GRC
κατά
JSON
Bailly
'[ᾰᾰ] adv. et prép. : Adv. :
I de haut en bas, d’où :
1 en bas : κατὰ δάκρυ χέουσα, IL. 1, 413, laissant tomber une larme ; κὰδ δέ οἱ ὕδωρ χεῦαν, IL. 14, 435, ils versèrent de l’eau sur son corps ; κὰδ δ' ἄρ' ἑζέσθην, IL. 7, 58, (Athèna et Apollon) descendirent se poser (sous la forme de deux vautours) ; κατ' ἄρ' ἕζετο, IL. 1, 68 (après avoir ainsi parlé) il s’assit ; fig. ὕπνον κατ' ἀπείρονα χεῦεν, OD. 7, 286, (et un dieu) versa (sur moi) un profond sommeil ;
2 en dessous, au fond, d’où à fond, tout à fait, complètement : κατὰ ταῦρον ἐδηδώς, IL. 17, 542, (semblable au lion) qui a dévoré un taureau ; κατὰ τέκν' ἔφαγε, IL. 2, 317, (dès qu’) il eut mangé les petits passereaux ; κατὰ μηρί' ἔκηα, IL. 1, 40, (si) j’ai brûlé (en ton honneur) des cuisses (de victimes) ;
3 avec κατά ainsi employé on rencontre qqf. dans la propos. un gén. de direction indépendant de la préposition : κατὰ δ' αἷμα ἔρρεε χειρός, IL. 13, 539, de sa main le sang coulait ; κατὰ δὲ ῥέεν ἱδρὼς ὤμων καὶ κεφαλῆς, IL. 11, 811, de ses épaules et de sa tête la sueur coulait ;
II p. ext. en arrière, t. de balist., le bas d’une machine de jet étant en même temps l’arrière, HÉRON, PHIL. BYZ.
Prép. avec le gén. et l’acc. :
A avec le gén. :
I pour marquer le point de départ : du haut de : βῆ δὲ κατ' Οὐλύμποιο καρήνων, IL. 22, 187, (Athèna) descendit des sommets de l’Olympe ; δάκρυα δέ σφιν κατὰ βλεφάρων χαμάδις ῥέεν, IL. 17, 438, des larmes coulèrent de leurs paupières ; ἅλλεσθαι κατὰ τῆς πέτρας, XÉN. An. 4, 2, 17, sauter du haut du rocher ; fig. dans la locut. κατ' ἄκρας ἑλεῖν, THC. 4, 112, s’assurer de la ville en occupant les parties élevées ; κατ' ἰχνῶν τινος ὁδεύειν, LUC. Rh. præc. 9, marcher sur les traces de qqn, càd. en passant d’une trace à l’autre comme on descend d’un échelon à un autre ;
II pour marquer le point d’arrivée, càd. :
1 sur : κατὰ χθονὸς ὄμματα πήξας, IL. 3, 217, ayant fixé ses yeux à terre ; ὕδωρ κατὰ χειρὸς καταχεῖν, AR. Av. 464, verser de l’eau sur la main ; μύρον κατὰ τῆς κεφαλῆς καταχεῖν, PLAT. Rsp. 398 a, répandre une huile parfumée sur la tête (de qqn) ; fig. κατὰ δ' ὀφθαλμῶν κέχυτ' ἀχλύς, IL. 5, 696, et les ténèbres se répandirent sur ses yeux ; τῷ μὲν ἔπειτα κατ' ὀφθαλμῶν χέεν ἀχλύν, IL. 20, 321, ensuite il répandit sur les yeux (d’Achille) un sombre nuage ; p. anal. dans les serments, à cause de l’imposition des mains sur l’objet au nom duquel on parle : κατὰ τῶν παίδων ὀμνύναι, DÉM. 852, 18, jurer sur la tête de ses enfants ; ἐπιορκεῖν κατὰ τῶν παίδων, LYS. 210, 9, violer un serment qu’on a fait sur la tête de ses enfants ; p. ext. κατ' ἐξωλείας ὀμνύναι, ATT. jurer par sa perte, càd. sur sa propre tête (v. ἐξώλεια) ;
2 au fond de, à l’intérieur de, dans : αἰχμὴ κατὰ γαίης ᾤχετο, IL. 13, 504, la javeline tomba à terre ; καταδῦναι κατὰ θαλάσσης, HDT. 7, 6, s’enfoncer dans la mer ; κατὰ χθονὸς κρύπτειν, SOPH. Ant. 24, déposer dans le sein de la terre ; ὁ κατὰ γῆς, XÉN. Cyr. 4, 6, 5, celui qui est sous terre, le mort ; οἱ κατὰ χθονὸς θεοί, ESCHL. Pers. 689, les divinités souterraines, les dieux infernaux ;
III pour marquer la direction, le but :
1 en vue de : τοξεύειν κατὰ σκοποῦ, HDN 6, 7, 19, lancer un trait dans la direction d’un but ; fig. en vue de, à l’égard de : λέγειν κατά τινος, XÉN. Cyr. 1, 2, 16, parler sur qqn ou sur qqe ch. (mais v. ci-dessous la même locut. en mauv. part) ; ἔπαινος κατά τινος, PLAT. Phædr. 260 b, éloge de qqn ; καθ' ὅλου, ATT. c. ὅλως, en général ; κατὰ παντός, ATT. c. πάντως, m. sign. ;
2 en mauv. part, contre : λόγχην στῆσαι κατά τινος, SOPH. Ant. 145, tenir sa lance en arrêt contre qqn ; λέγειν κατά τινος, SOPH. Ph. 65, parler contre qqn ; οἱ κατὰ Φιλίππου λόγοι, les discours (de Démosthène) contre Philippe ;
B avec l’acc. :
I en suivant de haut en bas, en descendant :
1 avec idée de lieu : κατὰ ῥόον, HDT. 2, 96, en descendant le courant (p. opp. à ἀνὰ ῥόον) ; τὸ ὕδωρ κατὰ τὰς τάφρους ἐχώρει, XÉN. Cyr. 7, 5, 16, l’eau s’épanchait dans les tranchées ; particul. pour marquer une idée de distribution, de répartition (propr. en descendant de l’un à l’autre) : πορεύεσθαι κατὰ τὰ ἴχνη, XÉN. Cyn. 8, 2, suivre les traces, litt. aller de l’une à l’autre ; κατὰ φῦλα, κατὰ φρήτρας, IL. 2, 362, par tribus, par familles ; καθ' ἕνα ἕκαστον, XÉN. Hell. 1, 7, 23, un par un ; κατ' ἄνδρα, HDT. 6, 79, homme par homme ; κατὰ κώμας κατῳκῆσθαι, HDT. 1, 96, habiter dans des villages séparés ; ἐσκήνουν κατὰ τάξεις, XÉN. Cyr. 2, 1, 25, les troupes logeaient sous des tentes par compagnies ; κατὰ διακοσίας καὶ τριακοσίας, DÉM. 817, 1, payer par sommes de 200 et de 300 drachmes ; κατὰ μέρος φυλάττειν, XÉN. An. 5, 1, 9, monter la garde par détachements ; κατὰ σμικρὸν ἀποκρίνεσθαι, PLAT. Prot. 338 c, répondre en détail ;
2 avec idée de temps, pendant : κατὰ τὸν πόλεμον, HDT. 7, 157, pendant la guerre, (litt. d’un bout à l’autre de la guerre) ; δεῖπνον κατὰ φῶς ἐποιοῦντο, XÉN. Cyr. 3, 3, 25, ils prenaient le repas du soir pendant qu’il faisait encore jour ; κατὰ τὸν κατὰ Κροῖσον, HDT. 1, 67, au temps de Crésus ; κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον, HDT. 3, 131, dans le même temps ; κατὰ τοὺς Ἡρακλείδας, XÉN. Lac. 10, 8, du temps des Héraclides ; οἱ κατ' ἐκείνους ὑμέτεροι πρόγονοι, DÉM. 561 fin, vos ancêtres leurs contemporains ; avec idée de distribution : καθ' ἡμέραν, ESCHL. Ch. 819, jour par jour ; κατ' ἐνιαυτόν, XÉN. An. 3, 2, 12, chaque année ;
II en tombant sur :
1 au propre : βέλος κατὰ καίριον ἦλθεν, IL. 11, 439, le trait (ne) l’atteignit (pas) mortellement (litt. en le frappant sur un point vital) ; παίειν κατὰ τὸ στέρνον, XÉN. An. 1, 8, 26, frapper à la poitrine ;
2 p. ext. à travers (du haut en bas, d’un bout à l’autre) : καθ' Ἑλλάδα, ESCHL. Ag. 578, par toute la Grèce ; κατὰ πόλιν, ESCHL. Sept. 6, par la ville ; κατὰ γῆν, κατὰ θάλατταν, XÉN. Hell. 8, 1, par terre, par mer ; sur terre, sur mer ; κατὰ τὴν ὁδόν, sur le chemin, XÉN. An. 4, 2, 16, ou le long de la rue, XÉN. An. 5, 2, 19 ;
3 p. ext. dans le voisinage de, auprès de : τύμϐον κατ' αὐτόν, ESCHL. Sept. 528, près du tombeau même ; κατὰ τὸ προάστειον, HDT. 3, 54, à l’entrée du faubourg ; avec idée de nombre : κατὰ ἑξήκοντα ἔτεα καὶ χίλια, HDT. 2, 145, vers ou environ 1060 années ; cf. HDT. 6, 117 ;
III p. anal. avec simple idée de direction, en regardant vers :
1 en face de : κατὰ βορέαν ἑστηκώς, THC. 6, 104, exposé au vent du nord ; cf. THC. 2, 30 ; 3, 107 ; fig. en vue de : πλάζεσθαι κατὰ ληΐδα, OD. 3, 106, ou κατὰ ληΐην, HDT. 2, 152, aller de côté et d’autre en quête d’un butin ; καθ' ἁρπαγὴν ἐσκεδασμένοι, XÉN. An. 3, 5, 2, s’étant dispersés pour piller ; κατὰ θέαν ἥκειν, THC. 6, 31, être venu dans le dessein de voir ; καθ' ἡδονήν, ESCHL. Pr. 261, pour plaire ;
2 avec idée d’hostilité, contre : ἀνὴρ κατ' ἄνδρα, ESCHL. Sept. 505, homme contre homme ; οἱ μὲν Ἀθηναῖοι κατὰ Λακεδαιμονίους ἐγένοντο, XÉN. Hell. 4, 2, 18, les Athéniens se trouvèrent en face des Lacédémoniens ;
3 fig. au sujet de, par rapport à, en ce qui concerne : τὰ κατ' ἀνθρώπους, ESCHL. Eum. 930, les affaires humaines ; τὰ κατὰ τὴν μουσικήν, PLAT. Ax. commenc. les préceptes de la musique ; en ce sens, construit avec un nom abstrait, il équivaut à une locut. adverb. : καθ' ἡσυχίην, HDT. 1, 9, c. ἡσύχως, en sécurité, en paix ; κατὰ τάχος, HDT. 7, 178, c. ταχέως, en hâte ; κατὰ κράτος, XÉN. Hell. 2, 1, 19, de force ; κατὰ σπουδήν, XÉN. An. 7, 6, 28, vivement, avec célérité ;
4 p. suite, selon, suivant, d’après : καθ' ἡμέτερον νόον, IL. 9, 108, selon notre sentiment ; κατὰ τὸν νόμον, XÉN. An. 7, 3, 23, conformément à la loi, selon la loi ; καθ' ἔχθραν, ESCHL. Suppl. 335 ; κατ' ἔχθος, THC. 1, 103, par haine ; κατὰ φθόνον, ESCHL. Eum. 686, par jalousie ; avec un n. de pers. : κατ' Αἰσχύλον, AR. Th. 134, d’après Eschyle, comme dit Eschyle ; κατὰ Πίνδαρον, PLAT. Phædr. 227 b, selon Pindare ; avec idée de comparaison : κρομύοιο λοπὸν κάτα (pour l’accent, v. fin de l’article) OD. 19, 233, comme une pelure d’oignon ; κηδεῦσαι καθ' ἑαυτόν, ESCHL. Pr. 890, se marier selon son rang ; οὐ κατ' ἄνθρωπον φρονεῖν, ESCHL. Sept. 425, n’avoir pas les sentiments d’un homme ; particul. après un compar. μείζων ἢ κατ' ἀνθρώπου φύσιν, HDT. 8, 38, plus grand que selon la nature humaine ; μείζω ἢ κατὰ δάκρυα, THC. 7, 75, (les maux que l’armée avait soufferts étaient) de ceux que les larmes ne sauraient égaler ;
5 au fond de, dans : κατὰ θυμόν, IL. 2, 409, au fond de son cœur, dans son cœur.
I de haut en bas, d’où :
1 en bas : κατὰ δάκρυ χέουσα, IL. 1, 413, laissant tomber une larme ; κὰδ δέ οἱ ὕδωρ χεῦαν, IL. 14, 435, ils versèrent de l’eau sur son corps ; κὰδ δ' ἄρ' ἑζέσθην, IL. 7, 58, (Athèna et Apollon) descendirent se poser (sous la forme de deux vautours) ; κατ' ἄρ' ἕζετο, IL. 1, 68 (après avoir ainsi parlé) il s’assit ; fig. ὕπνον κατ' ἀπείρονα χεῦεν, OD. 7, 286, (et un dieu) versa (sur moi) un profond sommeil ;
2 en dessous, au fond, d’où à fond, tout à fait, complètement : κατὰ ταῦρον ἐδηδώς, IL. 17, 542, (semblable au lion) qui a dévoré un taureau ; κατὰ τέκν' ἔφαγε, IL. 2, 317, (dès qu’) il eut mangé les petits passereaux ; κατὰ μηρί' ἔκηα, IL. 1, 40, (si) j’ai brûlé (en ton honneur) des cuisses (de victimes) ;
3 avec κατά ainsi employé on rencontre qqf. dans la propos. un gén. de direction indépendant de la préposition : κατὰ δ' αἷμα ἔρρεε χειρός, IL. 13, 539, de sa main le sang coulait ; κατὰ δὲ ῥέεν ἱδρὼς ὤμων καὶ κεφαλῆς, IL. 11, 811, de ses épaules et de sa tête la sueur coulait ;
II p. ext. en arrière, t. de balist., le bas d’une machine de jet étant en même temps l’arrière, HÉRON, PHIL. BYZ.
Prép. avec le gén. et l’acc. :
A avec le gén. :
I pour marquer le point de départ : du haut de : βῆ δὲ κατ' Οὐλύμποιο καρήνων, IL. 22, 187, (Athèna) descendit des sommets de l’Olympe ; δάκρυα δέ σφιν κατὰ βλεφάρων χαμάδις ῥέεν, IL. 17, 438, des larmes coulèrent de leurs paupières ; ἅλλεσθαι κατὰ τῆς πέτρας, XÉN. An. 4, 2, 17, sauter du haut du rocher ; fig. dans la locut. κατ' ἄκρας ἑλεῖν, THC. 4, 112, s’assurer de la ville en occupant les parties élevées ; κατ' ἰχνῶν τινος ὁδεύειν, LUC. Rh. præc. 9, marcher sur les traces de qqn, càd. en passant d’une trace à l’autre comme on descend d’un échelon à un autre ;
II pour marquer le point d’arrivée, càd. :
1 sur : κατὰ χθονὸς ὄμματα πήξας, IL. 3, 217, ayant fixé ses yeux à terre ; ὕδωρ κατὰ χειρὸς καταχεῖν, AR. Av. 464, verser de l’eau sur la main ; μύρον κατὰ τῆς κεφαλῆς καταχεῖν, PLAT. Rsp. 398 a, répandre une huile parfumée sur la tête (de qqn) ; fig. κατὰ δ' ὀφθαλμῶν κέχυτ' ἀχλύς, IL. 5, 696, et les ténèbres se répandirent sur ses yeux ; τῷ μὲν ἔπειτα κατ' ὀφθαλμῶν χέεν ἀχλύν, IL. 20, 321, ensuite il répandit sur les yeux (d’Achille) un sombre nuage ; p. anal. dans les serments, à cause de l’imposition des mains sur l’objet au nom duquel on parle : κατὰ τῶν παίδων ὀμνύναι, DÉM. 852, 18, jurer sur la tête de ses enfants ; ἐπιορκεῖν κατὰ τῶν παίδων, LYS. 210, 9, violer un serment qu’on a fait sur la tête de ses enfants ; p. ext. κατ' ἐξωλείας ὀμνύναι, ATT. jurer par sa perte, càd. sur sa propre tête (v. ἐξώλεια) ;
2 au fond de, à l’intérieur de, dans : αἰχμὴ κατὰ γαίης ᾤχετο, IL. 13, 504, la javeline tomba à terre ; καταδῦναι κατὰ θαλάσσης, HDT. 7, 6, s’enfoncer dans la mer ; κατὰ χθονὸς κρύπτειν, SOPH. Ant. 24, déposer dans le sein de la terre ; ὁ κατὰ γῆς, XÉN. Cyr. 4, 6, 5, celui qui est sous terre, le mort ; οἱ κατὰ χθονὸς θεοί, ESCHL. Pers. 689, les divinités souterraines, les dieux infernaux ;
III pour marquer la direction, le but :
1 en vue de : τοξεύειν κατὰ σκοποῦ, HDN 6, 7, 19, lancer un trait dans la direction d’un but ; fig. en vue de, à l’égard de : λέγειν κατά τινος, XÉN. Cyr. 1, 2, 16, parler sur qqn ou sur qqe ch. (mais v. ci-dessous la même locut. en mauv. part) ; ἔπαινος κατά τινος, PLAT. Phædr. 260 b, éloge de qqn ; καθ' ὅλου, ATT. c. ὅλως, en général ; κατὰ παντός, ATT. c. πάντως, m. sign. ;
2 en mauv. part, contre : λόγχην στῆσαι κατά τινος, SOPH. Ant. 145, tenir sa lance en arrêt contre qqn ; λέγειν κατά τινος, SOPH. Ph. 65, parler contre qqn ; οἱ κατὰ Φιλίππου λόγοι, les discours (de Démosthène) contre Philippe ;
B avec l’acc. :
I en suivant de haut en bas, en descendant :
1 avec idée de lieu : κατὰ ῥόον, HDT. 2, 96, en descendant le courant (p. opp. à ἀνὰ ῥόον) ; τὸ ὕδωρ κατὰ τὰς τάφρους ἐχώρει, XÉN. Cyr. 7, 5, 16, l’eau s’épanchait dans les tranchées ; particul. pour marquer une idée de distribution, de répartition (propr. en descendant de l’un à l’autre) : πορεύεσθαι κατὰ τὰ ἴχνη, XÉN. Cyn. 8, 2, suivre les traces, litt. aller de l’une à l’autre ; κατὰ φῦλα, κατὰ φρήτρας, IL. 2, 362, par tribus, par familles ; καθ' ἕνα ἕκαστον, XÉN. Hell. 1, 7, 23, un par un ; κατ' ἄνδρα, HDT. 6, 79, homme par homme ; κατὰ κώμας κατῳκῆσθαι, HDT. 1, 96, habiter dans des villages séparés ; ἐσκήνουν κατὰ τάξεις, XÉN. Cyr. 2, 1, 25, les troupes logeaient sous des tentes par compagnies ; κατὰ διακοσίας καὶ τριακοσίας, DÉM. 817, 1, payer par sommes de 200 et de 300 drachmes ; κατὰ μέρος φυλάττειν, XÉN. An. 5, 1, 9, monter la garde par détachements ; κατὰ σμικρὸν ἀποκρίνεσθαι, PLAT. Prot. 338 c, répondre en détail ;
2 avec idée de temps, pendant : κατὰ τὸν πόλεμον, HDT. 7, 157, pendant la guerre, (litt. d’un bout à l’autre de la guerre) ; δεῖπνον κατὰ φῶς ἐποιοῦντο, XÉN. Cyr. 3, 3, 25, ils prenaient le repas du soir pendant qu’il faisait encore jour ; κατὰ τὸν κατὰ Κροῖσον, HDT. 1, 67, au temps de Crésus ; κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον, HDT. 3, 131, dans le même temps ; κατὰ τοὺς Ἡρακλείδας, XÉN. Lac. 10, 8, du temps des Héraclides ; οἱ κατ' ἐκείνους ὑμέτεροι πρόγονοι, DÉM. 561 fin, vos ancêtres leurs contemporains ; avec idée de distribution : καθ' ἡμέραν, ESCHL. Ch. 819, jour par jour ; κατ' ἐνιαυτόν, XÉN. An. 3, 2, 12, chaque année ;
II en tombant sur :
1 au propre : βέλος κατὰ καίριον ἦλθεν, IL. 11, 439, le trait (ne) l’atteignit (pas) mortellement (litt. en le frappant sur un point vital) ; παίειν κατὰ τὸ στέρνον, XÉN. An. 1, 8, 26, frapper à la poitrine ;
2 p. ext. à travers (du haut en bas, d’un bout à l’autre) : καθ' Ἑλλάδα, ESCHL. Ag. 578, par toute la Grèce ; κατὰ πόλιν, ESCHL. Sept. 6, par la ville ; κατὰ γῆν, κατὰ θάλατταν, XÉN. Hell. 8, 1, par terre, par mer ; sur terre, sur mer ; κατὰ τὴν ὁδόν, sur le chemin, XÉN. An. 4, 2, 16, ou le long de la rue, XÉN. An. 5, 2, 19 ;
3 p. ext. dans le voisinage de, auprès de : τύμϐον κατ' αὐτόν, ESCHL. Sept. 528, près du tombeau même ; κατὰ τὸ προάστειον, HDT. 3, 54, à l’entrée du faubourg ; avec idée de nombre : κατὰ ἑξήκοντα ἔτεα καὶ χίλια, HDT. 2, 145, vers ou environ 1060 années ; cf. HDT. 6, 117 ;
III p. anal. avec simple idée de direction, en regardant vers :
1 en face de : κατὰ βορέαν ἑστηκώς, THC. 6, 104, exposé au vent du nord ; cf. THC. 2, 30 ; 3, 107 ; fig. en vue de : πλάζεσθαι κατὰ ληΐδα, OD. 3, 106, ou κατὰ ληΐην, HDT. 2, 152, aller de côté et d’autre en quête d’un butin ; καθ' ἁρπαγὴν ἐσκεδασμένοι, XÉN. An. 3, 5, 2, s’étant dispersés pour piller ; κατὰ θέαν ἥκειν, THC. 6, 31, être venu dans le dessein de voir ; καθ' ἡδονήν, ESCHL. Pr. 261, pour plaire ;
2 avec idée d’hostilité, contre : ἀνὴρ κατ' ἄνδρα, ESCHL. Sept. 505, homme contre homme ; οἱ μὲν Ἀθηναῖοι κατὰ Λακεδαιμονίους ἐγένοντο, XÉN. Hell. 4, 2, 18, les Athéniens se trouvèrent en face des Lacédémoniens ;
3 fig. au sujet de, par rapport à, en ce qui concerne : τὰ κατ' ἀνθρώπους, ESCHL. Eum. 930, les affaires humaines ; τὰ κατὰ τὴν μουσικήν, PLAT. Ax. commenc. les préceptes de la musique ; en ce sens, construit avec un nom abstrait, il équivaut à une locut. adverb. : καθ' ἡσυχίην, HDT. 1, 9, c. ἡσύχως, en sécurité, en paix ; κατὰ τάχος, HDT. 7, 178, c. ταχέως, en hâte ; κατὰ κράτος, XÉN. Hell. 2, 1, 19, de force ; κατὰ σπουδήν, XÉN. An. 7, 6, 28, vivement, avec célérité ;
4 p. suite, selon, suivant, d’après : καθ' ἡμέτερον νόον, IL. 9, 108, selon notre sentiment ; κατὰ τὸν νόμον, XÉN. An. 7, 3, 23, conformément à la loi, selon la loi ; καθ' ἔχθραν, ESCHL. Suppl. 335 ; κατ' ἔχθος, THC. 1, 103, par haine ; κατὰ φθόνον, ESCHL. Eum. 686, par jalousie ; avec un n. de pers. : κατ' Αἰσχύλον, AR. Th. 134, d’après Eschyle, comme dit Eschyle ; κατὰ Πίνδαρον, PLAT. Phædr. 227 b, selon Pindare ; avec idée de comparaison : κρομύοιο λοπὸν κάτα (pour l’accent, v. fin de l’article) OD. 19, 233, comme une pelure d’oignon ; κηδεῦσαι καθ' ἑαυτόν, ESCHL. Pr. 890, se marier selon son rang ; οὐ κατ' ἄνθρωπον φρονεῖν, ESCHL. Sept. 425, n’avoir pas les sentiments d’un homme ; particul. après un compar. μείζων ἢ κατ' ἀνθρώπου φύσιν, HDT. 8, 38, plus grand que selon la nature humaine ; μείζω ἢ κατὰ δάκρυα, THC. 7, 75, (les maux que l’armée avait soufferts étaient) de ceux que les larmes ne sauraient égaler ;
5 au fond de, dans : κατὰ θυμόν, IL. 2, 409, au fond de son cœur, dans son cœur.
