θήλεια, θῆλυ, gén. εος, είας, εος :
   I propr. :
      1 féminin, p. opp. à ἄρσην, ESCHL. Ch. 502, ou ἄρρην, PLAT. Leg. 958 d ; θήλεια θεός, IL. 8, 7, une déesse ; θήλειαι γυναῖκες, EUR. Or. 1205, ou simpl. θήλειαι, EUR. Andr. 181, femmes ; ἡ θήλεια, ESCHL. Ag. 1671 ; XÉN. Mem. 2, 1, 4, la femme ; τὸ θῆλυ γένος, EUR. Hec. 885 ; ou τὸ θῆλυ, EUR. H.f. 536, le sexe féminin, la femme ; ἄπαις θήλεος γόνου, HDT. 3, 66, sans descendance féminine ; en parl. d’animaux : θήλεια ἵππος, OD. 4, 636, cavale ; σῦς, OD. 14, 16, truie ; ὄϊς, IL. 10, 215, brebis, etc. ; en parl. de plantes, TH. H.P. 3, 8, 1 ; θήλεια φοῖνιξ, A. TAT. 1, 17 ; θ. κάλαμος, DIOSC. 1, 114, palmier, roseau femelle ; t. de gr. féminin, AR. Nub. 671, 679, 682, 683, etc. ; ARSTT. Soph. el. 4, 9 ; 14, 4 ; Rhet. 3, 5, 5 ; Poet. 21, 23 ; t. pythagoricien, nombre féminin, càd. pair (p. opp. aux nombres masculins, càd. impairs) PLUT. M. 264 a, 288 d ;
      2 de femme, qui concerne la femme : θ. ἀϋτή, OD. 6, 122, cri de femme ; θ. φύσις, PLAT. Rsp. 453 a, nature de femme ; θ. φόνος, EUR. Bacch. 796, meurtre accompli par des femmes ;
   II p. anal. qui a les qualités d’une femme ou d’une chose féminine, càd. :
      1 tendre, délicat, en parl. de déesses, OD. 8, 324 ; de femmes, IL. 8, 520 ;
      2 en mauv. part, mou, efféminé : δίαιτα, PLUT. Mar. 54, genre de vie efféminé ; θήλεια νοῦσος, HDT. 1, 105 ; θήλεια νόσος, PHIL. 2, 21, 306, 465 ; CLÉM. 1, 92 Bkk. ; HDN 4, 12, 4, litt. maladie féminine, càd. mœurs de débauché ;
      3 doux, agréable : θῆλυ ὕδωρ, TH. C.P. 2, 6, 3 ; θ. ὀσμή, TH. C.P. 6, 16, 4, eau, odeur agréable ;
      4 frais, rafraîchissant : θῆλυς ἐέρση, OD. 5, 467 ; HÉS. Sc. 395, rosée rafraîchissante ; νύξ, SOPH. fr. 887, nuit fraîche ;
      5 p. suite, fécond : θ. πεδίον, CALL. fr. 296, plaine fertile.

• Cp. θηλύτερος, au sens du positif, IL. 8, 520 ; OD. 8, 324, etc. ; en prose, TH. C.P. 6, 16, 4 ; PLUT. Mar. 54. • Sup. -ύτατος. LUC. Im. 13 ; CALL. fr. 296 ; PHILSTR. 603.

➳ Fém. poét. θῆλυς, -εος, -ει, etc. IL. 10, 215 ; 19, 97 ; 23, 409 ; SOPH. Tr. 1062 ; EUR. Hec. 659, I.T. 621 ; ANTH. 4, 286, etc. ; fém. ion. θήλεα, HDT. 3, 86 ; postér. θηλέη, LUC. Syr. 15, 51, ou θηλεΐη, NIC. Al. 42 ; pl. acc. masc. θήλεας, IL. 5, 269 ; pl. neutre, θήλεια, ARAT. 1068 ; d’un th. θηλυδ- vient le gén. sg. θήλυδος, SOPH. (CHŒROB. 219, 5).

Étym. R. indo-europ. *d^heh₁-, sucer, téter ; cf. θηλή, τίτθη.

