frein pour les chevaux ; avec un part. : Κύρνον κτ. ἥρων ἐόντα, HDT. 1, 167, instituer le culte de Kyrnos comme héros ;
      4 p. ext. créer, produire, ESCHL. Suppl. 171 ; fig. κτ. ἐλεύθερόν τινα πημάτων, ESCHL. Ch. 1060, délivrer qqn de ses souffrances ;
      5 p. suite, accomplir, faire, en gén. SOPH. Tr. 898.

➳ Act. ao. poét. ἔκτισσα, PD. P. 1, 62 ; ESCHL. Pers. 289, ou κτίσσα, IL. 20, 216 ; THCR. Idyl. 28, 17. Part. pf. épq. κτίμενος [ῐ] (comme de *κτίω) ESCHL. Ch. 806 (cf. le composé ἐϋκτίμενος [ῐ] IL. 21, 433 ; OD. 4, 476 ; HÉS. Sc. 81). Moy. ao. 3 sg. ἐκτίσσατο, PD. O. 10, 25 ; fr. 1, 4 ; CALL. fr. 104.

Étym. R. indo-europ. *tḱ-ei-, établir ; cf. sscr. kṣéti.

Emp. 23.6, etc. ; fut. -ίσω A. Ch. 1060; aor. ἔκτισα Od. 11.263, etc. ; poet. ἔκτισσα Pi. P. 1.62, A. Pers. 289 (lyr.), κτίσσα Il. 20.216, κτίσα Pi. P. 5.89; pf. ἔκτικα Lyr.Alex.Adesp. 1.8, D.S. 7.5, 15.13; — Med., poet. aor. ἐκτίσσατο Pi. O. 10 (11).25, Fr. 1.4 (ἐκτήσ- codd.); — Pass., fut. κτισθήσομαι Str. Chr. 5.38, D.H. 1.56; aor. ἐκτίσθην Th. 1.12, etc. ; pf. ἔκτισμαι Hdt. 4.46, Hp. Art. 45, E. Fr. 360.9: — people a country, build houses and cities in it, κτίσσε δὲ Δαρδανίην Il. l.c. ; κ. χώρην, νῆσον, Hdt. 1.149, 3.49. of a city, found, build, Θήβης ἕδος ἔκτισαν Od. l.c., cf. Hdt. 1.167, 168, Th. 6.4, PCair. Zen. 169 (iii BC); ἀποικίαν A. Pr. 815; — Pass., to be founded, Σμύρνην τὴν ἀπὸ Κολοφῶνος κτισθεῖσαν founded by emigrants from Colophon, Hdt. 1.16, cf. 7.153, 8.62; μήτε ἄστεα μήτε τείχεα ἐκτισμένα no fixed cities or walls, Id. 4.46; κτιζομένη πόλις Phld. Rh. 2.155 S. κ. ἄλσος plant a grove, Pi. P. 5.89; βωμόν set up an altar, Id. O. 7.42; ἑορτάν, ἀγῶνα, found, establish it, ib. 6.69, 10 (11).25 (Med.); τὸν Κύρνον… κτίσαι, ἥρων ἐόντα establish his worship, Hdt. 1.167; δαῖτάς τινι A. Ch. 484 (Pass.); τάφον τινί S. Ant. 1101; αἵρεσιν Phld. Rh. 1.77 S. ; σύνοδον IG2². 1343.12 (i BC).
produce, create, bring into being, γόνῳ τινά A. Supp. 172 (lyr.); bring about, τελευτήν ib. 140 (lyr.), cf. Ch. 441 (lyr.); ὁ τὴν φιλίην ἐκτικώς Lyr.Alex.Adesp. l.c. ; of painters, δένδρεα… καὶ ἀνέρας ἠδὲ γυναῖκας Emp. l.c. ; ἵπποισι τὸν χαλινὸν κτίσας having invented it, S. OC 715 (lyr.).
make so and so, ἐλεύθερον κ. τινά A. Ch. 1060; ἔνθεον κτίσας φρένα Id. Eu. 17, cf. 714; ποτανὰν εἴ σέ τις θεῶν κτίσαι E. Supp. 620 (lyr.), cf. A. Pers. 289 (lyr.).
perpetrate a deed, S. Tr. 898. (Cf. Skt. kséti ΄reside΄, kṣitís (= κτίσις) ΄habitation΄.)

perf. κεκτικέναι DS. fr. 19, aber ἔκτισμαι Eur. fr. Erechth. 17.9 ; ein Land bebauen, bewohnbar machen, mit Ansiedlern bevölkern ; κτίσσε δὲ Δαρδανίην Il. 20.216 ; χώρην, νῆσον, Her. 1.149, 4.178 ; – bes. eine Stadt gründen ; οἳ πρῶτοι Θήβης ἕδος ἔκτισαν Od. 11.262 ; πόλιν ἔκτισσεν Pind. P. 1.62 ; ἀποικίαν Aesch. Prom. 817 ; πόλιν Her. 1.168 ; Thuc. 1.7 ; Plat. Prot. 322b ; Isocr. 4.35 ; Folgde : – auch βωμὸν θεᾷ, Pind. Ol. 7.42 ; – übh. gründen, einrichten, ἄλσεα P. 5.89, ἑορτὰν καὶ τεθμὸν ἀέθλων Ol. 6.69 ; τάφον τινί Soph. Ant. 1088, ἵπποισι τὸν ἀκεστῆρα χαλινὸν πρώταισι ταῖσδε κτίσας ἀγυιαῖς, d.i. er erfand ihn, O.C. 719 ; – bei den Tragg., bes. Aesch. auch = hervorbringen, machen ; παῖδα, τὸν αὐτός ποτ' ἔκτισεν γόνῳ, das Kind, das er selbst erzeugt, Aesch. Suppl. 163, vgl. 1053 ; οὕτω γὰρ ἄν σοι δαῖτες ἔννομοι βροτῶν κτιζοίατο Ch. 477 ; ἐλεύθερόν σε τῶνδε πημάτων κτίσει 1056, wird dich von diesem Leide befreien, u. öfter ; καὶ ταῦτ' ἔτλη χεὶρ γυναικεία κτίσαι, dies auszuführen, dies zu tun, Soph. Tr. 894 ; ποτανὰν εἴ σέ τις θεῶν κτίσαι Eur. Suppl. 620. – S. κτίλος u. κτίμενος.

κτίζω
[in LXX chiefly for בָּרָא, Psa.51:10, al.; also for קָנָה, Gen.14:19, Pro.8:22; יָצַר, Isa.22:11 46:11; Wis.2:23, Sir.1:4, 9 (and freq.), I Est.4:53, a1. ;]
__1. in cl., to people or found a region or city (1Es, l.with).
__2. In LXX and NT, of God, to create: Mrk.13:19, 1Co.11:9, Col.1:16 3:10 Eph.3:9, 1Ti.4:3, Rev.4:11 10:6; ὁ κτίσας, Mat.19:4 (WH, R, mg.), Rom.1:25; of the divine operation on the soul, Eph.2:10, 15 4:24 (cf. Ps., l.with).†
(AS)