➳
I l’α final allongé à l’arsis, HÉS. Th. 417 ; DP. 572 ;
II κατά en poésie se place qqf. après son régime, et dans ce cas il s’accentue κάτα : ἕλος κάτα, IL. 20, 221 ; δῶμα κάτα, OD. 19, 345 ; cf. OD. 20, 369, etc. ;
III devant un mot commençant par une des gutturales γ, κ ; une des dentales δ, τ ; une des labiales π, φ ; une des liquides μ, ν, ρ, il peut se syncoper et s’assimiler (v. κάγ, κάκ ; κάδ, κάτ ; κάπ ; κάμ, κάν, κάρ) ; dans les inscr. att. la prépos. conserve sa forme régulière jusque vers 350 av. J.C. ; à partir de 345 av. J.C. elle se réduit par syncope et assimilation à κα- pour κατ- devant un τ : κατάδε pour κὰτ τάδε (κατὰ τάδε) CIA. 2, 1055, 1 (345 av. J.C.) ; κατὰ εἰωθότα pour κὰτ (κατὰ) τὰ εἰωθότα, Th. 163, 15 (334/326 av. J.C.) ; κατοὺς νόμους pour κὰτ (κατὰ) τοὺς νόμους, Th. 594, 15 (127 av. J.C.) ; v. Meisterh. p. 178, 32. En composition il peut de même se changer en καϐ devant β : v. κάϐϐαλε ; en κατ devant θ (v. κάτθανε) ; en καλ devant λ (v. κάλλιπε) ; en καρ devant ρ (v. καρρέζουσα) ; devant στ et σχ il se réduit à κα (v. καστορνῦσα et κάσχετε) ;
IV En composition avec le radical βα de βαίνω, κατά devient καται- : v. καταιϐάτης, καταιϐατός ; cf. παραί- de παρά ;
V En composition κατά marque :
1 l’idée de « descendre » : v. καταϐαίνω, καταϐάλλω, κατάκειμαι, κατέρχομαι, etc. ;
2 l’idée de « aller dans le sens de », d’où l’idée de « en conformité », « d’accord avec », « selon » : v. κατᾴδω ; p. suite, l’idée de « en réponse à » : v. καταϐοάω ;
3 en mauv. part, l’idée de « aller contre », d’où en gén. l’idée d’hostilité : v. καταγιγνώσκω, κατακρίνω, κατηγορέω, qqf. avec un subst. καταδίκη ;
4 l’idée de « tout à fait », « complètement », d’ord. en mauv. part : v. κατακαίω, κατακτείνω, καταφαγεῖν, καταλειτουργέω, etc. ;
5 p. suite, une simple idée de renforcement : v. καταθρηνέω.
Étym. indo-europ. *kmt-, en bas, avec, le long de ; cf. κοινός, lat. cum.
'
Bailly 2020 Hugo Chávez Gérard Gréco, André Charbonnet, Mark De Wilde, Bernard Maréchal & contributeurs / Licence Creative Commons Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification — « CC BY-NC-ND 4.0 »
Bailly
p. κὰτ τά.
Étym. v. κατά, fin.
Bailly 2020 Hugo Chávez Gérard Gréco, André Charbonnet, Mark De Wilde, Bernard Maréchal & contributeurs / Licence Creative Commons Attribution - Pas d'Utilisation Commerciale - Pas de Modification — « CC BY-NC-ND 4.0 »
LSJ
= κατὰ τά, IG2². 334.15; cf. κά.
Liddell-Scott-Jones, Greek-English Lexicon (9th ed., 1940)
LSJ
[ᾰτᾰ], poet. καταί acc. to A.D. Synt. 309.28, cf. κ. δονακώδεος ὕλης epigr. in SEG 16.702 (Caria, ii/iii AD), and found in Compds., as καταιβάτης : Prep. with gen. or acc. : — downwards.
Α. with Gen.,
I. denoting motion from above, down from, βῆ δὲ κατ᾽ Οὐλύμποιο καρήνων, κατ᾽ Ἰδαίων ὀρέων, βαλέειν κ. πέτρης, Il. 22.187, 16.677, Od. 14.399 ; κατ᾽ οὐρανοῦ εἰλήλουθας Il. 6.128 ; καθ᾽ ἵππων ἀΐξαντε ib. 232 ; δάκρυα… κ. βλεφάρων χαμάδις ῥέε 17.438 ; ἵεις σαυτὸν κ. τοῦ τείχους Ar. V. 355 ; ἁλόμενοι κ. τῆς πέτρας X. An. 4.2.17 ; κ. τῶν πετρῶν ὦσαι Pl. Phdr. 229c ; κ. κρημνῶν ῥιφέντες Id. Lg. 944a : — for κατ᾽ ἄκρης v. ἄκρα : Μοῖσα κ. στόματος χέε νέκταρ Theoc. 7.82 (but perh. in sense ii.1).
II. denoting downward motion,
1. down upon or over, κ. χθονὸς ὄμματα πήξας Il. 3.2.217 ; of the dying, κατὰ… ὀφθαλμῶν κέχυτ᾽ ἀχλύς a cloud settled upon the eyes, 5.696, cf. 20.321 ; τὸν δὲ κατ᾽ ὀφθαλμῶν… νῦξ ἐκάλυψεν 13.580 ; φᾶρος κὰκ κεφαλῆς εἴρυσσε down over…, Od. 8.85 ; [κόπρος] κ. σπείους κέχυτο… πολλή 9.330 ; ὕδωρ κ. χειρός, v. χείρ ; μύρον κ. τῆς κεφαλῆς καταχέαντες Pl. R. 398a ; νάρκη μου κ. τῆς χειρὸς καταχεῖται Ar. V. 713 ; κ. τῆς τραπέζης καταπάσας τέφραν Id. Nu. 177 ; ξαίνειν κ. τοῦ νώτου πολλὰς [πληγάς] D. 19.197 ; ἐσκεδασμένοι κ. τῆς χώρας Plb. 1.17.10 ; οἱ κ. νώτου πονοῦντες Id. 3.19.7 ; ῥόπαλον ἤλασα κὰκ κεφαλῆς Theoc. 25.256 ; κ. κόρρης παίειν, = ἐπὶ κόρρης, Luc. Cat. 12, al.
b. Geom., along, upon, πίπτειν κατ᾽ [εὐθείας] Archim. Sph.Cyl. 1 Def.2 ; αἱ γωνίαι κ. κύκλων περιφερειῶν ἐνεχθήσονται will move on…, ib. 1.23, al., cf. Aristarch.Sam. 1.
2. down into, νέκταρ στάξε κ. ῥινῶν Il. 19.39 ; of a dart, κ. γαίης ᾤχετο13.504, etc. ; ἔθηκε κατ᾽ ὄχθης μείλινον ἔγχος 21.172 ; ψυχὴ κ. χθονὸς ᾤχετο 23.100 ; κ. γᾶς underground, Pi. O. 2.59 ; κατ᾽ ὕδατος under water, Hdt. 2.149 [ποταμὸς] δὺς κ. τῆς γῆς Pl. Phd. 113c, cf. Ti. 25d ; κ. γῆς σύμεναι A. Eu. 1007 (anap.) ; κ. χθονὸς κρύψαι to bury, S. Ant. 24 ; ὁ κ. γῆς one dead and buried, X. Cyr. 4.6.5 ; οἱ κ. χθονὸς θεοί A. Pers. 689, etc. θεοὶ <οἱ> κ. γᾶς Id. Ch. 475 (lyr.), etc. ; so κ. θαλάσσης ἀφανίζεσθαι, καταδεδυκέναι, Hdt. 7.6, 235 ; also βᾶτε κατ᾽ ἀντιθύρων go down by or through…, S. El. 1433.
3. later, towards a point, τοξεύειν κ. σκοποῦ to shoot at, Hdn. 6.7.8, cf. Luc. Pisc. 7 ; κατ᾽ ἰχνῶν τινος ὁδεύειν Luc. Rh.Pr. 9.
4. of vows or oaths, by, καθ᾽ ἡμῶν ὀμνύναι D. 29.26, cf. 54.38 ; ἐπιορκήσασα κ. τῶν παίδων Lys. 32.13 ; esp. of the victims, etc., over which the oath is taken, ὀμνυόντων τὸν ἐπιχώριον ὅρκον καθ᾽ ἱερῶν τελείων Foed. ap. Th. 5.47, cf. Arist. Ath. 29.5, Foed.Delph.Pell. 1 A 9 ; etc. ; κ. τῶν νικητηρίων εὐξάμενοι D. Ep. 1.16 ; also κατ᾽ ἐξωλείας ὀμνύναι to imprecate destruction on oneself, Id. 21.119 ; κατ᾽ ἐξ. ἐπιορκεῖν Id. 57.22.
b. to make a vow towards, i.e. make a vow of offering…, κ. χιλίων εὺχὴν ποιήσασθαι χιμάρων Ar. Eq. 660.
5. in hostile sense, against, A. Ch. 221, S. Aj. 304, etc. ; κ. πάντων φύεσθαι D. 18.19 ; esp. of judges giving sentence against a person, A. Th. 198, S. Aj. 449, etc. ; ψεύδεσθαι κατά τινος Lys. 22.7 ; λέγειν κατά τινος κακά S. Ph. 65, cf. X. HG 1.5.2, etc. ; of speeches, [λόγος] κ. Μειδίου, etc. (opp. πρὸς Λεπτίνην, in reply to L.) ; δῶρα εἰληφέναι κατά τινος Din. 3.6, cf. 18.
6. of Time, for, μισθοῦν κ. εἴκοσι ἐτῶν IG 1².94.37 ; κ. βίου for life, Tab.Heracl. 1.50 ; κὰπ παντὸς χρόνοι IG 9(2).517.20 (Larissa) (but κ. παντὸς τοῦ χρόνου σκέψασθε D. 22.72 falls under 7) ; κ. παντὸς τοῦ αἰῶνος ἀείμνηστον Lycurg. 7.
7. in respect of, concerning, μὴ κατ᾽ ἀνθρώπων σκόπει μόνον τοῦτο Pl. Phd. 70d ; κ. τῶν ἄλλων τεχνῶν τοιαῦτα εὑρήσομεν Id. Sph. 253b ; οἱ κ. Δημοσθένους ἔπαινοι praises bestowed on D., Aeschin. 3.50 ; ἐρεῖν or λέγειν κατά τινος to say of one, Pl. Ap. 37b, Prt. 323b, etc. ; εἰ κ. θηλείας φαίης A.D. Synt. 198.10 ; εἴπερ ἕν γέ τι ζητεῖς κ. πάντων Pl. Men. 73d, cf. 74b ; ὅπερ εἴρηται καθόλου κ. πασῶν τῶν πολιτειῶν Arist. Pol. 1307b2 ; freq. in the Logic of Arist., κατά τινος λέγεσθαι or κατηγορεῖσθαι to be predicated of…, Int. 16b10, Cat. 1b10, etc. ; καταφῆσαί (or ἀποφῆσαί) τι κατά τινος to affirm (or deny) of…, Metaph. 1007b21 ; so κ. τινὸς ὑπάρχειν Int. 16b13 : and in Adv. καθόλου.
8. Locr., in accordance with, κα τῶνδε IG 9(1)².718.1 ; κα τᾶς συμβολᾶς ib. 717.15 ; καθ᾽ ὧν ib. 267.9.
B. with Acc.,
I. of motion downwards, κ. ῥόον down stream, Od. 14.254, Il. 12.33 ; opp. ἀνὰ τὸν ποταμόν, Hdt. 2.96 ; κ. τὸν ποταμόν, κ. τὸ ὑδάτιον, Id. 1.194, Pl. Phdr. 229a ; κατ᾽ οὖρον ἰέναι, ῥεῖν, down (i.e. with) the wind, A. Th. 690, S. Tr. 468 ; κ. πνεῦμα, κατ᾽ ἄνεμον ἵστασθαι to leeward, Arist. HA 535a19, 560b13, Dsc. 4.153.
2. with or without signf. of motion, on, over, throughout a space, freq. in Hom., καθ᾽ Ἑλλάδα καὶ μέσον῎ Αργος Od. 1.344 ; κατ᾽ Ἀχαιΐδα κ. Τροίην, Il. 11.770, 9.329 ; κατ᾽ ἠερόεντα κέλευθα Od. 20.64 ; κ. πόντον, κῦμα, ὕλην, Il. 4.276, 6.136, 3.151 ; κ. πτόλιν Od. 2.383 ; κ. ἄστυ, οἶκον, Il. 18.286, 6.56 ; κ. ὅμιλον, στρατόν, 3.36, 1.229 ; κ. κλισίας τε νέας τε ib. 487 ; πόλεμον κάτα δακρυόεντα 17.512 ; κ. ὑσμίνην, μόθον, κλόνον, 5.84, 18.159, 16.331 ; τὸ ὕδωρ κ. τοὺς ταφροὺς ἐχώρει X. Cyr. 7.5.16, etc. (in later Gr. of motion to a place, κ. τὴν Ἰταλίαν Zos. 3.1) ; καθ᾽ Ἑλλάδα A. Ag. 578 ; κ. πτόλιν Id. Th. 6 ; αἱ σκηναὶ αἱ κ. τὴν ἀγοράν D. 18.169 ; τὰ κατ᾽ ἀγροὺς Διονύσια Aeschin. 1.157, etc. ; κ. τὸ προάστιον Hdt. 3.54 ; τύμβον κατ᾽ αὐτόν A. Th. 528, cf. Supp. 869 (lyr.) : Geom., at a point, Euc. 1.1, al. ; τέμνειν [σφαῖραν] κ. κύκλον in a circle, Archim. Aren. 1.17 ; also, in the region of, οἱ κ. τὸν ἥλιον γινόμενοι ἀστέρες Gem. 12.7 : freq. in Hom. in describing the place of a wound, βαλεῖν κ. στῆθος, γαστέρα, etc., Il. 11.108, 16.465, al. ; νύξε κ. δεξιὸν ὦμον 5.46 ; οὔτασε κατ᾽ ἰσχίον 11.339 ; so βαλεῖν κατ᾽ ἀσπίδα, κ. ζωστῆρα, 5.537, 615 ; βέλος κ. καίριον ἦλθεν struck upon a vital part, v.l. in 11.439 : metaph., ἄχος κ. φρένα τύψε 19.125 : generally, κ. φρένα καὶ κατὰ θυμόν in heart and soul, 4.163, al.
3. opposite, over against, κ. Σινώπην πόλιν Hdt. 1.76, cf. 2.148, Th. 2.30, etc. ; ἀνὴρ κατ᾽ ἄνδρα A. Th. 505 ; μολὼν… μοι κ. στόμα Id. Ch. 573 ; κατ᾽ ὀφθαλμούς τινος Lxx 2 Ki. 12.11 ; οἱ μὲν Ἀθηναῖοι κ. Λακεδαιμονίους ἐγένοντο X. HG 4.2.18 ; κατ᾽ Ἀχαιοὺς ἀντετάχθησαν ibid. ; ἐν συμποσίῳ…, περίμενε, μέχρις ἂν γένηται κατὰ σέ Epict. Ench. 15, cf. D.L. 7.108.
II. distributively, of a whole divided into parts, κρῖν᾽ ἄνδρας κ. φῦλα, κ. φρήτρας by tribes, by clans, Il. 2.362 ; κ. σφέας μαχέονται by themselves, separately, ib. 366, cf. Th. 4.64 ; ἐσκήνουν κ. τάξεις X. Cyr. 2.1.25 ; αὐτὴ καθ᾽ αὑτήν A. Pr. 1013 ; κ. κώμας κατοικημένοι in separate villages, Hdt. 1.96 ; κατ᾽ ἑωυτοὺς ἕκαστοι ἐτράποντο each to his own home, Id. 5.15 ; κ. πόλεις ἀποπλεῦσαι, διαλυθῆναι, Th. 1.89, 3.1 : στρατιὰ κ. ἕνδεκα μέρη κεκοσμημένη Pl. Phdr. 247a ; later οἱ κατ᾽ ἄνδρα λόγοι PLond. 2.259.72 (i AD), cf. D.Chr. 32.6, etc. ; ἡ κατ᾽ οἰκίαν ἀπογραφή PLond. 3.904.20 (ii a.d), etc. κατ᾽ ἔπος word by word, Ar. Ra. 802 ; κατ᾽ ὄνομα individually, 3Ep.Jo. 15, etc. ; παῖδα κ. κρήνην at each fount a boy, Lyr.Alex.Adesp. 37.13, cf. POxy. 2108.9 (iii a.d).
2. of Time, καθ᾽ ἡμέραν, κατ᾽ ἦμαρ, day by day, daily, v. ἡμέρα iii ; καθ᾽ ἑνιαυτόν, κατ᾽ ἔτος, Test.Epict. 6.24, Ev.Luc. 2.41, etc. ; κ. μῆνα POxy. 275.18 (i AD).
3. of Numbers, by so many at a time, καθ᾽ ἕνα one at a time, individually, Hdt. 7.104 (later τὸ καθ᾽ ἕν detailed list, PTeb. 47.34 (ii BC), etc.) ; κ. μίαν τε καὶ δύο by ones and twos, Hdt. 4.113 ; δύο μνέαι τεταγμέναι κατ᾽ ἄνδρα αἰχμάλωτον ἕκαστον Id. 6.79 ; ἐκ τῶν συμμάχων ἐξελέγετο κατ᾽ ὀλίγους Id. 8.113 ; κ. τὰς πέντε καὶ εἴκοσι μνᾶς πεντακοσίας δραχμὰς εἰσφέρειν to pay 500 drachmae on every 25 minae, D. 27.7 ; κ. διακοσίας καὶ τριακοσίας ὁμοῦ τι τάλαντον διακεχρημένον in separate sums of 200 and 300 drachmae, Id. 27.11 ; of ships, κ. μίαν (sc. ναῦν) in column, Th. 2.90 ; κ. μίαν ναῦν ἐπιτάττειν Plb. 1.26.12, cf. Th. 2.84 : Geom., μετρεῖν, μετρεῖσθαι κατά…, measure, be measured a certain number of times, Euc. 7 Def.8, 9, al. ; μετρεῖν κ. τὰς ἐν τῷ Β μονάδας as many times as there are units in B, Id. 7.16 ; κατὰ μηδὲν in nothing, in no respect, SEG 33.1041 (Aeolian Cyme, ii BC).
III. of direction towards an object or purpose, πλεῖν κ. πρῆξιν on a business, for or after a matter, Od. 3.72, 9.253 ; πλάζεσθαι κ. ληΐδα to rove in search of booty, 3.106 ; κ. ληΐην ἐκπλῶσαι Hdt. 2.152 ; ἔβη κ. δαῖτα Il. 1.424 ; ἐπιδημεῖν κατ᾽ ἐμπορίαν IG 2².141.32, cf. Arist. Ath. 11.1 ; κ. χρέος τινὸς ἐλθεῖν come to seek his help, consult him, Od. 11.479, etc. ; ἵεται κ. τὴν φωνήν Hdt. 2.70 ; κ. θέαν ἥκειν to have come for the purpose of seeing, Th. 6.31 ; κ. πλοῦν ἤδη ὤν Id. 7.31 ; καθ᾽ ἁρπαγὴν ἐσκεδασμένοι X. An. 3.5.2 ; κ. τί ; for what purpose? why? Ar. Nu. 239.