θήλεια, θῆλυ ; Ep. fem. θήλεα, acc. pl. -εας Il. 5.269 (Hom. has regul. fem. θήλεια Il. 8.7, al., but also θῆλυς as fem., 10.216, al., as in other poets, v. infr.); Ion. fem. θήλεα, θήλεαν, θηλέης, θηλέῃ, pl. θήλεαι, θηλέας, θηλέων, Hdt. and Hp. ; gen. θήλυδος S. Fr. 1054; acc. fem. θηλείην dub.l. in Nic. Al. 42, neut. pl. θήλεια Arat. 1068; Ep. also θηλύτερος indicating opposition rather than comparison (cf. ἀρρέντερος)· θηλύτεραι δὲ γυναῖκες Il. 8.520; θηλύτεραι δὲ θεαί Od. 8.324; μάτε ἐρσεναιτέραν μάτε θηλυτέραν Schwyzer 424 (Elis, iv BC); in late Prose θηλύτερος, -ύτατος occur as Comp. and Sup. (v. infr. II); (θη- ΄suckle΄, cf. θῆσαι): — female, θήλεια θεός a goddess, Il. 8.7; Ἥρη θῆλυς ἐοῦσα being female, 19.97, cf. A. Ag. 1231, S. Tr. 1062, E. IT 621; θήλειαι ἵπποι mares, Od. 4.636, etc. ; σύες θήλειαι sows, 14.16; ὄϊς θῆλυς a ewe, Il. 10.216; θήλεια μῆλα Arat. 1068; θήλεια ἔλαφος a hind, Pi. O. 3.29; θήλεα κάμηλος Hdt. 3.102; ἡ θ. ἵππος ib. 86; θ. ὄρνις S. Fr. 477; ζῷα θ. Pl. Criti. 110c; ἄπαις θήλεος γόνου without female issue, Hdt. 3.66; θῆλυς σπορά E. Hec. 659; θήλειαι γυναῖκες Id. Or. 1205; θ. κόραι Pl. Lg. 764d; with masc. nouns, ὁ θῆλυς ὀρεύς the she-mule, Arist. HA 577b22; ἄνθρωπος θῆλυς Id. PA 688b31; masc. pl., θήλεις χοροί Critias 1.8D. ; but μὴ εἶναι θεοὺς ἄρρενας μηδὲ θηλείας Phld. Piet. 12. ἡ θήλεα, Att. θήλεια, the female, Hdt. 3.109, X. Mem. 2.1.4; ἀλέκτωρ ὥστε θηλείας πέλας A. Ag. 1671 (troch.). τὸ θ. γένος the female sex, woman-kind, E. Hec. 885; τὸ θ. alone, Id. HF 536, etc. ; opp. τὸ ἄρρεν, Pl. R. 454d, Arist. Metaph. 988a5; [ἡ δεῖνα] τέτοκεν θῆλυ PTeb. 422.18 (iii AD), al. of plants and trees, Thphr. HP 3.9.1; θ. κάλαμος Dsc. 1.85; θῆλυς φοῖνιξ Ach.Tat. 1.17; θῆλυ βούτομον Thphr. HP 4.10.4.
of or belonging to women, κουράων θῆλυς ἀϋτή Od. 6.122; θήλεα νοῦσος among the Scythians (cf. Ἐνάρεες), Hdt. 1.105; νόμος A. Ch. 821 (lyr.); φύσις Pl. R. 453a; χάρις APl. 4.287 (Leont.); θ. φόνος murder by women, E. Ba. 796. metaph, of persons and things, soft, gentle, θῆλυς ἐέρση Od. 5.467, Hes. Sc. 395; θ. νύξ (= ὕπομβρος) S. Fr. 1053. ὕδωρ θ. καὶ μαλακόν Thphr. CP 2.6.3; θηλυτέρα ὀσμή ib. 6.15.4; θηλύτατον πεδίον most fruitful, Call. Fr. 296; θηλύτατον ὕδωρ of the Nile, Id. Sos. vii 5.
tender, delicate, Φοίβου θήλειαι… παρειαί Id. Ap. 37; θῆλυς ἀπὸ χροιῆς delicate of skin, Theoc. 16.49; of temper or character, soft, yielding, weak, θῆλυς ηὕρημαι τάλας S. Tr. 1075; γυνὴ δὲ θῆλυ κἀπὶ δακρύοις ἔφυ E. Med. 928; θήλεια φρήν Ar. Lys. 708, cf. E. Andr. 181; δίαιτα θηλυτέρα ἢ κατ’ ἄνδρα Plu. Mar. 34; θηλύτατος Luc. Im. 13; παλλακὴ υτάτη Philostr. VS 2.21.2; τὸ θῆλυ τῆς ψυχῆς effeminacy, Men. 599. in mechanics, those parts were called female into which others fitted, as the female vertebra, Poll. 2.180; γίγγλυμος J. AJ 3.6.3. Gramm., feminine, θήλεα [ὀνόματα] Ar. Nu. 682; θήλεα Arist. Po. 1458a10. Pythag., of even numbers, Plu. 2.264a, 288d.
Astrol., of planets, Ptol. Tetr. 19; cf. θηλυκός 3c.
θήλειαι, αἱ, kind of cheese made in Crete, Seleuc. ap. Ath. 14.650d.