2. of pursuit, κ. πόδας τινὸς ἐλαύνειν Hdt. 9.89 ; simply κ. τινά after him, Id. 1.84 ; ἰέναι κ. τοὺς ἄλλους Id. 9.53 ; κατ᾽ ἴχνος on the track, S. Aj. 32, A. Ag. 695 (lyr.) ; ὥσπερ κατ᾽ ἴχνη κ. τὰ νῦν εἰρημένα ζῆν Pl. Phd. 115b ; κ. πόδα ὑπέλαβες of immediately seizing what has been said, Pl. Sph. 243d.
3. Geom., in adverbial phrases, κ. κάθετον in the same vertical line, Archim. Quadr. 6 ; κατ᾽ εὐθεῖάν τινι in the same straight line with…, Papp. 58.7.
IV. of fitness or conformity, in accordance with, κ. θυμόν Il. 1.136 ; καθ᾽ ἡμέτερον νόον after our liking, 9.108 ; κ. νόον πρήξωμεν Hdt. 4.97 ; κ. μοῖραν as is meet and right, Il. 1.286 ; κατ᾽ αἶσαν, κ. κόσμον, 10.445, 472 ; κ. νόμον Hes. Th. 417 ; κὰν νόμον Pi. O. 8.78 ; κ. τοὺς νόμους IG 2².1227.15 ; αἰτίαν καθ᾽ ἥντινα for what cause, A. Pr. 228 ; κατ᾽ ἔχθραν, κ. φθόνον, for (i.e. because of) hatred, envy, Id. Supp. 336, Eu. 686 ; καθ᾽ ἡδονήν τι δρᾶν, ποιεῖν, do as one pleases, Th. 2.37, 53 ; κ. τὸ ἔχθος τὸ Θεσσαλῶν Hdt. 8.30, cf. 9.38 ; κ. φιλίαν, κατ᾽ ἔχθος, Th. 1.60, 103, etc. ; κατ᾽ ἄλλο μὲν οὐδέν, ὅτι δέ… for no other reason but that…, Pl. Phdr. 229d : κ. δύναμιν to the best of one’s power, Hdt. 3.142, etc. (κὰδ δ. Hes. Op. 336) ; κ. τρόπον διοικεῖν arrange suitably, Isoc. 2.6, al. ; κατ᾽ εὐνοίην with goodwill, Hdt. 6.108 ; κ. τὰ παρηγγελμένα X. An. 2.2.8, etc. ; in quotations, according to, κατ᾽ Αἰσχύλον Ar. Th. 134 ; κ. Πίνδαρον Pl. Phdr. 227b, etc. ; καθ᾽ ὅ τι in what way, IG 1 ³.35.7, Th. 1.82.6 ; κατ᾽ ὅ τι for what reason, for the reason that, Hdt. 6.3, 7.2.3.
2. in relation to, concerning, τὰ κατ᾽ ἀνθρώπους = τὰ ἀνθρώπινα, A. Eu. 930, 310 ; τὰ κ. τὸν Τέλλον Hdt. 1.31 ; τὰ κ. τὴν Κύρου τελευτήν ib. 214 ; τὰ κ. πόλεμον military matters, Aeschin. 1.181 ; αἱ κ. τὴν πόλιν οἰκονομίαι (opp. αἱ πολεμικαὶ πράξεις) the management of public affairs, Din. 1.97 ; τὰ κ. τὰς θυσίας SIG 506.7 (Delph., iii BC) ; so τὸ κατ᾽ ὑμέας as far as concerns you, Hdt. 7.158 ; τὸ κατ᾽ ἐμέ as far as I am concerned, D. 18.247 ; κ. τοῦτο in this respect. Hdt. 5.3, etc. ; κ. ταὐτά in the same way, Id. 2.20 ; καθ᾽ ὅτι so far as, Th. 1.82, etc.
3. in Comparisons, corresponding with, after the fashion of, κρομύοιο λοπὸν κ. like the coat of an onion, dub. in Od. 19.233 ; μέλος κ. Φοίνισσαν ἐμπολὰν πέμπεται Pi. P. 2.67 ; κ. Μιθραδάτην answering to the description of him, Hdt. 1.121 ; τὴν ἰδέαν κ. πνιγέα like an oven in appearance, Ar. Av. 1001 ; κηδεῦσαι καθ᾽ ἑαυτόν to marry in one’s own rank of life, A. Pr. 890 ; οὐ κατ᾽ ἄνθρωπον φρονεῖν Id. Th. 425 ; λέγω κατ᾽ ἄνδρα, μὴ θεόν, σέβειν ἐμέ Id. Ag. 925 ; οὐ κατὰ σέ none of your sort. Chionid. 1 (but ἵνα προσείπω σε κατὰ σέ to address you in your own style, Pl. Grg. 467c) ; τὸ κατ᾽ ἐμὲ καὶ οὐ κατ᾽ ἐμέ Arr. Epict. 1.28.5 ; οὐ κ. τὰς Μειδίου λῃτουργίας D. 21.169 ; ἡ βασιλεία κ. τὴν ἀριστοκρατίαν ἐστί Arist. Pol. 1310b3 : freq. after a Comp., μέζων ἢ κατ᾽ ἀνθρώπων φύσιν Hdt. 8.38, cf. Pl. Ap. 20e, etc. ; μείζω ἢ κ. δάκρυα too great for tears, Th. 7.75 ; ἤθεα βαθύτερα ἢ κ. Θρήϊκας more refined than was common among the Thracians, Hdt. 4.95.
V. by the favour of a god, etc., κ. δαίμονα Pi. O. 9.28, cf. P. 8.68 ; κ. θεῖον Ar. Eq. 147 codd. (κ. θεὸν Cobet) ; κ. τύχην τινά D. 48.24.
VI. of round numbers (v. infr. vii. 2), nearly, about, κ. χίλια ἑξακόσια ἔτεα 1600 years more or less, Hdt. 2.145, cf. 6.44, al. ; κατ᾽ οὐδέν next to nothing, Pl. Plt. 302b.
VII. of Time, during or in the course of a period, κ. τὸν πόλεμον Hdt. 7.137 ; καθ᾽ ἡμέραν, κατ᾽ ἦμαρ. by day, A. Ch. 818, Ag. 688 ; κατ᾽ εὐφρόνην Id. Pers. 221 ; κ. χειμῶνα, κ. θερείαν, PLille 1r14 (iii BC), PTeb. 27.60 (ii BC).
2. about, κ. τὸν αὐτὸν τοῦτον χρόνον Hdt. 3.131, etc. ; κ. τοὺς θανάτους τῶν βασιλέων Id. 6.58 ; esp. with names of persons, κ. Ἄμασιν βασιγεύοντα about the time of Amasis, Id. 2.134 ; κ. τὸν κ. Κροῖσον χρόνον Id. 1.67 ; οἱ κατ᾽ ἐκεῖνον (sc. τὸν Ἀλκιβιάδην) ὑμέτεροι πρόγονοι D. 21.146 (v.l. κατ᾽ ἐκ. τὸν χρόνον) ; κ. τοὺς Ἡρακλείδας X. Lac. 10.8 ; οἱ καθ᾽ ἑαυτοὺς ἄνθρωποι their contemporaries, Id. Mem. 3.5.10.
3. καθ᾽ ἕτος this year, SIG 284.24 (Erythrae, iv BC), OGI 458.64 (i BC/i AD), CIG 3641 b 5, 38 (Lampsacus).
VIII. periphrastically with abstract Subst., κατ᾽ ἡσυχίην, κ. τάχος, = ἡσύχως, ταχέως, Hdt. 1.9, 7.178 ; κ. κράτος by force, X. HG 2.1.19, etc. ; κ. μέρος partially, Arist. Po. 1456a16 ; individually, severally, Pl. Tht. 157b, Lg. 835a ; κ. θύσιν naturally, Hdt. 2.38, Pl. R. 428e ; κ. τὴν τέχνην skilfully, Luc. DDeor. 20.7 ; οὔτ᾽ ἐμοὶ λέγειν καθ᾽ ἡδονήν [ἐστι] it is not pleasant for me to tell you, A. Pr. 263.
C Position. : κατά may follow both its cases, and is then written with anastr. κάτα, as Il. 20.221, etc. ; so also in tmesi, when it follows its Verb, 17.91.
D. abs. as Adv. in all the above senses, esp. like κάτω, downwards, from above, down, freq. in Hom.
E. κατά in Compos.,
I. downwards, down, as in καταβαίνω, καταβάλλω, κατάκειμαι, καταπέμπω, καταπίπτω, καταπλέω i.
II. in answer to, in accordance with, as in κατᾴδω (occino), καταινέω, καταθύμιος.
III. against, in hostile sense (cf. a. ii. 5), as in καταγιγνώσκω, κατακρίνω, καταψηφίζομαι : more rarely with a Subst., as καταδίκη.
IV. back, back again, as in κάτειμι, καταπορεύομαι, καταπλέω ii.
V. freq. only to strengthen the notion of the simple word, as in κατακόπτω, κατακτείνω, καταφαγεῖν, etc. ; also with Substs. and Adjs., as in κατάδηλος, κάτοξος.
VI. sts. to give a trans. force to an intr. Verb, our be-, as in καταθρηνέω bewail.
VII. implying waste or consumption, as in καταλειτουργέω, καθιπποτροφέω, καταζευγοτροφέω : and generally in a disparaging sense, as in καταγιγνώσκω i.
F. κατά as a Prep. was shortd. in some dialects, esp. in Ep., into κάγ, κάδ, κάκ, κάμ, κάν, κάπ, κάρ, κάτ, before γ, δ, κ, μ, ν, π (or φ), ῥ, τ (or θ), respectively ; see these forms in their own places. Mss. and the older Edd. join the Prep. with the following word, as καγγόνυ, καδδέ, κακκεφαλῆς, καππεδίον, καπφάλαρα, καρρόον, καττάδε, καττόν, etc. In compd. Verbs, κατά sts. changes into καβ, καλ, καρ, κατ, before β, λ, ρ, θ, respectively, as κάββαλε, κάλλιπε, καρρέζουσα, κάτθανε ; and before στ, σχ, the second syll. sts. disappears, as in καστορνῦσα, κάσχεθε, as also in the Dor. forms καβαίνων, κάπετον.
Α. with Gen.,
I. denoting motion from above, down from, βῆ δὲ κατ᾽ Οὐλύμποιο καρήνων, κατ᾽ Ἰδαίων ὀρέων, βαλέειν κ. πέτρης, Il. 22.187, 16.677, Od. 14.399 ; κατ᾽ οὐρανοῦ εἰλήλουθας Il. 6.128 ; καθ᾽ ἵππων ἀΐξαντε ib. 232 ; δάκρυα… κ. βλεφάρων χαμάδις ῥέε 17.438 ; ἵεις σαυτὸν κ. τοῦ τείχους Ar. V. 355 ; ἁλόμενοι κ. τῆς πέτρας X. An. 4.2.17 ; κ. τῶν πετρῶν ὦσαι Pl. Phdr. 229c ; κ. κρημνῶν ῥιφέντες Id. Lg. 944a : — for κατ᾽ ἄκρης v. ἄκρα : Μοῖσα κ. στόματος χέε νέκταρ Theoc. 7.82 (but perh. in sense ii.1).
II. denoting downward motion,
1. down upon or over, κ. χθονὸς ὄμματα πήξας Il. 3.2.217 ; of the dying, κατὰ… ὀφθαλμῶν κέχυτ᾽ ἀχλύς a cloud settled upon the eyes, 5.696, cf. 20.321 ; τὸν δὲ κατ᾽ ὀφθαλμῶν… νῦξ ἐκάλυψεν 13.580 ; φᾶρος κὰκ κεφαλῆς εἴρυσσε down over…, Od. 8.85 ; [κόπρος] κ. σπείους κέχυτο… πολλή 9.330 ; ὕδωρ κ. χειρός, v. χείρ ; μύρον κ. τῆς κεφαλῆς καταχέαντες Pl. R. 398a ; νάρκη μου κ. τῆς χειρὸς καταχεῖται Ar. V. 713 ; κ. τῆς τραπέζης καταπάσας τέφραν Id. Nu. 177 ; ξαίνειν κ. τοῦ νώτου πολλὰς [πληγάς] D. 19.197 ; ἐσκεδασμένοι κ. τῆς χώρας Plb. 1.17.10 ; οἱ κ. νώτου πονοῦντες Id. 3.19.7 ; ῥόπαλον ἤλασα κὰκ κεφαλῆς Theoc. 25.256 ; κ. κόρρης παίειν, = ἐπὶ κόρρης, Luc. Cat. 12, al.
b. Geom., along, upon, πίπτειν κατ᾽ [εὐθείας] Archim. Sph.Cyl. 1 Def.2 ; αἱ γωνίαι κ. κύκλων περιφερειῶν ἐνεχθήσονται will move on…, ib. 1.23, al., cf. Aristarch.Sam. 1.
2. down into, νέκταρ στάξε κ. ῥινῶν Il. 19.39 ; of a dart, κ. γαίης ᾤχετο13.504, etc. ; ἔθηκε κατ᾽ ὄχθης μείλινον ἔγχος 21.172 ; ψυχὴ κ. χθονὸς ᾤχετο 23.100 ; κ. γᾶς underground, Pi. O. 2.59 ; κατ᾽ ὕδατος under water, Hdt. 2.149 [ποταμὸς] δὺς κ. τῆς γῆς Pl. Phd. 113c, cf. Ti. 25d ; κ. γῆς σύμεναι A. Eu. 1007 (anap.) ; κ. χθονὸς κρύψαι to bury, S. Ant. 24 ; ὁ κ. γῆς one dead and buried, X. Cyr. 4.6.5 ; οἱ κ. χθονὸς θεοί A. Pers. 689, etc. θεοὶ <οἱ> κ. γᾶς Id. Ch. 475 (lyr.), etc. ; so κ. θαλάσσης ἀφανίζεσθαι, καταδεδυκέναι, Hdt. 7.6, 235 ; also βᾶτε κατ᾽ ἀντιθύρων go down by or through…, S. El. 1433.
3. later, towards a point, τοξεύειν κ. σκοποῦ to shoot at, Hdn. 6.7.8, cf. Luc. Pisc. 7 ; κατ᾽ ἰχνῶν τινος ὁδεύειν Luc. Rh.Pr. 9.
4. of vows or oaths, by, καθ᾽ ἡμῶν ὀμνύναι D. 29.26, cf. 54.38 ; ἐπιορκήσασα κ. τῶν παίδων Lys. 32.13 ; esp. of the victims, etc., over which the oath is taken, ὀμνυόντων τὸν ἐπιχώριον ὅρκον καθ᾽ ἱερῶν τελείων Foed. ap. Th. 5.47, cf. Arist. Ath. 29.5, Foed.Delph.Pell. 1 A 9 ; etc. ; κ. τῶν νικητηρίων εὐξάμενοι D. Ep. 1.16 ; also κατ᾽ ἐξωλείας ὀμνύναι to imprecate destruction on oneself, Id. 21.119 ; κατ᾽ ἐξ. ἐπιορκεῖν Id. 57.22.
b. to make a vow towards, i.e. make a vow of offering…, κ. χιλίων εὺχὴν ποιήσασθαι χιμάρων Ar. Eq. 660.
5. in hostile sense, against, A. Ch. 221, S. Aj. 304, etc. ; κ. πάντων φύεσθαι D. 18.19 ; esp. of judges giving sentence against a person, A. Th. 198, S. Aj. 449, etc. ; ψεύδεσθαι κατά τινος Lys. 22.7 ; λέγειν κατά τινος κακά S. Ph. 65, cf. X. HG 1.5.2, etc. ; of speeches, [λόγος] κ. Μειδίου, etc. (opp. πρὸς Λεπτίνην, in reply to L.) ; δῶρα εἰληφέναι κατά τινος Din. 3.6, cf. 18.
6. of Time, for, μισθοῦν κ. εἴκοσι ἐτῶν IG 1².94.37 ; κ. βίου for life, Tab.Heracl. 1.50 ; κὰπ παντὸς χρόνοι IG 9(2).517.20 (Larissa) (but κ. παντὸς τοῦ χρόνου σκέψασθε D. 22.72 falls under 7) ; κ. παντὸς τοῦ αἰῶνος ἀείμνηστον Lycurg. 7.
7. in respect of, concerning, μὴ κατ᾽ ἀνθρώπων σκόπει μόνον τοῦτο Pl. Phd. 70d ; κ. τῶν ἄλλων τεχνῶν τοιαῦτα εὑρήσομεν Id. Sph. 253b ; οἱ κ. Δημοσθένους ἔπαινοι praises bestowed on D., Aeschin. 3.50 ; ἐρεῖν or λέγειν κατά τινος to say of one, Pl. Ap. 37b, Prt. 323b, etc. ; εἰ κ. θηλείας φαίης A.D. Synt. 198.10 ; εἴπερ ἕν γέ τι ζητεῖς κ. πάντων Pl. Men. 73d, cf. 74b ; ὅπερ εἴρηται καθόλου κ. πασῶν τῶν πολιτειῶν Arist. Pol. 1307b2 ; freq. in the Logic of Arist., κατά τινος λέγεσθαι or κατηγορεῖσθαι to be predicated of…, Int. 16b10, Cat. 1b10, etc. ; καταφῆσαί (or ἀποφῆσαί) τι κατά τινος to affirm (or deny) of…, Metaph. 1007b21 ; so κ. τινὸς ὑπάρχειν Int. 16b13 : and in Adv. καθόλου.
8. Locr., in accordance with, κα τῶνδε IG 9(1)².718.1 ; κα τᾶς συμβολᾶς ib. 717.15 ; καθ᾽ ὧν ib. 267.9.
B. with Acc.,
I. of motion downwards, κ. ῥόον down stream, Od. 14.254, Il. 12.33 ; opp. ἀνὰ τὸν ποταμόν, Hdt. 2.96 ; κ. τὸν ποταμόν, κ. τὸ ὑδάτιον, Id. 1.194, Pl. Phdr. 229a ; κατ᾽ οὖρον ἰέναι, ῥεῖν, down (i.e. with) the wind, A. Th. 690, S. Tr. 468 ; κ. πνεῦμα, κατ᾽ ἄνεμον ἵστασθαι to leeward, Arist. HA 535a19, 560b13, Dsc. 4.153.
2. with or without signf. of motion, on, over, throughout a space, freq. in Hom., καθ᾽ Ἑλλάδα καὶ μέσον῎ Αργος Od. 1.344 ; κατ᾽ Ἀχαιΐδα κ. Τροίην, Il. 11.770, 9.329 ; κατ᾽ ἠερόεντα κέλευθα Od. 20.64 ; κ. πόντον, κῦμα, ὕλην, Il. 4.276, 6.136, 3.151 ; κ. πτόλιν Od. 2.383 ; κ. ἄστυ, οἶκον, Il. 18.286, 6.56 ; κ. ὅμιλον, στρατόν, 3.36, 1.229 ; κ. κλισίας τε νέας τε ib. 487 ; πόλεμον κάτα δακρυόεντα 17.512 ; κ. ὑσμίνην, μόθον, κλόνον, 5.84, 18.159, 16.331 ; τὸ ὕδωρ κ. τοὺς ταφροὺς ἐχώρει X. Cyr. 7.5.16, etc. (in later Gr. of motion to a place, κ. τὴν Ἰταλίαν Zos. 3.1) ; καθ᾽ Ἑλλάδα A. Ag. 578 ; κ. πτόλιν Id. Th. 6 ; αἱ σκηναὶ αἱ κ. τὴν ἀγοράν D. 18.169 ; τὰ κατ᾽ ἀγροὺς Διονύσια Aeschin. 1.157, etc. ; κ. τὸ προάστιον Hdt. 3.54 ; τύμβον κατ᾽ αὐτόν A. Th. 528, cf. Supp. 869 (lyr.) : Geom., at a point, Euc. 1.1, al. ; τέμνειν [σφαῖραν] κ. κύκλον in a circle, Archim. Aren. 1.17 ; also, in the region of, οἱ κ. τὸν ἥλιον γινόμενοι ἀστέρες Gem. 12.7 : freq. in Hom. in describing the place of a wound, βαλεῖν κ. στῆθος, γαστέρα, etc., Il. 11.108, 16.465, al. ; νύξε κ. δεξιὸν ὦμον 5.46 ; οὔτασε κατ᾽ ἰσχίον 11.339 ; so βαλεῖν κατ᾽ ἀσπίδα, κ. ζωστῆρα, 5.537, 615 ; βέλος κ. καίριον ἦλθεν struck upon a vital part, v.l. in 11.439 : metaph., ἄχος κ. φρένα τύψε 19.125 : generally, κ. φρένα καὶ κατὰ θυμόν in heart and soul, 4.163, al.
3. opposite, over against, κ. Σινώπην πόλιν Hdt. 1.76, cf. 2.148, Th. 2.30, etc. ; ἀνὴρ κατ᾽ ἄνδρα A. Th. 505 ; μολὼν… μοι κ. στόμα Id. Ch. 573 ; κατ᾽ ὀφθαλμούς τινος Lxx 2 Ki. 12.11 ; οἱ μὲν Ἀθηναῖοι κ. Λακεδαιμονίους ἐγένοντο X. HG 4.2.18 ; κατ᾽ Ἀχαιοὺς ἀντετάχθησαν ibid. ; ἐν συμποσίῳ…, περίμενε, μέχρις ἂν γένηται κατὰ σέ Epict. Ench. 15, cf. D.L. 7.108.
II. distributively, of a whole divided into parts, κρῖν᾽ ἄνδρας κ. φῦλα, κ. φρήτρας by tribes, by clans, Il. 2.362 ; κ. σφέας μαχέονται by themselves, separately, ib. 366, cf. Th. 4.64 ; ἐσκήνουν κ. τάξεις X. Cyr. 2.1.25 ; αὐτὴ καθ᾽ αὑτήν A. Pr. 1013 ; κ. κώμας κατοικημένοι in separate villages, Hdt. 1.96 ; κατ᾽ ἑωυτοὺς ἕκαστοι ἐτράποντο each to his own home, Id. 5.15 ; κ. πόλεις ἀποπλεῦσαι, διαλυθῆναι, Th. 1.89, 3.1 : στρατιὰ κ. ἕνδεκα μέρη κεκοσμημένη Pl. Phdr. 247a ; later οἱ κατ᾽ ἄνδρα λόγοι PLond. 2.259.72 (i AD), cf. D.Chr. 32.6, etc. ; ἡ κατ᾽ οἰκίαν ἀπογραφή PLond. 3.904.20 (ii a.d), etc. κατ᾽ ἔπος word by word, Ar. Ra. 802 ; κατ᾽ ὄνομα individually, 3Ep.Jo. 15, etc. ; παῖδα κ. κρήνην at each fount a boy, Lyr.Alex.Adesp. 37.13, cf. POxy. 2108.9 (iii a.d).
2. of Time, καθ᾽ ἡμέραν, κατ᾽ ἦμαρ, day by day, daily, v. ἡμέρα iii ; καθ᾽ ἑνιαυτόν, κατ᾽ ἔτος, Test.Epict. 6.24, Ev.Luc. 2.41, etc. ; κ. μῆνα POxy. 275.18 (i AD).
3. of Numbers, by so many at a time, καθ᾽ ἕνα one at a time, individually, Hdt. 7.104 (later τὸ καθ᾽ ἕν detailed list, PTeb. 47.34 (ii BC), etc.) ; κ. μίαν τε καὶ δύο by ones and twos, Hdt. 4.113 ; δύο μνέαι τεταγμέναι κατ᾽ ἄνδρα αἰχμάλωτον ἕκαστον Id. 6.79 ; ἐκ τῶν συμμάχων ἐξελέγετο κατ᾽ ὀλίγους Id. 8.113 ; κ. τὰς πέντε καὶ εἴκοσι μνᾶς πεντακοσίας δραχμὰς εἰσφέρειν to pay 500 drachmae on every 25 minae, D. 27.7 ; κ. διακοσίας καὶ τριακοσίας ὁμοῦ τι τάλαντον διακεχρημένον in separate sums of 200 and 300 drachmae, Id. 27.11 ; of ships, κ. μίαν (sc. ναῦν) in column, Th. 2.90 ; κ. μίαν ναῦν ἐπιτάττειν Plb. 1.26.12, cf. Th. 2.84 : Geom., μετρεῖν, μετρεῖσθαι κατά…, measure, be measured a certain number of times, Euc. 7 Def.8, 9, al. ; μετρεῖν κ. τὰς ἐν τῷ Β μονάδας as many times as there are units in B, Id. 7.16 ; κατὰ μηδὲν in nothing, in no respect, SEG 33.1041 (Aeolian Cyme, ii BC).
III. of direction towards an object or purpose, πλεῖν κ. πρῆξιν on a business, for or after a matter, Od. 3.72, 9.253 ; πλάζεσθαι κ. ληΐδα to rove in search of booty, 3.106 ; κ. ληΐην ἐκπλῶσαι Hdt. 2.152 ; ἔβη κ. δαῖτα Il. 1.424 ; ἐπιδημεῖν κατ᾽ ἐμπορίαν IG 2².141.32, cf. Arist. Ath. 11.1 ; κ. χρέος τινὸς ἐλθεῖν come to seek his help, consult him, Od. 11.479, etc. ; ἵεται κ. τὴν φωνήν Hdt. 2.70 ; κ. θέαν ἥκειν to have come for the purpose of seeing, Th. 6.31 ; κ. πλοῦν ἤδη ὤν Id. 7.31 ; καθ᾽ ἁρπαγὴν ἐσκεδασμένοι X. An. 3.5.2 ; κ. τί ; for what purpose? why? Ar. Nu. 239.
2. of pursuit, κ. πόδας τινὸς ἐλαύνειν Hdt. 9.89 ; simply κ. τινά after him, Id. 1.84 ; ἰέναι κ. τοὺς ἄλλους Id. 9.53 ; κατ᾽ ἴχνος on the track, S. Aj. 32, A. Ag. 695 (lyr.) ; ὥσπερ κατ᾽ ἴχνη κ. τὰ νῦν εἰρημένα ζῆν Pl. Phd. 115b ; κ. πόδα ὑπέλαβες of immediately seizing what has been said, Pl. Sph. 243d.
3. Geom., in adverbial phrases, κ. κάθετον in the same vertical line, Archim. Quadr. 6 ; κατ᾽ εὐθεῖάν τινι in the same straight line with…, Papp. 58.7.
IV. of fitness or conformity, in accordance with, κ. θυμόν Il. 1.136 ; καθ᾽ ἡμέτερον νόον after our liking, 9.108 ; κ. νόον πρήξωμεν Hdt. 4.97 ; κ. μοῖραν as is meet and right, Il. 1.286 ; κατ᾽ αἶσαν, κ. κόσμον, 10.445, 472 ; κ. νόμον Hes. Th. 417 ; κὰν νόμον Pi. O. 8.78 ; κ. τοὺς νόμους IG 2².1227.15 ; αἰτίαν καθ᾽ ἥντινα for what cause, A. Pr. 228 ; κατ᾽ ἔχθραν, κ. φθόνον, for (i.e. because of) hatred, envy, Id. Supp. 336, Eu. 686 ; καθ᾽ ἡδονήν τι δρᾶν, ποιεῖν, do as one pleases, Th. 2.37, 53 ; κ. τὸ ἔχθος τὸ Θεσσαλῶν Hdt. 8.30, cf. 9.38 ; κ. φιλίαν, κατ᾽ ἔχθος, Th. 1.60, 103, etc. ; κατ᾽ ἄλλο μὲν οὐδέν, ὅτι δέ… for no other reason but that…, Pl. Phdr. 229d : κ. δύναμιν to the best of one’s power, Hdt. 3.142, etc. (κὰδ δ. Hes. Op. 336) ; κ. τρόπον διοικεῖν arrange suitably, Isoc. 2.6, al. ; κατ᾽ εὐνοίην with goodwill, Hdt. 6.108 ; κ. τὰ παρηγγελμένα X. An. 2.2.8, etc. ; in quotations, according to, κατ᾽ Αἰσχύλον Ar. Th. 134 ; κ. Πίνδαρον Pl. Phdr. 227b, etc. ; καθ᾽ ὅ τι in what way, IG 1 ³.35.7, Th. 1.82.6 ; κατ᾽ ὅ τι for what reason, for the reason that, Hdt. 6.3, 7.2.3.
2. in relation to, concerning, τὰ κατ᾽ ἀνθρώπους = τὰ ἀνθρώπινα, A. Eu. 930, 310 ; τὰ κ. τὸν Τέλλον Hdt. 1.31 ; τὰ κ. τὴν Κύρου τελευτήν ib. 214 ; τὰ κ. πόλεμον military matters, Aeschin. 1.181 ; αἱ κ. τὴν πόλιν οἰκονομίαι (opp. αἱ πολεμικαὶ πράξεις) the management of public affairs, Din. 1.97 ; τὰ κ. τὰς θυσίας SIG 506.7 (Delph., iii BC) ; so τὸ κατ᾽ ὑμέας as far as concerns you, Hdt. 7.158 ; τὸ κατ᾽ ἐμέ as far as I am concerned, D. 18.247 ; κ. τοῦτο in this respect. Hdt. 5.3, etc. ; κ. ταὐτά in the same way, Id. 2.20 ; καθ᾽ ὅτι so far as, Th. 1.82, etc.
3. in Comparisons, corresponding with, after the fashion of, κρομύοιο λοπὸν κ. like the coat of an onion, dub. in Od. 19.233 ; μέλος κ. Φοίνισσαν ἐμπολὰν πέμπεται Pi. P. 2.67 ; κ. Μιθραδάτην answering to the description of him, Hdt. 1.121 ; τὴν ἰδέαν κ. πνιγέα like an oven in appearance, Ar. Av. 1001 ; κηδεῦσαι καθ᾽ ἑαυτόν to marry in one’s own rank of life, A. Pr. 890 ; οὐ κατ᾽ ἄνθρωπον φρονεῖν Id. Th. 425 ; λέγω κατ᾽ ἄνδρα, μὴ θεόν, σέβειν ἐμέ Id. Ag. 925 ; οὐ κατὰ σέ none of your sort. Chionid. 1 (but ἵνα προσείπω σε κατὰ σέ to address you in your own style, Pl. Grg. 467c) ; τὸ κατ᾽ ἐμὲ καὶ οὐ κατ᾽ ἐμέ Arr. Epict. 1.28.5 ; οὐ κ. τὰς Μειδίου λῃτουργίας D. 21.169 ; ἡ βασιλεία κ. τὴν ἀριστοκρατίαν ἐστί Arist. Pol. 1310b3 : freq. after a Comp., μέζων ἢ κατ᾽ ἀνθρώπων φύσιν Hdt. 8.38, cf. Pl. Ap. 20e, etc. ; μείζω ἢ κ. δάκρυα too great for tears, Th. 7.75 ; ἤθεα βαθύτερα ἢ κ. Θρήϊκας more refined than was common among the Thracians, Hdt. 4.95.
V. by the favour of a god, etc., κ. δαίμονα Pi. O. 9.28, cf. P. 8.68 ; κ. θεῖον Ar. Eq. 147 codd. (κ. θεὸν Cobet) ; κ. τύχην τινά D. 48.24.
VI. of round numbers (v. infr. vii. 2), nearly, about, κ. χίλια ἑξακόσια ἔτεα 1600 years more or less, Hdt. 2.145, cf. 6.44, al. ; κατ᾽ οὐδέν next to nothing, Pl. Plt. 302b.
VII. of Time, during or in the course of a period, κ. τὸν πόλεμον Hdt. 7.137 ; καθ᾽ ἡμέραν, κατ᾽ ἦμαρ. by day, A. Ch. 818, Ag. 688 ; κατ᾽ εὐφρόνην Id. Pers. 221 ; κ. χειμῶνα, κ. θερείαν, PLille 1r14 (iii BC), PTeb. 27.60 (ii BC).
2. about, κ. τὸν αὐτὸν τοῦτον χρόνον Hdt. 3.131, etc. ; κ. τοὺς θανάτους τῶν βασιλέων Id. 6.58 ; esp. with names of persons, κ. Ἄμασιν βασιγεύοντα about the time of Amasis, Id. 2.134 ; κ. τὸν κ. Κροῖσον χρόνον Id. 1.67 ; οἱ κατ᾽ ἐκεῖνον (sc. τὸν Ἀλκιβιάδην) ὑμέτεροι πρόγονοι D. 21.146 (v.l. κατ᾽ ἐκ. τὸν χρόνον) ; κ. τοὺς Ἡρακλείδας X. Lac. 10.8 ; οἱ καθ᾽ ἑαυτοὺς ἄνθρωποι their contemporaries, Id. Mem. 3.5.10.
3. καθ᾽ ἕτος this year, SIG 284.24 (Erythrae, iv BC), OGI 458.64 (i BC/i AD), CIG 3641 b 5, 38 (Lampsacus).
VIII. periphrastically with abstract Subst., κατ᾽ ἡσυχίην, κ. τάχος, = ἡσύχως, ταχέως, Hdt. 1.9, 7.178 ; κ. κράτος by force, X. HG 2.1.19, etc. ; κ. μέρος partially, Arist. Po. 1456a16 ; individually, severally, Pl. Tht. 157b, Lg. 835a ; κ. θύσιν naturally, Hdt. 2.38, Pl. R. 428e ; κ. τὴν τέχνην skilfully, Luc. DDeor. 20.7 ; οὔτ᾽ ἐμοὶ λέγειν καθ᾽ ἡδονήν [ἐστι] it is not pleasant for me to tell you, A. Pr. 263.
C Position. : κατά may follow both its cases, and is then written with anastr. κάτα, as Il. 20.221, etc. ; so also in tmesi, when it follows its Verb, 17.91.
D. abs. as Adv. in all the above senses, esp. like κάτω, downwards, from above, down, freq. in Hom.
E. κατά in Compos.,
I. downwards, down, as in καταβαίνω, καταβάλλω, κατάκειμαι, καταπέμπω, καταπίπτω, καταπλέω i.
II. in answer to, in accordance with, as in κατᾴδω (occino), καταινέω, καταθύμιος.
III. against, in hostile sense (cf. a. ii. 5), as in καταγιγνώσκω, κατακρίνω, καταψηφίζομαι : more rarely with a Subst., as καταδίκη.
IV. back, back again, as in κάτειμι, καταπορεύομαι, καταπλέω ii.
V. freq. only to strengthen the notion of the simple word, as in κατακόπτω, κατακτείνω, καταφαγεῖν, etc. ; also with Substs. and Adjs., as in κατάδηλος, κάτοξος.
VI. sts. to give a trans. force to an intr. Verb, our be-, as in καταθρηνέω bewail.
VII. implying waste or consumption, as in καταλειτουργέω, καθιπποτροφέω, καταζευγοτροφέω : and generally in a disparaging sense, as in καταγιγνώσκω i.
F. κατά as a Prep. was shortd. in some dialects, esp. in Ep., into κάγ, κάδ, κάκ, κάμ, κάν, κάπ, κάρ, κάτ, before γ, δ, κ, μ, ν, π (or φ), ῥ, τ (or θ), respectively ; see these forms in their own places. Mss. and the older Edd. join the Prep. with the following word, as καγγόνυ, καδδέ, κακκεφαλῆς, καππεδίον, καπφάλαρα, καρρόον, καττάδε, καττόν, etc. In compd. Verbs, κατά sts. changes into καβ, καλ, καρ, κατ, before β, λ, ρ, θ, respectively, as κάββαλε, κάλλιπε, καρρέζουσα, κάτθανε ; and before στ, σχ, the second syll. sts. disappears, as in καστορνῦσα, κάσχεθε, as also in the Dor. forms καβαίνων, κάπετον.
Liddell-Scott-Jones, Greek-English Lexicon (9th ed., 1940)
Pape
ion. = καθά, d.i. καθ' ἅ.
Pape, Griechisch-deutsches Handwörterbuch (3. Aufl., 1914)
Pape
kommt als adv. nicht mehr vor u. erscheint nur in einzelnen Fällen ohne Casus, wo man eine Tmesis annehmen muß, wie auch κατὰ δὲ προτόνοισιν ἔδησαν Od. 2.425, 15.290 zu fassen, sie banden mit Tauen fest, wo der dat. nicht zu κατά gezogen werden darf ; vgl. κατὰ συφεοῖσιν ἐέργνυ 10.238. Als Präposition mit der Grundbedeutung herab u. darüberhin.
I. Mit dem genit.:
1) vom Orte ;
a) Bewegung von oben nach unten hin, herab von ; βῆ δὲ κατ' Ἰδαίων ὀρέων ἐς φύλοπιν Il. 16.677, βῆ δὲ κατ' Οὐλύμποιο καρήνων, vom Gipfel des Olymp herab, 22.187, καθ' ἵππων ἀΐξαντες, vom Wagen herabspringend, 6.232, βαλέειν κατὰ πέτρης Od. 14.399 ; ἱεὶς σαυτὸν κατὰ τοῦ τείχους Ar. Vesp. 355, wie ἐρρίπτεον ἑαυτοὺς κατὰ τοῦ τείχεος κάτω Her. 8.53, sie stürzten sich selbst von der Mauer herab ; αὐτὴν πνεῦμα Βορέου κατὰ τῶν πλησίον πετρῶν ὦσαι Plat. Phaedr. 229c ; ἁλλόμενοι κατὰ τῆς πέτρας Xen. An. 4.2.17 ; so auch richtigere Lesart κατὰ κλίμακος καταβαίνειν 4.5.25, wo Krüger DS. 14.28 καταβάσεις κατὰ κλιμάκων vergleicht ; ἧκαν ἑαυτοὺς κατὰ τῆς χιόνος εἰς τὴν νάπην Xen. An. 4.5.18 ; so auch κατ' ἄκρης, s. ἄκρα ; Ζεὺς ὕων κατὰ τοῦ κεράμου βαλανεύσει Pherecr. bei Ath. VI.269d. – Herab auf, nieder auf, κατὰ δ' ὀφθαλμῶν κέχυτ' ἀχλύς Il. 15.344 u. öfter, von dem Todesdunkel, das sich auf die Augen niedersenkt, vgl. τὸν δὲ κατ' ὀφθαλμῶν ἐρεβεννὴ νὺξ ἐκάλυψε 13.580 ; κατὰ χθονὸς ὄμματα πήξας, auf die Erde heftend, auf den Boden gesenkt, 3.217 ; vom Wurfspieß, κατὰ γαίης ᾤχετο, er fuhr niederwärts in die Erde. Daran reihen sich Vrbdgn wie στάξε κατὰ ῥινῶν Il. 19.39, μοῖσα κατὰ στόματος χέε νέκταρ Theocr. 7.82, über den Mund hin ; πλειὼν δὲ κατὰ χθονὸς ἄρμενος εἴη Hes. O. 615 ; κατὰ τῆς τραπέζης κατασπάσας τέφρην, über den Tisch hin, Ar. Nub. 178 ; μύρον κατὰ τῆς κεφαλῆς καταχέαντες, über den Kopf herabgießen, Plat. Rep. III.398a ; κατὰ τοῦ πυρὸς σπένδειν Critia. 120a ; bei den Comic. κατὰ χειρὸς ὕδωρ, Waschwasser über die Hände, nach VLL, τὸ ῥᾷστον πάντων καὶ εὐχερέστατον ; κατὰ χειρὸς ἦν τὰ πράγματα, Alles ging mir leicht von der Hand, Pherecr. Chir. frg. 7 ; eigtl. von dem über die Hände gegossenen Waschwasser, wie ὕδωρ ἐφέρετο κατὰ χειρῶν Ath. IX.408b ; vgl. Lobeck zu Phryn. p. 327. – Pind. sagt κατ' ἀμευσιπόρων τριόδων ἐδινάθην, P. 11.38, darüber hin, auf dem Dreiwege ; Aesch. δνοφεράν τιν' ἀχλὺν κατὰ δώματος αὐδᾶται φάτις Eum. 357. – Nach Hom. κόπρος κατὰ σπείους κέχυτο πολλή, Od. 9.330, erweitern Sp. diesen Gebrauch, διεσπάρησαν κατὰ τῆς νήσου, über die Insel hin, auf der Insel, Pol. 3.19.7, ἐσκεδασμένοι κατὰ τῆς χώρας 1.17.10 ; so im NT καθ' ὅλης τῆς Ἰουδαίας, u. a.Sp.
b) unter, zunächst bei der Bewegung, bes. unter die Erde, ψυχὴ κατὰ χθονὸς ᾤχετο Il. 23.100, sie ging unter die Erde ; καταδεδυκέναι, ἀφανίζεσθαι κατὰ τῆς θαλάσσης Her. 7.6, 235 ; ἔδυ κατὰ γῆς Plat. Tim. 25d ; κατὰ τῆς γῆς ὑποδύομαι ὑπὸ τῆς αἰσχύνης, vor Scham in die Erde sinken, Xen. An. 7.7.11 ; gew. ohne Artikel, κατὰ γῆς γενέσθαι 7.1.30. Bes. bei den Tragg. Bezeichnung der Unterwelt, οἱ κατὰ χθονὸς θεοί Aesch. Pers. 657 u. öfter, die Götter der Unterwelt ; τοῦ κατὰ χθονὸς ᾅδου Ag. 1359 ; τὸν ἀεὶ κατὰ γᾶς σκότον εἱμένος Soph. O.C. 1699 ; κατὰ χθονὸς ἔκρυψε Ant. 24 ; ὁ κατὰ γῆς, der Verstorbene, Begrabene, Xen. Cyr. 4.6.5.
c) auf ein Ziel hin, κατὰ σκοποῦ τοξεύειν Hdn. 6.7.19 ; κατὰ νώτου ξαίνειν Dem. 19.197 ; κατὰ κόρρης πατάσσειν, hinter die Ohren schlagen, Luc. Gall. 30. So auch zu erkl. βᾶτε κατ' ἀντιθύρων Soph. El. 1427 ; κατὰ πηδαλίων, am Steuerruder, Eur. Andr. 480 ; κατὰ νώτου γενέσθαι, in den Rücken kommen, Her. 1.9, wird bes. ein militärischer Ausdruck, κατὰ νώτου, κατὰ προσώπου, im Rücken, in der Front, 1.75, Thuc. 3.108, Pol. 1.28.9 u. öfter. – Auffallender sagt Ap.Rh. κατὰ νηδύος ὔμμε φέρουσα, im Bauche, 4.1328. – Aus Vrbdgn dieser Art u. ä., z.B. τὸν κονιορτὸν εἶδε κατὰ τῶν ἰδίων φερόμενον, entwickelt sich die Bdtg
2) feindlich, gegen, wider, bes. sprechen, λέγων ὅσ' ἂν θέλῃς καθ' ἡμῶν ἔσχατα κακά Soph. Phil. 65, λόγους τοὺς μὲν Ἀτρειδῶν κάτα Aj. 295 ; κατ' ἀρχῆς γὰρ φιλαίτιος λεώς, spricht gern gegen die Regierung, Aesch. Suppl. 480 ; ψεύδεσθαι κατά τινος Lys. 22.7 ; πολλοῦ δέω κατ' ἐμαυτοῦ ἐρεῖν αὐτός, ὡς ἄξιός εἰμι τοῦ κακοῦ, gegen mich selbst zu sprechen, Plat. Apol. 37b ; stimmen, von Richtern, ψῆφος κατ' αὐτῶν ὀλεθρία βουλεύσεται Aesch. Spt. 180 ; ψῆφος καθ' ἡμῶν οἴσεται Eur. Or. 440 ; δίκην κατ' ἄλλου φωτὸς ὧδ' ἐψήφισαν Soph. Aj. 444 ; auch sonst von feindlichem Beginnen, αὐτὸς καθ' αὑτοῦ γ' ἄρα μηχανορραφῶ Aesch. Ch. 221, ἃ καθ' αὑτοῖν λόγχας στήσαντε Soph. Ant. 145, ὅσην κατ' αὐτῶν ὕβριν ἐκτίσαιτ' ἰών Aj. 297, κατά τινος μάρτυρας παρασχέσθαι, ὡς οὐκ ἀληθῆ λέγει Plat. Gorg. 472a, Folgde, ὃ κατὰ τῆς πόλεως ὑπελάμβανον εἶναι Pol. 10.8.5, τοιαύτην ὠμότητα εἶχε κατὰ τῶν ὑποτεταγμένων DS. 19.1 ; λόγος κατά τινος, oratio in aliquem, πρός τινα, adversus aliquem, Wolf Lept. p. CL. u. Heffter ath. Gerichtsverf. p. 175 ; θρίαμβος κατά τινος, über Einen, Plut. Ant. 84 ; εἶναι κατά τινος, zu Jem. Nachteil sein, Nic. 21, wie χρῆσθαί τινι κατά τινος, T.Gracch. 15. – Soph. vrbdt auch ἐγγελᾶν, ἐγκαλεῖν κατά τινος, O.C. 1341, Phil. 328.