εια, υ (Θα, nach Plat. Crat. 414a ἀπὸ τῆς θηλῆς, eigtl. säugend); einen gen. θήλυδος aus Soph. s. B.A. 1381 ; θῆλυς steht bei Dichtern oft als fem., wie Ἥρη, θῆλυς ἔουσα Il. 19.97 ; γυνὴ θῆλυς οὖσα Soph. Tr. 1051 ; so ὄϊς Il. 10.215 ; θήλεας ἵππους 5.269 ; θῆλυς σπορά Eur. Hec. 651 ; φύσις, χάρις, Leont. Schol. 7.8 (Plan. 286, 287); ion. fem. θήλεα, Her. 3.86, 109;
weiblich ;
   a) als Bezeichnung des Geschlechtes, im Ggstz zum männlichen, ἄρρην, von Hom. an überall ; von Göttern, θήλεια θεός Il. 8.7, wie Her. 2.35 ; von Menschen, Aesch. Ag. 1704 u. sonst, z.B. ἄπαις θήλεος γόνου, ohne weibliche Kinder, Her. 3.66 ; von Tieren, θήλεια ἔλαφος Pind. Ol. 3.30 ; ἵπποι Od. 4.635, wie Plat. Hipp. mai. 288b ; ὄρνις Soph. frg. 424. Bei Arist. H.A. oft ὁ θῆλυς ὀρεύς u. ä.; – θήλεια allein für Frau, Eur. Andr. 181 ; bei Tieren ἡ θήλεια, das Weibchen, Xen. Mem. 2.1.4 ; τὸ θῆλυ γένος, das Weibergeschlecht, Eur. Hec. 885, wie in Prosa τὸ θῆλυ dem τὸ ἄρρεν oft entgegengesetzt wird. Bei den Gramm. bezeichnet es das genus femininum ; schon Ar. Nub. 672 ὀνόματα θήλεα.
   b) was von Weibern kommt, ἀϋτή, Weiberstimme, Od. 6.122.
   c) zart, schwach, weibisch ; Soph. Trach. 1064, vgl. 1051 ; φρήν Aesch. Ch. 303 ; Ar. Lys. 708 ; Φοίβου παρειαί Callim. Ap. 37 ; Sp., wie ἠθος M.Anton. 4.28.
   d) befruchtend, erquickend ; δῆλυς ἐερση Od. 5.467 ; Hes. Sc. 395, womit vielleicht θήλεια νύξ Soph. frg. 887 (VLL ἡ ὕπομβρος καὶ ποιοῦσα θάλλειν) zu vergleichen.
Kompar. θηλύτερος ; bei Hom. u. Hes. θηλύτεραι γυναῖκες, θεαί, z.B. Il. 8.520, Od. 8.324 (vgl. θηλείαις γυναιξί Eur. Or. 1205, θήλειαι κόραι Plat. Legg. VI.764d); ihnen nachgebildet oft in der Anth.; auch allein θηλυτέρα, ohne subst., Cyr. 3 (VII.557) Paul.Sil. 14, 41 (V.290, VI.71); fast gleich, dem Positiv, doch auf das schwächere, zartere Geschlecht hindeutend. – Δίαιτα θηλυτέρα ἢ κατ' ἄνδρα Plut. Mar. 54, weichlicher. – Den superl. hat Philostr. u. Luc. imagg. 13.

θῆλυς, -εια, -υ
[in LXX chiefly for נְקֵבָה ;]
female: as subst., ἡ θ., a female, a woman: Rom.1:26-27; τὸ θ.., Mat.19:4, Mrk.10:6, Gal.3:28.†
(AS)