3) von Plat. an ist dieser Gebrauch auch auf nicht feindliche Verhältnisse ausgedehnt, bes. beim Sprechen, in Beziehung auf, über, von, Symp. 193c, μὴ τοίνυν κατ' ἀνθρώπων σκόπει μόνον τοῦτο, ἀλλὰ καὶ κατὰ ζώων πάντων καὶ φυτῶν Phaed. 70d, συντιθεὶς λόγον ἔπαινον κατὰ τοῦ ὄνου, eine Lobrede auf den Esel, Phaedr. 260b ; Prot. 323b ; οἱ κατὰ τοῦ Δημοσθένους ἔπαινοι Aesch. 3.50, vgl. 124 ; ὃ καὶ μέγιστόν ἐστι καθ' ὑμῶν ἐγκώμιον Dem. 6.9, das größte Lob, das man über euch aussprechen kann ; allgem., αἱ κατὰ Θηβαίων ἐλπίδες 19.84 ; ταῦτα κατὰ πάντων Περσῶν ἔχομεν λέγειν Xen. Cyr. 1.2.16 ; μία τις μέθοδος κατὰ πάντων Arist. anim. 1.1 ; ἐπεκράτησε τὸ τῶν Ἀχαιῶν ὄνομα κατὰ πάντων Πελοποννησίων, er wurde auf alle Peloponnesier ausgedehnt, von ihnen gebraucht, Pol. 2.38.1, der auch ἀφορμὴ μήτε κατὰ τῶν ἐμπόρων, μήτε περὶ τοὺς δούλους vrbdt, 4.50.3. Bei den Grammatikern zur Bezeichnung des Sprachgebrauchs, εἰ κατὰ θηλείας φαίης Apollon. synt. p. 198.19, φαῦλον καὶ φλαῦρον κατὰ τοῦ αὐτοῦ σημαινομένου, sagt man von denselben Dingen, Moeris, οἱ τάττοντες τοῦτο κατὰ τοῦ βλακὸς ἁμαρτάνουσιν Phryn. 272, wo Lobeck zu vgl.; κατὰ κοινοῦ, Schol. Thuc. 2.36 ; gewöhnlicher ἀπὸ κοινοῦ.
4) ein bes. Sprachgebrauch ist καθ' ἱερῶν ὀμνύναι, Ar. Ran. 101, auf das Opfer schwören, wobei örtlich an ein Handauflegen od. die Hand dagegen Ausstrecken zu denken ; καθ' ἱερῶν τελείων ὀμνύναι Andoc. 1.98 ; ὤμνυε κατ' ἐξωλείας Dem. 21.119 ; καθ' ἡμῶν ὀμνύναι οὐκ ἤθελε, εἰ μὴ σαφῶς ᾔδει τὰ εὔορκα ὀμουμένη 29.26 ; παραστησάμενον τοὺς παῖδας αὐτὸν κατὰ τούτων ὀμεῖσθαι 54.38, wobei daran zu denken, daß der Schwur, wenn er nicht gehalten wird, auf das Haupt, bei dem man geschworen, als Fluch fällt ; ἐπιορκήσασι κατὰ τῶν παίδων Lys. 32.13 ; κατὰ κυνῶν καὶ χηνῶν ὀμνύναι Luc. Icarom. 9 ; καθ' ἱερῶν τελείων ἑστιάσας Tim. 7. – Anders ist εὐχὴν ποιήσασθαι κατὰ χιλίων χιμάρων, ein Gelübde auf tausend Ziegen machen, Ar. Eq. 659 ; εὔχεσθαι κατὰ νικητηρίων Dem. ep. 1 extr., wie App. B.C. 2.141 ; sprichwörtlich geworden κατὰ βοὸς εὔχου, etwas Großes geloben, Diog. 5.90, μηδὲν κατὰ βοὸς εὔξῃ 6.55.
5) von der Zeit ; κατὰ παντὸς τοῦ αἰῶνος ἀείμνηστον, für alle Zeit hin, Lycurg. 7 ; κατὰ παντὸς τοῦ χρόνου σκέψασθε Dem. 22.72 u. mit denselben Worten 24.180.
6) adverbiale Fügungen sind καθ' ὅλου, κατὰ παντός, Arist. u. Folgde, durchgängig, im Allgemeinen, s. die Wörter.
II. Mit dem accusat. ;
1) vom Orte ;
a) von der Ausdehnung über einen Ort hin, durchhin, u. geradezu in, bei Verbis der Bewegung u. der Ruhe, so daß immer an eine Ausbreitung über einen bestimmten Raum, nach einer gewissen Richtung hin zu denken ist, mit anderer Auffassung als bei ἀνά 3a, wie auch wir sagen : die Reihen hinauf u. hinunter ; von Hom. an sehr gewöhnlich ; κατὰ στρατόν Il. 7.370, κατὰ κρατερὰς ὑσμίνας 2.345, κατὰ γαῖαν Ἑλλάδα, Ἴλιον, Τροίην, κατὰ πτόλιν, ἄστυ, οἶκον, δώματα, κατὰ λαόν, δῆμον, ἀνθρώπους, κατὰ νῆας, κλισίας u. ä., κατὰ ῥωπήϊα Od. 14.473 ; so auch Tragg., κατὰ πτόλιν, ἄστυ, Aesch. Eum. 969, Pers. 1027 u. sonst ; θεοῖς τοῖς καθ' Ἑλλάδα, in Griechenland, Ag. 564 ; ἐκ τοῦ κατ' ἄστυ βασιλέως τάδ' ἄρχεται, vom König in der Stadt, Soph. O.C. 67 ; εἴσω κατ' αὐτὸν (χῶρον) εὐστομοῦσ' ἀηδόνες 18 ; κατὰ στέγας ἰέναι O.R. 637 ; οἱ κατ' οἶκον, domestici, El. 1136 ; κατ' οἴκους, im Hause drinnen, O.R. 1447 ; κατ' ἀγρίαν ὕλην ἀλωμένη O.C. 349 ; in Prosa, αἱ ἔχιδναι κατὰ πᾶσαν τὴν γῆν εἰσίν Her. 5.109, sind über die ganze Erde verbreitet ; ἥρωες κατὰ τὴν χώραν καὶ τὴν πόλιν ἱδρυμένοι Lycurg. 1.25 ; οὐ γὰρ ἦν κατὰ πόλιν Plat. Theaet. 142a ; τῶν κατὰ τὸν οὐρανὸν ἰόντων περὶ γῆν, durch den Himmel hin, 208d (vgl. ἕως ἔτ' ἔστιν ἄστρα κατὰ τὸν οὐρανόν Ar. Eccl. 83); κατὰ τὸ ὑδάτιον Phaedr. 229a ; τοῦ περιφερομένου κατὰ πάντα τὰ μέλη αἵματος Tim. 74c ; κατὰ τὸν πλοῦν ἤδη ὤν, auf der Fahrt, Thuc. 7.31 ; οἱ. κατὰ ταῦτα οἰκοῦντες Xen. An. 7.5.13 ; κατὰ τὴν ὁδὸν ἐγένοντο 4.3.21 (vgl. Plat. ἐπειδὰν φερόμενοι γένωνται κατὰ τὴν λίμνην Phaed. 114a); οἱ κατὰ τὸ Ἀρκαδικὸν πελτασταί, im arkadischen Heere, 4.8.18 ; στὰς κατὰ τὰς πύλας, an dem Tore, 5.2.16. Bes. häufig κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν, zu Wasser u. zu Lande.
b) κατὰ ποταμὸν πλέειν Her. 1.194, 4.44, κατὰ ῥόον, stromabwärts, im Ggstz von ἀνὰ ποταμόν, 2.96 ; κατὰ ῥοῦν φέρεται, sprichwörtlich vom Gelingen, Diog. 5.82 ; κατ' οὖρον ἴτω, ἐρέσσετε, Aesch. Spt. 672, 836 ; ῥείτω κατ' οὖρον Soph. Tr. 468 ; κατὰ τὸν Ἰλισσὸν ἴωμεν, hinab, entlang, Plat. Phaedr. 229a. Aehnlich vom Jäger entlehnt, der der Spur nachgeht, κυναγοὶ κατ' ἴχνος πλάταν ἄφαντον κελσάντων Aesch. Ag. 679 ; κατ' ἴχνος ᾄσσω Soph. Aj. 32, ich eile der Spur nach ; κἀμὲ κατὰ ταύτην τὴν ὁδὸν ἄγε, auf diesem Wege, Plat. Soph. 237b ; ἰέναι κατὰ τοὺς ἄλλους προϊόντας, ihnen nachgehen, Her. 9.53 ; κατὰ στίβον, auf dem Fuße, 4.122, wie κατὰ πόδας, Thuc. 3.98 ; Xen. Mem. 2.6.9.
c) Richtung wohin, an, κατὰ στῆθος βάλλειν, κατ' ἀσπίδα, Il. 3.347, 11.108, u. oft in ähnlichen Vrbdgn, an die Brust treffen, gegen den Schild werfen, auf Etwas zu schießen, βέλος κατὰ καίριον ἦλθε, das Geschoß kam an eine tödliche Stelle, 11.439, οὐδέ ποτε Ζεὺς τρέψεν ἀπὸ κρατερῆς ὑσμίνης ὄσσε φαεινώ, ἀλλὰ κατ' αὐτοὺς αἰὲν ὅρα, sah auf sie hin, 16.644 ; παίει κατὰ τὸ στέρνον Xen. An. 1.8.26 ; ὁρμᾶν κατά τινα 7.5.27 ; ὡς κατὰ τοῦτο τὸ χωρίον ἐγένοντο, als sie an den Ort gekommen waren, Her. 3.86 ; ἐπεὰν κατὰ τοῦτο γένωμαι τοῦ λόγου 6.19 ; übertr., κατὰ τωὐτὸ γίνεσθαι, übereinstimmen, 4.119 ; anders παρῄεσαν αἱ παρθένοι κατὰ τοὺς πατέρας, wo ihre Väter saßen, 3.14 ; λέγειν κατά τινα, zu ihm sprechen, Xen. Cyr. 7.1.12.
d) allgemeiner, gegenüber, ἀνὴρ κατ' ἄνδρα τοῦτον ᾑρέθη Aesch. Spt. 487 ; κατ' ὄμματα τῷ νυμφίῳ Soph. Ant. 756 ; κατὰ μὲν Λακεδαιμονίους ἔστησε Πέρσας Her. 9.31 ; in der Gegend bei, ἡ Στερίη κατὰ Σινώπην πόλιν κειμένη Her. 1.76 ; κεῖται ἡ Κεφαλληνία κατὰ Ἀκαρνανίαν Thuc. 2.30 ; ἡ καθ' ἡμᾶς θάλαττα, das sich zu uns erstreckende, bei uns liegende, das mittelländische Meer, Pol. 1.3.9 ; κατὰ βορέαν ἑστηκώς, gegen Norden, Thuc. 6.104 ; von taktischen Bestimmungen, οἱ κατὰ τὸ λαιὸν τῶν ὑπεναντίων Pol. 1.34.9 ; öfter οἱ κατά τινα τεταγμένοι u. ä., zur ungefähren Ortsbestimmung. – Oertlich ist auch ursprünglich das bei Hom. so geläufige κατὰ θυμόν, κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν, im Herzen, in der Seele, s. unten. – Bei Zahlen, ungefähr, Her. 2.145, 6.44, 79 ; κατ' οὐδέν, fast Nichts, 2.101.
2) von der Zeit, eine Verbreitung durch einen Zeitraum hin, während, zu, Dauer u. Gleichzeitigkeit ausdrückend ; ἐμὸν κατ' αἰῶνα, zu meiner Zeit, Aesch. Spt. 201 ; λευκὸν κατ' ἦμαρ Ag. 654 ; κατ' ἦμαρ καὶ κατ' εὐφρόνην ἀεί Soph. El. 251 ; μίαν καθ' ἡμέραν, in einem Tage, Ant. 55 ; καθ' ἡμέραν τὴν νῦν, heute, O.C. 3, Aj. 788 ; bes. in Prosa, κατὰ Ἄμασιν βασιλεύοντα, zur Zeit als Amasis König war, Her. 2.143, κατὰ τὸν πόλεμον, während des Krieges, 7.157, κατ' εἰρήνην, in Friedenszeiten ; κατὰ τὸν κατὰ Κροῖσον χρόνον, zu Krösus' Zeiten, 1.67 ; κατὰ τοὺς Τρωϊκοὺς χρόνους, zur Zeit des trojanischen Krieges ; κατὰ Σωκράτην Ath. XI.505f ; εἴ τι μὴ ὀρθῶς πράττω κατὰ τὸν βίον τὸν ἐμαυτοῦ Plat. Gorg. 489a ; κατὰ τοὺς πρώτους χρόνους Polit. 274c ; οἱ καθ' ἑαυτούς, ihre Zeitgenossen, Xen. Mem. 3.5.10 ; οἱ καθ' ἡμᾶς Pol. 16.20.8 ; εἴς τε τοὺς πρὸ ἡμῶν καὶ καθ' ἡμᾶς καιρούς 4.1.4 ; – κατὰ καιρὸν πράττεσθαι Dem. 1.4 ; – κατὰ φῶς, bei Tage, im Ggstz von νύκτωρ, Xen. Cyr. 3.3.25. – Aber καθ' ἡμέραν ist = täglich, Aesch. Pers. 827 u. sonst oft, wie ὁ καθ' ἡμέραν βίος täglicher Lebensunterhalt, Soph. O.C. 1366, u. ἐπὶ τῷ καθ' ἡμέραν μισθῷ, Dem. 59.108, täglicher Lohn, κατ' ἐνιαυτόν jährlich, Plat. Polit. 298e ; Xen. An. 3.2.12 u. öfter ; κατὰ μῆνα, monatlich. Diese Verbindungen gehören zu 3) wo κατά Vereinzelung, Verteilung eines größern Ganzen in mehrere kleinere Teile ausdrückt ; κρῖν' ἄνδρας κατὰ φῦλα, κατὰ φρήτρας, Il. 2.363, nach Stämmen u. Geschlechtern sie sondern ; κατὰ στίχας, reihenweis, Il.; κατὰ κώμας κατοικημένοι, in einzelnen Dörfern angesiedelt, Her. 1.96 ; ἐκ τῶν συμμάχων ἐξελέγετο κατ' ὀλίγους 8.113, immer nur wenige aus den einzelnen Abteilungen ; κατὰ ἕνδεκα μέρη κεκοσμημένη, in elf Teile, Plat. Phaedr. 246e ; κατ' εἴδη διαιρεῖσθαι τὰ ὄντα, in od. nach Geschlechtern unterscheiden, 273e ; ὁπόσοι κατὰ πόλιν ἐν ἑκάσταις νομεύονται Polit. 295e ; ἵνα μὴ μόνον κατὰ πόλεις, ἀλλὰ καὶ κατ' ἔθνη δουλεύωσι, nicht bloß stadt-, sondern auch völkerweis, Dem. 9.26 ; ἐλάμβανον τοὺς ἄρτους κατ' ὀβολόν, τὰ ἄλφιτα κατ' ἡμίεκτον μετρούμενοι, halbmetzenweis, 31.37 ; κατὰ διακοσίας μνᾶς διακεχρημένον, in einzelnen Posten zu 200 Minen ausgeliehen, 27.11 ; taktisch, κατὰ φυλάς, κατ' ἴλας, κατὰ τάξεις, κατὰ λόχους, geschwader-, regimenterweise, Xen. Cyr. 1.4.17, 6.2.36, 2.1.23 u. sonst ; ähnl. κατὰ πόλεις διελύθησαν, in die einzelnen Städte, Thuc. 3.1, ὡς ἕκαστοι κατὰ πόλεις 1.89 ; κατὰ μίαν ἐπὶ κέρως πλέοντες 2.90. Geradezu die Distributivzahlen bildend, καθ' ἕνα μαχεόμενοι Her. 7.104 ; καθ' ἑπτά, je sieben, Ar. Av. 1079 ; κατ' ὀλίγας (ναῦς) προσπίπτοντες, immer nur in kleinen Abteilungen, Thuc. 3.28 ; κατὰ δύο, je zwei, Plat. Ep. VI.323c ; καθ' ἕνα, einzeln, Xen. An. 4.7.8 ; κατὰ μίαν ἢ δύο λαμβάνων Dem. 20.77 ; κατὰ μίαν ναῦν τάττειν Pol. 1.26.12, öfter, bes. von Anordnung u. Aufstellung der Soldaten, wohin man auch κατὰ κέρας προσβάλλειν, Xen. Cyr. 7.1.26, u. ä. rechnen kann. – Man vgl. noch κατ' ἔπος, Wort für Wort, Ar. Ran. 801, καθ' ἑσμούς, scharenweis, Vesp. 1146.
4) Vereinzelung u. Absonderung ausdrückend, κατὰ σφέας γὰρ μαχέσονται, für sich, abgesondert, werden sie kämpfen, Il. 2.366 ; μόνος καθ' αὑτόν, allein für sich, Soph. O.R. 63 ; αὐτὴ καθ' αὑτήν Eur. Ion 60 ; αὐτὸς καθ' ἑαυτόν Ar. Vesp. 786 ; sehr gewöhnlich in Prosa, λέγων κατὰ σαυτόν Plat. Gorg. 505d ; αὐτὸ καθ' αὑτὸ ἕκαστον, jedes Einzelne für sich, Theaet. 206a ; μόνος αὐτὸς καθ' αὑτόν Rep. X.604a ; καθ' ἕνα, einzeln, dem ἀθρόος entgeggstzt, Alc.I, 114d, wie Thuc. ἀντέσχομεν πρός τε ξύμπαντας καὶ καθ' ἑκάστους 2.64 ; οἱ καθ' αὑτοὺς Ἕλληνες 1.138 ; καθ' ἑαυτὸν πορεύεσθαι, allein, für sich marschieren, Xen. An. 5.10.11 ; καθ' ὑμᾶς αὐτοὺς ἐξοπλίσθητε Cyr. 6.3.32 (aber αὐτοὶ καθ' ἑαυτούς = von selbst, freiwillig 5.5.39); γεγόνασι καθ' ἑαυτοὺς ἕκαστοι Dem. 10.52 ; ἤδη καθ' αὑτὸν ὄντι, als er schon selbstständig war, sein eigenes Geschäft hatte, 36.4.
5) aus 1c folgt die Bdtg des Zweckes, als einer Richtung worauf, ἦ τι κατὰ πρῆξιν ἀλάλησθε ; Od. 3.72, 9.253, fahrt ihr nach einem Geschäfte, zu einem Geschäfte herum ? πλάζεσθαι κατὰ ληΐδα, auf, nach Beute umherschweifen, 3.106 ; κατὰ χρέος ἐλθεῖν, nach einem Orakelspruche kommen, um ihn einzuholen, 11.479 ; κατὰ ληΐην ἐκπλώσαντες Her. 2.152 ; ἀποπλέειν κατὰ βίου καὶ γῆς ζήτησιν 1.94, wie κατὰ ζήτησίν τινα πέμπειν Soph. Tr. 55 ; κατὰ θέαν ἥκειν Thuc. 6.31 ; καθ' ἁρπαγὴν ἐσκεδασμένοι, zur Plünderung zerstreut, Xen. An. 3.5.2. Aehnlich Ζεὺς μετ' Αἰθιοπῆας χθιζὸς ἔβη κατὰ δαῖτα, zum Schmause, Il. 1.424 ; vgl. κατὰ τὴν κνίσσαν εἰσελήλυθε Ar. Pax 1015. – Dah. drückt es auch den Bewegungsgrund aus, weg en, aus, αἰτίαν καθ' ἥντινα Aesch. Prom. 226 ; Θησέως κατὰ φθόνον στρατηλατοῦσαι, aus Neid gegen den Theseus, Eum. 656 ; κατ' ἔχθραν, aus Feindschaft, Suppl. 331, wie Ar. Pax 133 ; in Prosa, κατ' εὔνοιαν φρενῶν Aesch. Suppl. 918 ; ἐμήδιζον κατ' ἄλλο μὲν οὐδέν, κατὰ δὲ τὸ ἔχθος τῶν Θετταλῶν Her. 8.30, vgl. 7.142, 9.37 ; κατὰ τὴν τουτου προθυμίην τέθνηκας, nach seinem Wunsche, 1.124 ; τὴν προξενίαν κατά τι ἔγκλημα ἀπεῖπον Thuc. 6.89 ; κατὰ τί ; weshalb ? Ar. Nub. 240 u. sonst ; κατ' ἄλλο μὲν οὐδέν, ὅτι δέ Plat. Phaedr. 229d ; κατὰ φθόνον οἴονται τὸν ἑαυτῶν λέγειν Gorg. 437d ; ἐγὼ κατ' αὐτὸ τοῦτο ἄγαμαι Πῶλον, ὅτι 482d, eben deshalb, weil.
6) an 1b schließt sich die Bdtg gemäß, zufolge, nach, wie Plat. sagt ὥσπερ κατ' ἴχνη κατὰ τὰ νῦν εἰρημένα ζῆν, Phaed. 115b. So Hom. καθ' ἡμέτερον νόον, nach unserm Sinne, Il. 9.108, u. öfter κατὰ μοῖραν, κατ' αἶσαν, κατὰ κόσμον, nach Gebühr, nach Schicklichkeit, wie sich's gebührt ; so auch Folgde ; zunächst von göttlichen od. Schicksalsbestimmungen u. Orakeln, κατὰ θεὸν γάρ τινα ἔτυχον καθήμενος ἐνταῦθα Plat. Euthyd. 272e, vgl. Apol. 22a ; κατὰ θεὸν ἥκεις, nach göttlicher Schickung, Her. 8.85 ; κατ' ὀμφὰς τὰς Ἀπόλλωνος δότε πέρασιν Soph. O.C. 102 ; κατ' ὀμφὴν σὴν ἐστάλη 556 ; κατὰ τὸ χρηστήριον Her. 7.178 ; dann : den Gesetzen gemäß, κατὰ νόμους Aesch. Suppl. 238, 385 ; κατὰ νόμους τοὺς ἐπιχωρίους Her. 1.35 ; κατὰ τοὺς νόμους ζῆν Plat. Prot. 326c ; κατὰ νόμον, nach dem Branche, Xen. Cyr. 5.5.6 u. sonst oft ; – κατὰ τὰς Θεμιστοκλέους ἐντολάς, nach dem Befehle, Her. 8.85 ; κατὰ τὰ παρηγγελμένα Xen. An. 2.2.8 ; κατὰ τὰ συγκείμενα, nach der Verabredung, 7.2.7 ; κατὰ τὰ συνεθήκατο Her. 5.112 ; κατὰ τὰ ἤκουον, nach dem was ich hörte, 2.49 ; κατὰ τὸν σὸν λόγον Plat. Gorg. 471a ; – κατὰ νοῦν ἔχει κείνῳ Soph. O.C. 1765, wie κατὰ γνώμαν ἴδρις O.R. 1087, nach Wunsch ; κατὰ τὸ εἰκός Xen. Cyr. 8.7.9 ; αἱ συνθῆκαι, καθ' ἃς ἐδανείσατο Dem. 25.69. – Von der Verwandtschaft, θρόνους ἔχω κατ' ἀγχιστεῖα τῶν ὀλωλότων Soph. Ant. 174 ; κατὰ τὴν συγγένειαν Xen. An. 7.2.31 ; vgl. Thuc. 1.95, 7.57 ; προσεχόμενον αὐτῷ κατὰ τὴν μητέρα, von mütterlicher Seite mit ihm verwandt, 1.127, wie auch Sp., z.B. App. B.C. 2.143 ; – κατὰ Πίνδαρον, wie Pindar sagt, Plat. Phaedr. 227b ; καθ' Ὅμηρον Symp. 174c ; κατὰ τὸν Θουκυδίδην Plut. Dem. 6 ; – οὐ γὰρ κατὰ τὸ πλεῖν κυβερνήτης καλεῖται, ἀλλὰ κατὰ τὴν τέχνην, in Beziehung auf od. danach benennen, Plat. Rep. I.341d, oft im Crat.; – κατὰ λόγον, im Verhältnis, s. λόγος. – In κατὰ τὸν πατέρα ἐπίβουλός ἐστι τοῖς καλοῖς, Plat. Symp. 203d, liegt »der Abstammung von seinem Vater nach«, väterlicherseits, wie sein Vater, so.
7) Aehnlichkeit, Uebereinstimmung, Art u. Weise durch κατά ausgedrückt ; κατὰ λοπὸν κρομύοιο, nach Art einer Zwiebelhaut, Od. 19.233 ; πατέρα τε καὶ μητέρα εὑρήσεις οὐ κατὰ μιθριδάτην τε τὸν βουκόλον καὶ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ Her. 1.121, nicht nach Mithridates' Art, ganz andere Leute als Mithridates, vgl. 2.10 ; Thuc. 2.62 ; μέγεθος κατὰ συκέην μάλιστα, so groß wie, Her. 4.23 ; ποταμοὶ οὐ κατὰ Νεῖλον ἐόντες μεγάθεα 2.10 ; ἵνα προσείπω σε κατὰ σέ, nach deiner Art, Plat. Gorg. 467a ; κατ' ἐμαυτόν, nach meiner Art, οὐ πρὸς τοὺς ὑμετέρους λόγους Symp. 199a ; κατὰ τὸν πάππον, wie der Großvater, Parm. 176c ; ὁμολογῶ οὐ κατὰ τούτους εἶναι ῥήτωρ Apol. 17b ; – κατὰ ταὐτά, auf dieselbe Weise, Her. 6.53 ; τὸ κατὰ ταὐτόν Plat. Phil. 58a ; κατὰ τί λέγοντες Soph. 222c ; κατὰ πάντα τρόπον, auf alle Weise, Xen. An. 6.4.30 ; κατὰ πολλοὺς τρόπους, auf viele Arten, Cyr. 8.1.46. – Aehnl. τὸ ἐμὸν δέος οὐκ ἔστι κατ' ἄνθρωπον, ist nicht menschlich, Plat. Phil. 12c ; οὐ κατὰ χρυσίον δοκεῖ σοι εἶναι Symp. 112c ; τὸ καθ' ἡλικίαν, dem Alter angemessen, Arist. eth. 8.12. – Bes. ὁ κόμπος οὐ κατ' ἄνθρωπον φρονεῖ, Aesch. Spt. 407, wie λέγω κατ' ἄνδρα, μὴ θεὸν σέβειν ἐμέ, wie einen Menschen, nicht wie einen Gott, Ag. 899 ; ἃ δὴ κατ' ἄνδρα γίγνεται νεανίαν Eur. I.A. 938 ; u. beim Komparat., wenn eine Sache in ihrem Verhältnis zu einer andern betrachtet u. dem Grade nach damit verglichen wird, das lat. quam pro, μεῖζον ἢ κατ' ἄνθρωπον νοσεῖς, du leidest an übermenschlicher Krankheit, du leidest übermenschlich Großes, Soph. O.C. 604 ; τοὔργον τόδε μεῖζον ἀνήκει ἢ κατ' ἐμὰν ῥώμαν, es geht über meine Kraft, Tr. 1025 ; φρονείτω μεῖζον ἢ κατ' ἄνδρα, stolzere Gedanken hegen, als sich für einen Menschen ziemt, Ant. 764 ; ὅστις μὴ κατ' ἄνθρωπον φρονεῖ Aj. 748 ; δοκεῖ μοι ἀμείνων ἢ κατὰ τοὺς περὶ Λυσίαν εἶναι λόγους Plat. Phaedr. 279a, vgl. Phaed. 94e ; ταῦτα ἴσως μείζω ἐστὶν ἢ κατ' ἐμὲ καὶ σὲ ἐξευρεῖν Crat. 392e, es geht über unsere Kräfte, ist im Vergleich mit unserer Kraft zu groß, ist zu groß, als daß wir es ausfindig machen könnten ; μείζω ἢ κατ' ἄνθρωπον Rep. II.359d ; μείζω ἢ κατὰ δάκρυα πεπονθότες ἤδη, mehr als daß es hinreichend beweint werden könnte, Thuc. 7.75 ; πλείω ἢ κατὰ τὸ ἡμέτερον πλῆθος Xen. Cyr. 4.5.40 ; τίς κρείττων ἢ κατ' ἄνθρωπον ; 8.7.2 ; μεῖζον φορτίον ἢ καθ' ἑαυτὸν ἀράμενον, eine größere Last als er tragen kann, Dem. 11.14 ; εἰ δέ τῳ δοκῶ μείζονας ἢ κατ' ἐμαυτὸν λέγειν λόγους 13.18 ; πολλὰ κἀγαθὰ ὑμᾶς εἰργασμένοι οὐ κατὰ τὰς μειδίου λειτουργίας 21.169, nicht so geringfügig wie die Leistungen des Midias ; so Sp., wie Pol. τολμηρότερον ἢ κατὰ τὴν ἡλικίαν, als man es von seinem Alter erwarten sollte, 5.18.7, vgl. 1.8.5.
8) Allgemeiner, in Rücksicht auf, σὺ δὲ ἀνὴρ καθ' ἡμᾶς ἐσθλὸς ὢν ἐπίστασο Soph. Aj. 1878 ; οὐκ ἔχω εἶπαι κατὰ τὴν Ἀμφιάρεω ἀπόκρισιν Her. 1.49, wie κατὰ τὴν τροφὴν τῶν παίδων τοσαῦτα ἔλεγον, in Beziehung auf, über die Ernährung, 2.3 ; κατὰ μὲν τὸν κρητῆρα οὕτως εἶχε, so verhielt es sich ; καθ' ὃ ἡδέα ἐστίν, ἆρα κατὰ τοῦτο οὐκ ἀγαθά, ist es in der Beziehung, wo es angenehm ist, nicht gut, Plat. Prot. 351c ; κατὰ τί ; inwiefern ? 335d ; καθ' ὅσον, insoweit, 351c ; καθ' ὅ τι, insofern, daß, Polit. 298c ; auch mit pleonastischem εἶναι, ἐγὼ τούτοις κατὰ τοῦτο εἶναι οὐ ξυμφέρομαι Prot. 317a ; κατά τι, in irgendeiner Rücksicht, in irgendeinem Stücke, κατὰ πάντα, in allen Stücken ; τὸ κατὰ τοῦτον εἶναι Xen. An. 1.6.9, in Beziehung auf diesen, was ihn anbelangt. – Dah. dient es oft zur bloßen Umschreibung, die ausdrücklicher als das bloße Nomen od. ein Genitiv an alle einzelnen Beziehungen erinnern soll, τὰ κατὰ τὸν πόλεμον, der Krieg und Alles, was ihn betrifft ; τὰ κατὰ τὴν πόλιν, Alles was den Staat betrifft, das Verhältnis, die Lage des Staates ; λάχη τὰ κατ' ἀνθρώπους Aesch. Eum. 300, = ἀνθρώπων ; πάντα τὰ κατ' ἀνθρώπους, alle menschlichen Verhältnisse, alles Menschliche, 840 ; τὰ κατὰ τὴν μουσικὴν πάντα Plat. Gorg. 474a ; τῶν κατὰ τὸ σῶμα ἐπιθυμιῶν, die sich auf den Körper beziehen, die leiblichen, Phaed. 82c ; τὰ καθ' ὑμᾶς ἐλλείμματα, Fehler von eurer Seite, eure Versehen, Dem. 2.27 ; τῷ καθ' ἑαυτὸν φόβῳ, durch Furcht vor ihm, die er einflößt, 19.2 ; τὰ καθ' ἡμᾶς καλῶς ἔχει, unsere Sachen stehen gut, Xen. Cyr. 7.1.16. Von Sp. wird dies noch weiter ausgedehnt, τούτῳ τὸ κατὰ τὸν στόλον ἐνεχείρισεν, er trug ihm den Zug, Alles, was dazu gehörte, auf, Pol. 1.56.1, öfter ; ὁ κατὰ τὰς ἀρχαιρεσίας χρόνος, die Zeit der Comitien, 1.52.2 ; sogar ἡ κατὰ τὸν ἥλιον ἀνατολή, πορεία, Aufgang, Lauf der Sonne, 3.113.1, 9.15.6 ; αἱ κατὰ τὸν Φίλιππον εὐεργεσίαι, des Philipp, 2.48.2 ; ἡ καθ' Ἡρόδοτον ἱστορία, die Geschichte des Herodot, DS, u. a.Sp. – Manche Umschreibungen der Art sind ganz adverbial geworden u. bei den einzelnen Substantiven bemerkt, κατ' ἰσχύν, kräftig, Aesch. Prom. 212, κατὰ σκότον, im Finstern, heimlich, Soph. Phil. 574, κατ' ὀρθόν, gerade, recht, O.R. 88, κατ' ὀργήν, erzürnt, Tr. 929, καθ' ὁρμὴν δρᾶν, eifrig, Phil. 562, καθ' ἡσυχίαν, ruhig, κατὰ τάχος, eilig, κατὰ κράτος, mit Gewalt, wie κατὰ τὸ ἰσχυρόν, Her. 9.2, κατὰ πόδα, sogleich, Xen. Hell. 2.1.20, κατὰ μέρος, abwechselnd, κατὰ φύσιν, naturgemäß, natürlich, κατὰ τύχην, zufällig, κατὰ μικρόν, κατ' ὀλίγον, allmälig, nach u. nach, κατὰ πολύ, bei weitem, u. ä. Κατά erleidet bei Dichtern die Anastrophe, wenn es dem Casus, den es regiert, nachsteht, wie Ἀτρειδῶν κάτα, Soph. Aj. 295, 948 ; auch in tmesi, wenn es dem zugehörigen Verbum nachsteht, wird κάτα geschrieben, ὅτ' ἂν εὐφροσύνη μὲν ἔχῃ κάτα δῆμον, Od. 9.6, Il. 17.91.
Bei Dichtern, bes. den älteren Epikern, lautet das Wort auch vor Konsonanten κάτ u. erleidet dann Assimilationen, so daß nicht bloß in Zusammensetzungen κάββαλε, κακκείοντες, κάλλιπε, καρρέζουσα, κατθανεῖν geschrieben wird, sondern auch καγγόνυ, καδδέ, καδδύναμιν, für κὰγ γόνυ, κὰδ δέ, κὰδ δύναμιν, u. eben so κακκεφαλῆς, καμμέν u. καμμέσον, καννόμον, καππεδίον, καπφάλαρα, κάρρα, καττάδε, καττόν, die sämmtlich besser getrennt geschrieben werden, aber an ihrer Stelle aufgeführt sind. Vor στ u. σχ fällt auch τaus, in καστορνῦσα, κάσχεθε. – In καταιβάτης u. ä. hat sich die alte gedehnte Form καταί erhalten.
In der Zusammensetzung bedeutet es
1) von oben herab, herunter, darauf, am Boden, καταβαίνω, καταβάλλω, καταπίπτω, κατάκειμαι.
2) entgegen, gegen an, κατᾴδω, καταβοάω, u. bes. eine feindliche Tätigkeit, ein nachteiliges Einwirken, καταγιγνώσκω, κατηγορέω, καταψηφίζομαι, ver-, miß-.
3) Verstärkung des ursprünglichen Begriffes, er-, zer-, ver-, κατακόπτω, καταφαγεῖν, κατακτείνω, auch adj., κατάδηλος.
4) zuweilen gibt es auch einem intr. Verbum transitive Bdtg, καταθρηνέω, beweinen, beklagen.
I. Mit dem genit.:
1) vom Orte ;
a) Bewegung von oben nach unten hin, herab von ; βῆ δὲ κατ' Ἰδαίων ὀρέων ἐς φύλοπιν Il. 16.677, βῆ δὲ κατ' Οὐλύμποιο καρήνων, vom Gipfel des Olymp herab, 22.187, καθ' ἵππων ἀΐξαντες, vom Wagen herabspringend, 6.232, βαλέειν κατὰ πέτρης Od. 14.399 ; ἱεὶς σαυτὸν κατὰ τοῦ τείχους Ar. Vesp. 355, wie ἐρρίπτεον ἑαυτοὺς κατὰ τοῦ τείχεος κάτω Her. 8.53, sie stürzten sich selbst von der Mauer herab ; αὐτὴν πνεῦμα Βορέου κατὰ τῶν πλησίον πετρῶν ὦσαι Plat. Phaedr. 229c ; ἁλλόμενοι κατὰ τῆς πέτρας Xen. An. 4.2.17 ; so auch richtigere Lesart κατὰ κλίμακος καταβαίνειν 4.5.25, wo Krüger DS. 14.28 καταβάσεις κατὰ κλιμάκων vergleicht ; ἧκαν ἑαυτοὺς κατὰ τῆς χιόνος εἰς τὴν νάπην Xen. An. 4.5.18 ; so auch κατ' ἄκρης, s. ἄκρα ; Ζεὺς ὕων κατὰ τοῦ κεράμου βαλανεύσει Pherecr. bei Ath. VI.269d. – Herab auf, nieder auf, κατὰ δ' ὀφθαλμῶν κέχυτ' ἀχλύς Il. 15.344 u. öfter, von dem Todesdunkel, das sich auf die Augen niedersenkt, vgl. τὸν δὲ κατ' ὀφθαλμῶν ἐρεβεννὴ νὺξ ἐκάλυψε 13.580 ; κατὰ χθονὸς ὄμματα πήξας, auf die Erde heftend, auf den Boden gesenkt, 3.217 ; vom Wurfspieß, κατὰ γαίης ᾤχετο, er fuhr niederwärts in die Erde. Daran reihen sich Vrbdgn wie στάξε κατὰ ῥινῶν Il. 19.39, μοῖσα κατὰ στόματος χέε νέκταρ Theocr. 7.82, über den Mund hin ; πλειὼν δὲ κατὰ χθονὸς ἄρμενος εἴη Hes. O. 615 ; κατὰ τῆς τραπέζης κατασπάσας τέφρην, über den Tisch hin, Ar. Nub. 178 ; μύρον κατὰ τῆς κεφαλῆς καταχέαντες, über den Kopf herabgießen, Plat. Rep. III.398a ; κατὰ τοῦ πυρὸς σπένδειν Critia. 120a ; bei den Comic. κατὰ χειρὸς ὕδωρ, Waschwasser über die Hände, nach VLL, τὸ ῥᾷστον πάντων καὶ εὐχερέστατον ; κατὰ χειρὸς ἦν τὰ πράγματα, Alles ging mir leicht von der Hand, Pherecr. Chir. frg. 7 ; eigtl. von dem über die Hände gegossenen Waschwasser, wie ὕδωρ ἐφέρετο κατὰ χειρῶν Ath. IX.408b ; vgl. Lobeck zu Phryn. p. 327. – Pind. sagt κατ' ἀμευσιπόρων τριόδων ἐδινάθην, P. 11.38, darüber hin, auf dem Dreiwege ; Aesch. δνοφεράν τιν' ἀχλὺν κατὰ δώματος αὐδᾶται φάτις Eum. 357. – Nach Hom. κόπρος κατὰ σπείους κέχυτο πολλή, Od. 9.330, erweitern Sp. diesen Gebrauch, διεσπάρησαν κατὰ τῆς νήσου, über die Insel hin, auf der Insel, Pol. 3.19.7, ἐσκεδασμένοι κατὰ τῆς χώρας 1.17.10 ; so im NT καθ' ὅλης τῆς Ἰουδαίας, u. a.Sp.
b) unter, zunächst bei der Bewegung, bes. unter die Erde, ψυχὴ κατὰ χθονὸς ᾤχετο Il. 23.100, sie ging unter die Erde ; καταδεδυκέναι, ἀφανίζεσθαι κατὰ τῆς θαλάσσης Her. 7.6, 235 ; ἔδυ κατὰ γῆς Plat. Tim. 25d ; κατὰ τῆς γῆς ὑποδύομαι ὑπὸ τῆς αἰσχύνης, vor Scham in die Erde sinken, Xen. An. 7.7.11 ; gew. ohne Artikel, κατὰ γῆς γενέσθαι 7.1.30. Bes. bei den Tragg. Bezeichnung der Unterwelt, οἱ κατὰ χθονὸς θεοί Aesch. Pers. 657 u. öfter, die Götter der Unterwelt ; τοῦ κατὰ χθονὸς ᾅδου Ag. 1359 ; τὸν ἀεὶ κατὰ γᾶς σκότον εἱμένος Soph. O.C. 1699 ; κατὰ χθονὸς ἔκρυψε Ant. 24 ; ὁ κατὰ γῆς, der Verstorbene, Begrabene, Xen. Cyr. 4.6.5.
c) auf ein Ziel hin, κατὰ σκοποῦ τοξεύειν Hdn. 6.7.19 ; κατὰ νώτου ξαίνειν Dem. 19.197 ; κατὰ κόρρης πατάσσειν, hinter die Ohren schlagen, Luc. Gall. 30. So auch zu erkl. βᾶτε κατ' ἀντιθύρων Soph. El. 1427 ; κατὰ πηδαλίων, am Steuerruder, Eur. Andr. 480 ; κατὰ νώτου γενέσθαι, in den Rücken kommen, Her. 1.9, wird bes. ein militärischer Ausdruck, κατὰ νώτου, κατὰ προσώπου, im Rücken, in der Front, 1.75, Thuc. 3.108, Pol. 1.28.9 u. öfter. – Auffallender sagt Ap.Rh. κατὰ νηδύος ὔμμε φέρουσα, im Bauche, 4.1328. – Aus Vrbdgn dieser Art u. ä., z.B. τὸν κονιορτὸν εἶδε κατὰ τῶν ἰδίων φερόμενον, entwickelt sich die Bdtg
2) feindlich, gegen, wider, bes. sprechen, λέγων ὅσ' ἂν θέλῃς καθ' ἡμῶν ἔσχατα κακά Soph. Phil. 65, λόγους τοὺς μὲν Ἀτρειδῶν κάτα Aj. 295 ; κατ' ἀρχῆς γὰρ φιλαίτιος λεώς, spricht gern gegen die Regierung, Aesch. Suppl. 480 ; ψεύδεσθαι κατά τινος Lys. 22.7 ; πολλοῦ δέω κατ' ἐμαυτοῦ ἐρεῖν αὐτός, ὡς ἄξιός εἰμι τοῦ κακοῦ, gegen mich selbst zu sprechen, Plat. Apol. 37b ; stimmen, von Richtern, ψῆφος κατ' αὐτῶν ὀλεθρία βουλεύσεται Aesch. Spt. 180 ; ψῆφος καθ' ἡμῶν οἴσεται Eur. Or. 440 ; δίκην κατ' ἄλλου φωτὸς ὧδ' ἐψήφισαν Soph. Aj. 444 ; auch sonst von feindlichem Beginnen, αὐτὸς καθ' αὑτοῦ γ' ἄρα μηχανορραφῶ Aesch. Ch. 221, ἃ καθ' αὑτοῖν λόγχας στήσαντε Soph. Ant. 145, ὅσην κατ' αὐτῶν ὕβριν ἐκτίσαιτ' ἰών Aj. 297, κατά τινος μάρτυρας παρασχέσθαι, ὡς οὐκ ἀληθῆ λέγει Plat. Gorg. 472a, Folgde, ὃ κατὰ τῆς πόλεως ὑπελάμβανον εἶναι Pol. 10.8.5, τοιαύτην ὠμότητα εἶχε κατὰ τῶν ὑποτεταγμένων DS. 19.1 ; λόγος κατά τινος, oratio in aliquem, πρός τινα, adversus aliquem, Wolf Lept. p. CL. u. Heffter ath. Gerichtsverf. p. 175 ; θρίαμβος κατά τινος, über Einen, Plut. Ant. 84 ; εἶναι κατά τινος, zu Jem. Nachteil sein, Nic. 21, wie χρῆσθαί τινι κατά τινος, T.Gracch. 15. – Soph. vrbdt auch ἐγγελᾶν, ἐγκαλεῖν κατά τινος, O.C. 1341, Phil. 328.
3) von Plat. an ist dieser Gebrauch auch auf nicht feindliche Verhältnisse ausgedehnt, bes. beim Sprechen, in Beziehung auf, über, von, Symp. 193c, μὴ τοίνυν κατ' ἀνθρώπων σκόπει μόνον τοῦτο, ἀλλὰ καὶ κατὰ ζώων πάντων καὶ φυτῶν Phaed. 70d, συντιθεὶς λόγον ἔπαινον κατὰ τοῦ ὄνου, eine Lobrede auf den Esel, Phaedr. 260b ; Prot. 323b ; οἱ κατὰ τοῦ Δημοσθένους ἔπαινοι Aesch. 3.50, vgl. 124 ; ὃ καὶ μέγιστόν ἐστι καθ' ὑμῶν ἐγκώμιον Dem. 6.9, das größte Lob, das man über euch aussprechen kann ; allgem., αἱ κατὰ Θηβαίων ἐλπίδες 19.84 ; ταῦτα κατὰ πάντων Περσῶν ἔχομεν λέγειν Xen. Cyr. 1.2.16 ; μία τις μέθοδος κατὰ πάντων Arist. anim. 1.1 ; ἐπεκράτησε τὸ τῶν Ἀχαιῶν ὄνομα κατὰ πάντων Πελοποννησίων, er wurde auf alle Peloponnesier ausgedehnt, von ihnen gebraucht, Pol. 2.38.1, der auch ἀφορμὴ μήτε κατὰ τῶν ἐμπόρων, μήτε περὶ τοὺς δούλους vrbdt, 4.50.3. Bei den Grammatikern zur Bezeichnung des Sprachgebrauchs, εἰ κατὰ θηλείας φαίης Apollon. synt. p. 198.19, φαῦλον καὶ φλαῦρον κατὰ τοῦ αὐτοῦ σημαινομένου, sagt man von denselben Dingen, Moeris, οἱ τάττοντες τοῦτο κατὰ τοῦ βλακὸς ἁμαρτάνουσιν Phryn. 272, wo Lobeck zu vgl.; κατὰ κοινοῦ, Schol. Thuc. 2.36 ; gewöhnlicher ἀπὸ κοινοῦ.
4) ein bes. Sprachgebrauch ist καθ' ἱερῶν ὀμνύναι, Ar. Ran. 101, auf das Opfer schwören, wobei örtlich an ein Handauflegen od. die Hand dagegen Ausstrecken zu denken ; καθ' ἱερῶν τελείων ὀμνύναι Andoc. 1.98 ; ὤμνυε κατ' ἐξωλείας Dem. 21.119 ; καθ' ἡμῶν ὀμνύναι οὐκ ἤθελε, εἰ μὴ σαφῶς ᾔδει τὰ εὔορκα ὀμουμένη 29.26 ; παραστησάμενον τοὺς παῖδας αὐτὸν κατὰ τούτων ὀμεῖσθαι 54.38, wobei daran zu denken, daß der Schwur, wenn er nicht gehalten wird, auf das Haupt, bei dem man geschworen, als Fluch fällt ; ἐπιορκήσασι κατὰ τῶν παίδων Lys. 32.13 ; κατὰ κυνῶν καὶ χηνῶν ὀμνύναι Luc. Icarom. 9 ; καθ' ἱερῶν τελείων ἑστιάσας Tim. 7. – Anders ist εὐχὴν ποιήσασθαι κατὰ χιλίων χιμάρων, ein Gelübde auf tausend Ziegen machen, Ar. Eq. 659 ; εὔχεσθαι κατὰ νικητηρίων Dem. ep. 1 extr., wie App. B.C. 2.141 ; sprichwörtlich geworden κατὰ βοὸς εὔχου, etwas Großes geloben, Diog. 5.90, μηδὲν κατὰ βοὸς εὔξῃ 6.55.
5) von der Zeit ; κατὰ παντὸς τοῦ αἰῶνος ἀείμνηστον, für alle Zeit hin, Lycurg. 7 ; κατὰ παντὸς τοῦ χρόνου σκέψασθε Dem. 22.72 u. mit denselben Worten 24.180.
6) adverbiale Fügungen sind καθ' ὅλου, κατὰ παντός, Arist. u. Folgde, durchgängig, im Allgemeinen, s. die Wörter.
II. Mit dem accusat. ;
1) vom Orte ;
a) von der Ausdehnung über einen Ort hin, durchhin, u. geradezu in, bei Verbis der Bewegung u. der Ruhe, so daß immer an eine Ausbreitung über einen bestimmten Raum, nach einer gewissen Richtung hin zu denken ist, mit anderer Auffassung als bei ἀνά 3a, wie auch wir sagen : die Reihen hinauf u. hinunter ; von Hom. an sehr gewöhnlich ; κατὰ στρατόν Il. 7.370, κατὰ κρατερὰς ὑσμίνας 2.345, κατὰ γαῖαν Ἑλλάδα, Ἴλιον, Τροίην, κατὰ πτόλιν, ἄστυ, οἶκον, δώματα, κατὰ λαόν, δῆμον, ἀνθρώπους, κατὰ νῆας, κλισίας u. ä., κατὰ ῥωπήϊα Od. 14.473 ; so auch Tragg., κατὰ πτόλιν, ἄστυ, Aesch. Eum. 969, Pers. 1027 u. sonst ; θεοῖς τοῖς καθ' Ἑλλάδα, in Griechenland, Ag. 564 ; ἐκ τοῦ κατ' ἄστυ βασιλέως τάδ' ἄρχεται, vom König in der Stadt, Soph. O.C. 67 ; εἴσω κατ' αὐτὸν (χῶρον) εὐστομοῦσ' ἀηδόνες 18 ; κατὰ στέγας ἰέναι O.R. 637 ; οἱ κατ' οἶκον, domestici, El. 1136 ; κατ' οἴκους, im Hause drinnen, O.R. 1447 ; κατ' ἀγρίαν ὕλην ἀλωμένη O.C. 349 ; in Prosa, αἱ ἔχιδναι κατὰ πᾶσαν τὴν γῆν εἰσίν Her. 5.109, sind über die ganze Erde verbreitet ; ἥρωες κατὰ τὴν χώραν καὶ τὴν πόλιν ἱδρυμένοι Lycurg. 1.25 ; οὐ γὰρ ἦν κατὰ πόλιν Plat. Theaet. 142a ; τῶν κατὰ τὸν οὐρανὸν ἰόντων περὶ γῆν, durch den Himmel hin, 208d (vgl. ἕως ἔτ' ἔστιν ἄστρα κατὰ τὸν οὐρανόν Ar. Eccl. 83); κατὰ τὸ ὑδάτιον Phaedr. 229a ; τοῦ περιφερομένου κατὰ πάντα τὰ μέλη αἵματος Tim. 74c ; κατὰ τὸν πλοῦν ἤδη ὤν, auf der Fahrt, Thuc. 7.31 ; οἱ. κατὰ ταῦτα οἰκοῦντες Xen. An. 7.5.13 ; κατὰ τὴν ὁδὸν ἐγένοντο 4.3.21 (vgl. Plat. ἐπειδὰν φερόμενοι γένωνται κατὰ τὴν λίμνην Phaed. 114a); οἱ κατὰ τὸ Ἀρκαδικὸν πελτασταί, im arkadischen Heere, 4.8.18 ; στὰς κατὰ τὰς πύλας, an dem Tore, 5.2.16. Bes. häufig κατὰ γῆν καὶ κατὰ θάλατταν, zu Wasser u. zu Lande.
b) κατὰ ποταμὸν πλέειν Her. 1.194, 4.44, κατὰ ῥόον, stromabwärts, im Ggstz von ἀνὰ ποταμόν, 2.96 ; κατὰ ῥοῦν φέρεται, sprichwörtlich vom Gelingen, Diog. 5.82 ; κατ' οὖρον ἴτω, ἐρέσσετε, Aesch. Spt. 672, 836 ; ῥείτω κατ' οὖρον Soph. Tr. 468 ; κατὰ τὸν Ἰλισσὸν ἴωμεν, hinab, entlang, Plat. Phaedr. 229a. Aehnlich vom Jäger entlehnt, der der Spur nachgeht, κυναγοὶ κατ' ἴχνος πλάταν ἄφαντον κελσάντων Aesch. Ag. 679 ; κατ' ἴχνος ᾄσσω Soph. Aj. 32, ich eile der Spur nach ; κἀμὲ κατὰ ταύτην τὴν ὁδὸν ἄγε, auf diesem Wege, Plat. Soph. 237b ; ἰέναι κατὰ τοὺς ἄλλους προϊόντας, ihnen nachgehen, Her. 9.53 ; κατὰ στίβον, auf dem Fuße, 4.122, wie κατὰ πόδας, Thuc. 3.98 ; Xen. Mem. 2.6.9.
c) Richtung wohin, an, κατὰ στῆθος βάλλειν, κατ' ἀσπίδα, Il. 3.347, 11.108, u. oft in ähnlichen Vrbdgn, an die Brust treffen, gegen den Schild werfen, auf Etwas zu schießen, βέλος κατὰ καίριον ἦλθε, das Geschoß kam an eine tödliche Stelle, 11.439, οὐδέ ποτε Ζεὺς τρέψεν ἀπὸ κρατερῆς ὑσμίνης ὄσσε φαεινώ, ἀλλὰ κατ' αὐτοὺς αἰὲν ὅρα, sah auf sie hin, 16.644 ; παίει κατὰ τὸ στέρνον Xen. An. 1.8.26 ; ὁρμᾶν κατά τινα 7.5.27 ; ὡς κατὰ τοῦτο τὸ χωρίον ἐγένοντο, als sie an den Ort gekommen waren, Her. 3.86 ; ἐπεὰν κατὰ τοῦτο γένωμαι τοῦ λόγου 6.19 ; übertr., κατὰ τωὐτὸ γίνεσθαι, übereinstimmen, 4.119 ; anders παρῄεσαν αἱ παρθένοι κατὰ τοὺς πατέρας, wo ihre Väter saßen, 3.14 ; λέγειν κατά τινα, zu ihm sprechen, Xen. Cyr. 7.1.12.
d) allgemeiner, gegenüber, ἀνὴρ κατ' ἄνδρα τοῦτον ᾑρέθη Aesch. Spt. 487 ; κατ' ὄμματα τῷ νυμφίῳ Soph. Ant. 756 ; κατὰ μὲν Λακεδαιμονίους ἔστησε Πέρσας Her. 9.31 ; in der Gegend bei, ἡ Στερίη κατὰ Σινώπην πόλιν κειμένη Her. 1.76 ; κεῖται ἡ Κεφαλληνία κατὰ Ἀκαρνανίαν Thuc. 2.30 ; ἡ καθ' ἡμᾶς θάλαττα, das sich zu uns erstreckende, bei uns liegende, das mittelländische Meer, Pol. 1.3.9 ; κατὰ βορέαν ἑστηκώς, gegen Norden, Thuc. 6.104 ; von taktischen Bestimmungen, οἱ κατὰ τὸ λαιὸν τῶν ὑπεναντίων Pol. 1.34.9 ; öfter οἱ κατά τινα τεταγμένοι u. ä., zur ungefähren Ortsbestimmung. – Oertlich ist auch ursprünglich das bei Hom. so geläufige κατὰ θυμόν, κατὰ φρένα καὶ κατὰ θυμόν, im Herzen, in der Seele, s. unten. – Bei Zahlen, ungefähr, Her. 2.145, 6.44, 79 ; κατ' οὐδέν, fast Nichts, 2.101.
2) von der Zeit, eine Verbreitung durch einen Zeitraum hin, während, zu, Dauer u. Gleichzeitigkeit ausdrückend ; ἐμὸν κατ' αἰῶνα, zu meiner Zeit, Aesch. Spt. 201 ; λευκὸν κατ' ἦμαρ Ag. 654 ; κατ' ἦμαρ καὶ κατ' εὐφρόνην ἀεί Soph. El. 251 ; μίαν καθ' ἡμέραν, in einem Tage, Ant. 55 ; καθ' ἡμέραν τὴν νῦν, heute, O.C. 3, Aj. 788 ; bes. in Prosa, κατὰ Ἄμασιν βασιλεύοντα, zur Zeit als Amasis König war, Her. 2.143, κατὰ τὸν πόλεμον, während des Krieges, 7.157, κατ' εἰρήνην, in Friedenszeiten ; κατὰ τὸν κατὰ Κροῖσον χρόνον, zu Krösus' Zeiten, 1.67 ; κατὰ τοὺς Τρωϊκοὺς χρόνους, zur Zeit des trojanischen Krieges ; κατὰ Σωκράτην Ath. XI.505f ; εἴ τι μὴ ὀρθῶς πράττω κατὰ τὸν βίον τὸν ἐμαυτοῦ Plat. Gorg. 489a ; κατὰ τοὺς πρώτους χρόνους Polit. 274c ; οἱ καθ' ἑαυτούς, ihre Zeitgenossen, Xen. Mem. 3.5.10 ; οἱ καθ' ἡμᾶς Pol. 16.20.8 ; εἴς τε τοὺς πρὸ ἡμῶν καὶ καθ' ἡμᾶς καιρούς 4.1.4 ; – κατὰ καιρὸν πράττεσθαι Dem. 1.4 ; – κατὰ φῶς, bei Tage, im Ggstz von νύκτωρ, Xen. Cyr. 3.3.25. – Aber καθ' ἡμέραν ist = täglich, Aesch. Pers. 827 u. sonst oft, wie ὁ καθ' ἡμέραν βίος täglicher Lebensunterhalt, Soph. O.C. 1366, u. ἐπὶ τῷ καθ' ἡμέραν μισθῷ, Dem. 59.108, täglicher Lohn, κατ' ἐνιαυτόν jährlich, Plat. Polit. 298e ; Xen. An. 3.2.12 u. öfter ; κατὰ μῆνα, monatlich. Diese Verbindungen gehören zu 3) wo κατά Vereinzelung, Verteilung eines größern Ganzen in mehrere kleinere Teile ausdrückt ; κρῖν' ἄνδρας κατὰ φῦλα, κατὰ φρήτρας, Il. 2.363, nach Stämmen u. Geschlechtern sie sondern ; κατὰ στίχας, reihenweis, Il.; κατὰ κώμας κατοικημένοι, in einzelnen Dörfern angesiedelt, Her. 1.96 ; ἐκ τῶν συμμάχων ἐξελέγετο κατ' ὀλίγους 8.113, immer nur wenige aus den einzelnen Abteilungen ; κατὰ ἕνδεκα μέρη κεκοσμημένη, in elf Teile, Plat. Phaedr. 246e ; κατ' εἴδη διαιρεῖσθαι τὰ ὄντα, in od. nach Geschlechtern unterscheiden, 273e ; ὁπόσοι κατὰ πόλιν ἐν ἑκάσταις νομεύονται Polit. 295e ; ἵνα μὴ μόνον κατὰ πόλεις, ἀλλὰ καὶ κατ' ἔθνη δουλεύωσι, nicht bloß stadt-, sondern auch völkerweis, Dem. 9.26 ; ἐλάμβανον τοὺς ἄρτους κατ' ὀβολόν, τὰ ἄλφιτα κατ' ἡμίεκτον μετρούμενοι, halbmetzenweis, 31.37 ; κατὰ διακοσίας μνᾶς διακεχρημένον, in einzelnen Posten zu 200 Minen ausgeliehen, 27.11 ; taktisch, κατὰ φυλάς, κατ' ἴλας, κατὰ τάξεις, κατὰ λόχους, geschwader-, regimenterweise, Xen. Cyr. 1.4.17, 6.2.36, 2.1.23 u. sonst ; ähnl. κατὰ πόλεις διελύθησαν, in die einzelnen Städte, Thuc. 3.1, ὡς ἕκαστοι κατὰ πόλεις 1.89 ; κατὰ μίαν ἐπὶ κέρως πλέοντες 2.90. Geradezu die Distributivzahlen bildend, καθ' ἕνα μαχεόμενοι Her. 7.104 ; καθ' ἑπτά, je sieben, Ar. Av. 1079 ; κατ' ὀλίγας (ναῦς) προσπίπτοντες, immer nur in kleinen Abteilungen, Thuc. 3.28 ; κατὰ δύο, je zwei, Plat. Ep. VI.323c ; καθ' ἕνα, einzeln, Xen. An. 4.7.8 ; κατὰ μίαν ἢ δύο λαμβάνων Dem. 20.77 ; κατὰ μίαν ναῦν τάττειν Pol. 1.26.12, öfter, bes. von Anordnung u. Aufstellung der Soldaten, wohin man auch κατὰ κέρας προσβάλλειν, Xen. Cyr. 7.1.26, u. ä. rechnen kann. – Man vgl. noch κατ' ἔπος, Wort für Wort, Ar. Ran. 801, καθ' ἑσμούς, scharenweis, Vesp. 1146.
4) Vereinzelung u. Absonderung ausdrückend, κατὰ σφέας γὰρ μαχέσονται, für sich, abgesondert, werden sie kämpfen, Il. 2.366 ; μόνος καθ' αὑτόν, allein für sich, Soph. O.R. 63 ; αὐτὴ καθ' αὑτήν Eur. Ion 60 ; αὐτὸς καθ' ἑαυτόν Ar. Vesp. 786 ; sehr gewöhnlich in Prosa, λέγων κατὰ σαυτόν Plat. Gorg. 505d ; αὐτὸ καθ' αὑτὸ ἕκαστον, jedes Einzelne für sich, Theaet. 206a ; μόνος αὐτὸς καθ' αὑτόν Rep. X.604a ; καθ' ἕνα, einzeln, dem ἀθρόος entgeggstzt, Alc.I, 114d, wie Thuc. ἀντέσχομεν πρός τε ξύμπαντας καὶ καθ' ἑκάστους 2.64 ; οἱ καθ' αὑτοὺς Ἕλληνες 1.138 ; καθ' ἑαυτὸν πορεύεσθαι, allein, für sich marschieren, Xen. An. 5.10.11 ; καθ' ὑμᾶς αὐτοὺς ἐξοπλίσθητε Cyr. 6.3.32 (aber αὐτοὶ καθ' ἑαυτούς = von selbst, freiwillig 5.5.39); γεγόνασι καθ' ἑαυτοὺς ἕκαστοι Dem. 10.52 ; ἤδη καθ' αὑτὸν ὄντι, als er schon selbstständig war, sein eigenes Geschäft hatte, 36.4.
5) aus 1c folgt die Bdtg des Zweckes, als einer Richtung worauf, ἦ τι κατὰ πρῆξιν ἀλάλησθε ; Od. 3.72, 9.253, fahrt ihr nach einem Geschäfte, zu einem Geschäfte herum ? πλάζεσθαι κατὰ ληΐδα, auf, nach Beute umherschweifen, 3.106 ; κατὰ χρέος ἐλθεῖν, nach einem Orakelspruche kommen, um ihn einzuholen, 11.479 ; κατὰ ληΐην ἐκπλώσαντες Her. 2.152 ; ἀποπλέειν κατὰ βίου καὶ γῆς ζήτησιν 1.94, wie κατὰ ζήτησίν τινα πέμπειν Soph. Tr. 55 ; κατὰ θέαν ἥκειν Thuc. 6.31 ; καθ' ἁρπαγὴν ἐσκεδασμένοι, zur Plünderung zerstreut, Xen. An. 3.5.2. Aehnlich Ζεὺς μετ' Αἰθιοπῆας χθιζὸς ἔβη κατὰ δαῖτα, zum Schmause, Il. 1.424 ; vgl. κατὰ τὴν κνίσσαν εἰσελήλυθε Ar. Pax 1015. – Dah. drückt es auch den Bewegungsgrund aus, weg en, aus, αἰτίαν καθ' ἥντινα Aesch. Prom. 226 ; Θησέως κατὰ φθόνον στρατηλατοῦσαι, aus Neid gegen den Theseus, Eum. 656 ; κατ' ἔχθραν, aus Feindschaft, Suppl. 331, wie Ar. Pax 133 ; in Prosa, κατ' εὔνοιαν φρενῶν Aesch. Suppl. 918 ; ἐμήδιζον κατ' ἄλλο μὲν οὐδέν, κατὰ δὲ τὸ ἔχθος τῶν Θετταλῶν Her. 8.30, vgl. 7.142, 9.37 ; κατὰ τὴν τουτου προθυμίην τέθνηκας, nach seinem Wunsche, 1.124 ; τὴν προξενίαν κατά τι ἔγκλημα ἀπεῖπον Thuc. 6.89 ; κατὰ τί ; weshalb ? Ar. Nub. 240 u. sonst ; κατ' ἄλλο μὲν οὐδέν, ὅτι δέ Plat. Phaedr. 229d ; κατὰ φθόνον οἴονται τὸν ἑαυτῶν λέγειν Gorg. 437d ; ἐγὼ κατ' αὐτὸ τοῦτο ἄγαμαι Πῶλον, ὅτι 482d, eben deshalb, weil.
6) an 1b schließt sich die Bdtg gemäß, zufolge, nach, wie Plat. sagt ὥσπερ κατ' ἴχνη κατὰ τὰ νῦν εἰρημένα ζῆν, Phaed. 115b. So Hom. καθ' ἡμέτερον νόον, nach unserm Sinne, Il. 9.108, u. öfter κατὰ μοῖραν, κατ' αἶσαν, κατὰ κόσμον, nach Gebühr, nach Schicklichkeit, wie sich's gebührt ; so auch Folgde ; zunächst von göttlichen od. Schicksalsbestimmungen u. Orakeln, κατὰ θεὸν γάρ τινα ἔτυχον καθήμενος ἐνταῦθα Plat. Euthyd. 272e, vgl. Apol. 22a ; κατὰ θεὸν ἥκεις, nach göttlicher Schickung, Her. 8.85 ; κατ' ὀμφὰς τὰς Ἀπόλλωνος δότε πέρασιν Soph. O.C. 102 ; κατ' ὀμφὴν σὴν ἐστάλη 556 ; κατὰ τὸ χρηστήριον Her. 7.178 ; dann : den Gesetzen gemäß, κατὰ νόμους Aesch. Suppl. 238, 385 ; κατὰ νόμους τοὺς ἐπιχωρίους Her. 1.35 ; κατὰ τοὺς νόμους ζῆν Plat. Prot. 326c ; κατὰ νόμον, nach dem Branche, Xen. Cyr. 5.5.6 u. sonst oft ; – κατὰ τὰς Θεμιστοκλέους ἐντολάς, nach dem Befehle, Her. 8.85 ; κατὰ τὰ παρηγγελμένα Xen. An. 2.2.8 ; κατὰ τὰ συγκείμενα, nach der Verabredung, 7.2.7 ; κατὰ τὰ συνεθήκατο Her. 5.112 ; κατὰ τὰ ἤκουον, nach dem was ich hörte, 2.49 ; κατὰ τὸν σὸν λόγον Plat. Gorg. 471a ; – κατὰ νοῦν ἔχει κείνῳ Soph. O.C. 1765, wie κατὰ γνώμαν ἴδρις O.R. 1087, nach Wunsch ; κατὰ τὸ εἰκός Xen. Cyr. 8.7.9 ; αἱ συνθῆκαι, καθ' ἃς ἐδανείσατο Dem. 25.69. – Von der Verwandtschaft, θρόνους ἔχω κατ' ἀγχιστεῖα τῶν ὀλωλότων Soph. Ant. 174 ; κατὰ τὴν συγγένειαν Xen. An. 7.2.31 ; vgl. Thuc. 1.95, 7.57 ; προσεχόμενον αὐτῷ κατὰ τὴν μητέρα, von mütterlicher Seite mit ihm verwandt, 1.127, wie auch Sp., z.B. App. B.C. 2.143 ; – κατὰ Πίνδαρον, wie Pindar sagt, Plat. Phaedr. 227b ; καθ' Ὅμηρον Symp. 174c ; κατὰ τὸν Θουκυδίδην Plut. Dem. 6 ; – οὐ γὰρ κατὰ τὸ πλεῖν κυβερνήτης καλεῖται, ἀλλὰ κατὰ τὴν τέχνην, in Beziehung auf od. danach benennen, Plat. Rep. I.341d, oft im Crat.; – κατὰ λόγον, im Verhältnis, s. λόγος. – In κατὰ τὸν πατέρα ἐπίβουλός ἐστι τοῖς καλοῖς, Plat. Symp. 203d, liegt »der Abstammung von seinem Vater nach«, väterlicherseits, wie sein Vater, so.
7) Aehnlichkeit, Uebereinstimmung, Art u. Weise durch κατά ausgedrückt ; κατὰ λοπὸν κρομύοιο, nach Art einer Zwiebelhaut, Od. 19.233 ; πατέρα τε καὶ μητέρα εὑρήσεις οὐ κατὰ μιθριδάτην τε τὸν βουκόλον καὶ τὴν γυναῖκα αὐτοῦ Her. 1.121, nicht nach Mithridates' Art, ganz andere Leute als Mithridates, vgl. 2.10 ; Thuc. 2.62 ; μέγεθος κατὰ συκέην μάλιστα, so groß wie, Her. 4.23 ; ποταμοὶ οὐ κατὰ Νεῖλον ἐόντες μεγάθεα 2.10 ; ἵνα προσείπω σε κατὰ σέ, nach deiner Art, Plat. Gorg. 467a ; κατ' ἐμαυτόν, nach meiner Art, οὐ πρὸς τοὺς ὑμετέρους λόγους Symp. 199a ; κατὰ τὸν πάππον, wie der Großvater, Parm. 176c ; ὁμολογῶ οὐ κατὰ τούτους εἶναι ῥήτωρ Apol. 17b ; – κατὰ ταὐτά, auf dieselbe Weise, Her. 6.53 ; τὸ κατὰ ταὐτόν Plat. Phil. 58a ; κατὰ τί λέγοντες Soph. 222c ; κατὰ πάντα τρόπον, auf alle Weise, Xen. An. 6.4.30 ; κατὰ πολλοὺς τρόπους, auf viele Arten, Cyr. 8.1.46. – Aehnl. τὸ ἐμὸν δέος οὐκ ἔστι κατ' ἄνθρωπον, ist nicht menschlich, Plat. Phil. 12c ; οὐ κατὰ χρυσίον δοκεῖ σοι εἶναι Symp. 112c ; τὸ καθ' ἡλικίαν, dem Alter angemessen, Arist. eth. 8.12. – Bes. ὁ κόμπος οὐ κατ' ἄνθρωπον φρονεῖ, Aesch. Spt. 407, wie λέγω κατ' ἄνδρα, μὴ θεὸν σέβειν ἐμέ, wie einen Menschen, nicht wie einen Gott, Ag. 899 ; ἃ δὴ κατ' ἄνδρα γίγνεται νεανίαν Eur. I.A. 938 ; u. beim Komparat., wenn eine Sache in ihrem Verhältnis zu einer andern betrachtet u. dem Grade nach damit verglichen wird, das lat. quam pro, μεῖζον ἢ κατ' ἄνθρωπον νοσεῖς, du leidest an übermenschlicher Krankheit, du leidest übermenschlich Großes, Soph. O.C. 604 ; τοὔργον τόδε μεῖζον ἀνήκει ἢ κατ' ἐμὰν ῥώμαν, es geht über meine Kraft, Tr. 1025 ; φρονείτω μεῖζον ἢ κατ' ἄνδρα, stolzere Gedanken hegen, als sich für einen Menschen ziemt, Ant. 764 ; ὅστις μὴ κατ' ἄνθρωπον φρονεῖ Aj. 748 ; δοκεῖ μοι ἀμείνων ἢ κατὰ τοὺς περὶ Λυσίαν εἶναι λόγους Plat. Phaedr. 279a, vgl. Phaed. 94e ; ταῦτα ἴσως μείζω ἐστὶν ἢ κατ' ἐμὲ καὶ σὲ ἐξευρεῖν Crat. 392e, es geht über unsere Kräfte, ist im Vergleich mit unserer Kraft zu groß, ist zu groß, als daß wir es ausfindig machen könnten ; μείζω ἢ κατ' ἄνθρωπον Rep. II.359d ; μείζω ἢ κατὰ δάκρυα πεπονθότες ἤδη, mehr als daß es hinreichend beweint werden könnte, Thuc. 7.75 ; πλείω ἢ κατὰ τὸ ἡμέτερον πλῆθος Xen. Cyr. 4.5.40 ; τίς κρείττων ἢ κατ' ἄνθρωπον ; 8.7.2 ; μεῖζον φορτίον ἢ καθ' ἑαυτὸν ἀράμενον, eine größere Last als er tragen kann, Dem. 11.14 ; εἰ δέ τῳ δοκῶ μείζονας ἢ κατ' ἐμαυτὸν λέγειν λόγους 13.18 ; πολλὰ κἀγαθὰ ὑμᾶς εἰργασμένοι οὐ κατὰ τὰς μειδίου λειτουργίας 21.169, nicht so geringfügig wie die Leistungen des Midias ; so Sp., wie Pol. τολμηρότερον ἢ κατὰ τὴν ἡλικίαν, als man es von seinem Alter erwarten sollte, 5.18.7, vgl. 1.8.5.
8) Allgemeiner, in Rücksicht auf, σὺ δὲ ἀνὴρ καθ' ἡμᾶς ἐσθλὸς ὢν ἐπίστασο Soph. Aj. 1878 ; οὐκ ἔχω εἶπαι κατὰ τὴν Ἀμφιάρεω ἀπόκρισιν Her. 1.49, wie κατὰ τὴν τροφὴν τῶν παίδων τοσαῦτα ἔλεγον, in Beziehung auf, über die Ernährung, 2.3 ; κατὰ μὲν τὸν κρητῆρα οὕτως εἶχε, so verhielt es sich ; καθ' ὃ ἡδέα ἐστίν, ἆρα κατὰ τοῦτο οὐκ ἀγαθά, ist es in der Beziehung, wo es angenehm ist, nicht gut, Plat. Prot. 351c ; κατὰ τί ; inwiefern ? 335d ; καθ' ὅσον, insoweit, 351c ; καθ' ὅ τι, insofern, daß, Polit. 298c ; auch mit pleonastischem εἶναι, ἐγὼ τούτοις κατὰ τοῦτο εἶναι οὐ ξυμφέρομαι Prot. 317a ; κατά τι, in irgendeiner Rücksicht, in irgendeinem Stücke, κατὰ πάντα, in allen Stücken ; τὸ κατὰ τοῦτον εἶναι Xen. An. 1.6.9, in Beziehung auf diesen, was ihn anbelangt. – Dah. dient es oft zur bloßen Umschreibung, die ausdrücklicher als das bloße Nomen od. ein Genitiv an alle einzelnen Beziehungen erinnern soll, τὰ κατὰ τὸν πόλεμον, der Krieg und Alles, was ihn betrifft ; τὰ κατὰ τὴν πόλιν, Alles was den Staat betrifft, das Verhältnis, die Lage des Staates ; λάχη τὰ κατ' ἀνθρώπους Aesch. Eum. 300, = ἀνθρώπων ; πάντα τὰ κατ' ἀνθρώπους, alle menschlichen Verhältnisse, alles Menschliche, 840 ; τὰ κατὰ τὴν μουσικὴν πάντα Plat. Gorg. 474a ; τῶν κατὰ τὸ σῶμα ἐπιθυμιῶν, die sich auf den Körper beziehen, die leiblichen, Phaed. 82c ; τὰ καθ' ὑμᾶς ἐλλείμματα, Fehler von eurer Seite, eure Versehen, Dem. 2.27 ; τῷ καθ' ἑαυτὸν φόβῳ, durch Furcht vor ihm, die er einflößt, 19.2 ; τὰ καθ' ἡμᾶς καλῶς ἔχει, unsere Sachen stehen gut, Xen. Cyr. 7.1.16. Von Sp. wird dies noch weiter ausgedehnt, τούτῳ τὸ κατὰ τὸν στόλον ἐνεχείρισεν, er trug ihm den Zug, Alles, was dazu gehörte, auf, Pol. 1.56.1, öfter ; ὁ κατὰ τὰς ἀρχαιρεσίας χρόνος, die Zeit der Comitien, 1.52.2 ; sogar ἡ κατὰ τὸν ἥλιον ἀνατολή, πορεία, Aufgang, Lauf der Sonne, 3.113.1, 9.15.6 ; αἱ κατὰ τὸν Φίλιππον εὐεργεσίαι, des Philipp, 2.48.2 ; ἡ καθ' Ἡρόδοτον ἱστορία, die Geschichte des Herodot, DS, u. a.Sp. – Manche Umschreibungen der Art sind ganz adverbial geworden u. bei den einzelnen Substantiven bemerkt, κατ' ἰσχύν, kräftig, Aesch. Prom. 212, κατὰ σκότον, im Finstern, heimlich, Soph. Phil. 574, κατ' ὀρθόν, gerade, recht, O.R. 88, κατ' ὀργήν, erzürnt, Tr. 929, καθ' ὁρμὴν δρᾶν, eifrig, Phil. 562, καθ' ἡσυχίαν, ruhig, κατὰ τάχος, eilig, κατὰ κράτος, mit Gewalt, wie κατὰ τὸ ἰσχυρόν, Her. 9.2, κατὰ πόδα, sogleich, Xen. Hell. 2.1.20, κατὰ μέρος, abwechselnd, κατὰ φύσιν, naturgemäß, natürlich, κατὰ τύχην, zufällig, κατὰ μικρόν, κατ' ὀλίγον, allmälig, nach u. nach, κατὰ πολύ, bei weitem, u. ä. Κατά erleidet bei Dichtern die Anastrophe, wenn es dem Casus, den es regiert, nachsteht, wie Ἀτρειδῶν κάτα, Soph. Aj. 295, 948 ; auch in tmesi, wenn es dem zugehörigen Verbum nachsteht, wird κάτα geschrieben, ὅτ' ἂν εὐφροσύνη μὲν ἔχῃ κάτα δῆμον, Od. 9.6, Il. 17.91.
Bei Dichtern, bes. den älteren Epikern, lautet das Wort auch vor Konsonanten κάτ u. erleidet dann Assimilationen, so daß nicht bloß in Zusammensetzungen κάββαλε, κακκείοντες, κάλλιπε, καρρέζουσα, κατθανεῖν geschrieben wird, sondern auch καγγόνυ, καδδέ, καδδύναμιν, für κὰγ γόνυ, κὰδ δέ, κὰδ δύναμιν, u. eben so κακκεφαλῆς, καμμέν u. καμμέσον, καννόμον, καππεδίον, καπφάλαρα, κάρρα, καττάδε, καττόν, die sämmtlich besser getrennt geschrieben werden, aber an ihrer Stelle aufgeführt sind. Vor στ u. σχ fällt auch τaus, in καστορνῦσα, κάσχεθε. – In καταιβάτης u. ä. hat sich die alte gedehnte Form καταί erhalten.
In der Zusammensetzung bedeutet es
1) von oben herab, herunter, darauf, am Boden, καταβαίνω, καταβάλλω, καταπίπτω, κατάκειμαι.
2) entgegen, gegen an, κατᾴδω, καταβοάω, u. bes. eine feindliche Tätigkeit, ein nachteiliges Einwirken, καταγιγνώσκω, κατηγορέω, καταψηφίζομαι, ver-, miß-.
3) Verstärkung des ursprünglichen Begriffes, er-, zer-, ver-, κατακόπτω, καταφαγεῖν, κατακτείνω, auch adj., κατάδηλος.
4) zuweilen gibt es auch einem intr. Verbum transitive Bdtg, καταθρηνέω, beweinen, beklagen.
Pape, Griechisch-deutsches Handwörterbuch (3. Aufl., 1914)
TBESG
κατά (bef. a vowel κατ᾽, καθ᾽; on the freq. neglect of elision, see Tdf., Pr., 95; WH, App., 146a),
prep. with genitive, accusative,
down, downwards.
__I. C. genitive (WM, §47, k; Bl., §42, 2).
__1. C. genitive of thing(s), in local sense;
__(a) down, down from: Mat.8:32, Mrk.5:13, Luk.8:33, 1Co.11:4;
__(b) throughout (late usage; Bl, l.with): κ. ὅλης κ.τ.λ., Luk.4:14 23:5, Act.9:31 10:37;
__(with) in a peculiar adjectival phrase: ἡ κ. βάθους, deep or extreme poverty, 2Co.8:2.
__ __2. C. genitive of person(s), usually in hostile sense;
__(a) against (in cl. only after verbs of speaking, witnessing, etc.): opp. to ὑπέρ, Mrk.9:40; μετά, Mat.12:30; after ἐπιθυμεῖν, Gal.5:17; λαλεῖν, Act.6:13; διδάσκειν, Act.21:28; ψεύδεσθαι, Jas.3:14; after verbs of accusing, etc., Mat.5:23, Luk.23:14, Rom.8:33, al.; verbs of fighting, prevailing, etc., Mat.10:35, Act.14:2, 1Co.4:6, al.;
__(b) of swearing, by: όμνυμι κ. (BL, §34, 1), He 6:13,16, cf. Mat.26:63.
__II. C. accusative (WM, §49d; BL, §42, 2).
__1. Of motion or direction;
__(a) through, throughout: Luk.8:39 9:6 10:4, Act.8:1, 36 al.;
__(b) to, towards, over against: Luk.10:32 (Field, Notes, 62), Act.2:1o 16:7, Gal.2:11, Php.3:14, al.;
__ __(with) in adverbial phrases, at, in, by, of: κατ᾽ οἶκον, at home, Act.2:46; κατ᾽ ἰδίαν (see: ἴδιος); καθ᾽ ἑαυτόν, Act.28:16, Rom.14:22, Jas.2:17; with pron. of person(s), Act.17:28 18:15, Rom.1:15, Eph.1:15, al.
__2. Of time, at, during, about: Act.8:26 12:1 19:23, Rom.9:9 Heb.1:10, al.
__3. Distributive;
__(a) of place: κ. τόποὐς, Mat.24:7, al.; κ. πόλιν, Luk.8:1, 4 al.; κ. ἐκκλησίαν, Act.14:23.
__(b) of time: κ. ἔτος, Luk.2:41; ἑορτήν, Mat.27:15, al.;
__(with) of numbers, etc.: καθ᾽ ἕνα πάντες, 1Co.14:31 (on καθ᾽ εἷς, see: εἷς); κ. ἑκατόν, Mrk.6:40; κ. μέρος, Heb.9:5; κ. ὄνομα, Jhn.10:3.
__4. Of fitness, reference, conformity, etc.;
__(a) in relation to, concerning: Rom.1:3, 4 7:22 9:3, 5, 1Co.12:6 10:18, Php.1:12; κ. πάντα, Act.17:22, Col.3:20, 22 Heb.2:17 4:15;
__(b) according to, after, like: Mrk.7:5, Luk.2:27, 29 Jhn.7:24 Rom.8:4 14:15, Eph.2:2, Col.2:8, Jas.2:8, al.
__III. In composition, κ. denotes,
__1. down, down from (καταβαίνω), etc.), hence, metaph.;
__(a) victory or rule over (καταδουλόω, -κυριεύω, etc.);
__(b) 'perfective' action (M, Pr., 111ff.).
__2. under (κατακαλύπτω), etc.).
__3. in succession (καθεξῆς).
__4. after, behind (καταλείπω).
__5. Hostility, against (καταλαλέω).
(AS)
prep. with genitive, accusative,
down, downwards.
__I. C. genitive (WM, §47, k; Bl., §42, 2).
__1. C. genitive of thing(s), in local sense;
__(a) down, down from: Mat.8:32, Mrk.5:13, Luk.8:33, 1Co.11:4;
__(b) throughout (late usage; Bl, l.with): κ. ὅλης κ.τ.λ., Luk.4:14 23:5, Act.9:31 10:37;
__(with) in a peculiar adjectival phrase: ἡ κ. βάθους, deep or extreme poverty, 2Co.8:2.
__ __2. C. genitive of person(s), usually in hostile sense;
__(a) against (in cl. only after verbs of speaking, witnessing, etc.): opp. to ὑπέρ, Mrk.9:40; μετά, Mat.12:30; after ἐπιθυμεῖν, Gal.5:17; λαλεῖν, Act.6:13; διδάσκειν, Act.21:28; ψεύδεσθαι, Jas.3:14; after verbs of accusing, etc., Mat.5:23, Luk.23:14, Rom.8:33, al.; verbs of fighting, prevailing, etc., Mat.10:35, Act.14:2, 1Co.4:6, al.;
__(b) of swearing, by: όμνυμι κ. (BL, §34, 1), He 6:13,16, cf. Mat.26:63.
__II. C. accusative (WM, §49d; BL, §42, 2).
__1. Of motion or direction;
__(a) through, throughout: Luk.8:39 9:6 10:4, Act.8:1, 36 al.;
__(b) to, towards, over against: Luk.10:32 (Field, Notes, 62), Act.2:1o 16:7, Gal.2:11, Php.3:14, al.;
__ __(with) in adverbial phrases, at, in, by, of: κατ᾽ οἶκον, at home, Act.2:46; κατ᾽ ἰδίαν (see: ἴδιος); καθ᾽ ἑαυτόν, Act.28:16, Rom.14:22, Jas.2:17; with pron. of person(s), Act.17:28 18:15, Rom.1:15, Eph.1:15, al.
__2. Of time, at, during, about: Act.8:26 12:1 19:23, Rom.9:9 Heb.1:10, al.
__3. Distributive;
__(a) of place: κ. τόποὐς, Mat.24:7, al.; κ. πόλιν, Luk.8:1, 4 al.; κ. ἐκκλησίαν, Act.14:23.
__(b) of time: κ. ἔτος, Luk.2:41; ἑορτήν, Mat.27:15, al.;
__(with) of numbers, etc.: καθ᾽ ἕνα πάντες, 1Co.14:31 (on καθ᾽ εἷς, see: εἷς); κ. ἑκατόν, Mrk.6:40; κ. μέρος, Heb.9:5; κ. ὄνομα, Jhn.10:3.
__4. Of fitness, reference, conformity, etc.;
__(a) in relation to, concerning: Rom.1:3, 4 7:22 9:3, 5, 1Co.12:6 10:18, Php.1:12; κ. πάντα, Act.17:22, Col.3:20, 22 Heb.2:17 4:15;
__(b) according to, after, like: Mrk.7:5, Luk.2:27, 29 Jhn.7:24 Rom.8:4 14:15, Eph.2:2, Col.2:8, Jas.2:8, al.
__III. In composition, κ. denotes,
__1. down, down from (καταβαίνω), etc.), hence, metaph.;
__(a) victory or rule over (καταδουλόω, -κυριεύω, etc.);
__(b) 'perfective' action (M, Pr., 111ff.).
__2. under (κατακαλύπτω), etc.).
__3. in succession (καθεξῆς).
__4. after, behind (καταλείπω).
__5. Hostility, against (καταλαλέω).
(AS)
Translators Brief lexicon of Extended Strongs for Greek based on Abbot-Smith, A Manual Greek Lexicon of the New Testament (1922) (=AS), with corrections and adapted by Tyndale Scholars
This web service is provided and maintained by TELOTA - IT/DH
