οῦ (ὁ) :
A subst. :
   I Dieu, la divinité, en gén. HOM., etc. ; d’ord. en ce sens sans art. σὺν θεῷ, IL. 9, 49 ; HDT. 1, 86 ; SOPH. Aj. 765 ; PLAT. Prot. 317 b, etc. ; qqf. σὺν τῷ θεῷ, SOPH. O.R. 1461 ; σύν γε θεοῖσιν, IL. 9, 49 ; 24, 430, d’accord avec les dieux, selon la volonté des dieux ; οὔτοι ἄνευ θεοῦ, OD. 1, 371, etc. ; οὐκ ἄνευθε θεοῦ, IL. 5, 185 ; οὐ θεῶν ἄτερ, PD. P. 5, 102, non sans les dieux, non malgré les dieux ; ὑπὲρ θεόν, IL. 17, 327, contre la volonté des dieux ; θεῶν συνεθελόντων, XÉN. Hipp. 9, 7 ; ou βουλομένων, LUC. Macr. 29 (cf. lat. diis faventibus) avec l’agrément ou la volonté des dieux ; πρὸς θεῶν, SOPH. O.R. 326, etc., O.C. 275, etc. ; XÉN. Cyr. 2, 2, 10, etc. au nom des dieux ; qqf. en ce sens avec l’art. PLAT. Rsp. 379, 381, etc. ; τὰ παρὰ τῶν θεῶν, XÉN. Mem. 2, 6, 8, les signes, présages ou oracles par lesquels se manifeste la volonté des dieux ; ou le culte des dieux, la religion ; τὰ περὶ τοὺς θεούς, XÉN. Cyr. 8, 1, 8, ou πρὸς τοὺς θεούς, XÉN. Mem. 1, 3, 1, le culte des dieux ; κατὰ θεόν τινα, PLAT. Euthyd. 272 a, avec l’aide d’un dieu, càd. par un heureux hasard, par bonne fortune ;
   II une divinité (particulière) :
      1 πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε, HOM. (Zeus) père des hommes et des dieux ; κατὰ θεόν τινα, EUR. I.A. 443, selon l’inspiration d’un dieu ; οἱ δώδεκα θεοί, AR. Av. 95, etc. ; XÉN. Hipp. 3, 2, les douze grands dieux ; οἱ νέρτεροι θεοί, SOPH. Ant. 601, 479, etc. ; οἱ κάτω θεοί, SOPH. Ant. 451 ; οἱ κάτωθεν θεοί (p. opp. à οὐράνιοι) SOPH. Ant. 1070, les dieux des enfers ; particul. en parl. de Zeus : ὕει ὁ θ. (v. ὕω) il pleut ; de Poséidon : ἔσεισεν ὁ θ. XÉN. Hell. 4, 7, 4, le dieu fit trembler la terre ; d’Apollon (dans les oracles) SOPH. O.R. 86, 95, etc. ; comme personnif. du soleil, HDT. 2, 24 ; ESCHL. Pers. 502 ; EUR. Alc. 722 ; ναὶ τὼ σιώ (lac.) par les deux dieux, càd. soit les Dioscures (Castor et Pollux) serment d’homme, XÉN. An. 6, 6, 34 ; Hell. 4, 4, 10 ; serment de femme, AR. Lys. 81 ; soit Amphion et Zèthos, en Béotie, AR. Ach. 905 ; en parl. des héros ou demi-dieux, SOPH. Ant. 834, El. 150, O.C. 65, etc. ; chez les écriv. ecclés. en parl. de la divinité, en gén. PHIL. 1, 6, etc. ; en parl. de Jésus-Christ, NT. Joh. 1, 1 ; NAZ. 3, 1073 Migne, etc. ; rar. en parl. du mauvais esprit, NT. 2Cor. 4, 4 ;
      2 ἡ θ. une déesse, IL. 8, 7 ; τοῖς θεοῖς εὔχομαι πᾶσι καὶ πάσαις, DÉM. 225 fin, je prie tous les dieux et toutes les déesses ; particul. ἡ θ. à Athènes, Athèna, AND. 10, 36 (décr.) ; PLAT. Tim. 21 a, etc. ; ἡ νερτέρα θ. Perséphonè, SOPH. O.C. 1548 ; τὼ θεώ, les deux déesses (Dèmèter et Perséphonè) AR. Vesp. 378 ; souvent dans des serments : νὴ τὼ θ. AR. Lys. 112 ; μὰ τὼ θ. AR. Eccl. 155, 532, oui, non, par les deux déesses ;
      3 par ext. image ou statue d’un dieu, PLAT. Leg. 909 e ;
   III dieu par apothéose, à Rome (lat. divus) DS. 1, 4 ; LUC. 2, 254 ; 3, 220, 223 Reitz ; ὁ θεὸς Καῖσαρ, STR. 177, le divin César ;
   IV chez les Gètes, titre donné au conseiller du roi, STR. 298 ;
   V chez les Hébreux, roi, magistrat, SPT. Ex. 22, 8 et 28 ; Ps. 82, 2, 6 ;
   VI t. d’astrol. SEXT. 731, 8 Bkk. ;
B adj. divin, propre aux dieux, au cp. θεώτερος, OD. 13, 111 ; CALL. Apoll. 93 ; DP. 257.

➳ Voc. θεός, inus. GRAMM. ; postér. θεέ, SPT. Deut. 3, 24 ; Jud. 21, 3 ; NT. Matth. 27, 46, etc. ; ttef. ce voc. us. dans les composés Ἀμφίθεε, AR. Ach. 176 ; Τιμόθεε, LUC. Harm. 1. Monosyll. par syniz. θεός, EUR. Or. 399 ; H.f. 347 ; θεοί, IL. 1, 18 ; θεῶν, HH. Cer. 55, 260 ; θεοῖς, THGN. 171 ; dissyll. θεοῖσιν, OD. 14, 251 ; monosyll. θεούς, HH. Cer. 325. Nom. lac. σιός (v. ci-dessus), par contr. dor. θεύς, CALL. Cer. 58 ; acc. θεύν, CALL. Cer. 130 ; θεός, avec -ος long à l’arsis, THCR. Idyl. 26, 50. Sur l’emploi de θεός au sens de « déesse » dans les inscr. att. v. θεά.

Étym. R. indo-europ. *d^h(e)h₁s-, divin, sacré ; cf. lat. fēriæ, fēstus, fānum de *fas-nom.

ὁ, Boeot. θιός, Lacon. σιός (v. infr.), Cypr., Cret. θιός Inscr.Cypr. 135.27 H., Leg. Gort. 1.1, Dor. also θεύς Call. Cer. 58; acc. θεῦν v.l. ib. 130; voc. (only late) θεός, also θεέ LXX De. 3.24, Ev. Matt. 27.46, PMagLond. 121.529, etc. ; but classical in compd. names, Ἀμφίθεε, Τιμόθεε : — God, the Deity, in general sense, both sg. and pl. (εἰ καὶ ἐπὶ θεοὺς καὶ ἔτι μᾶλλον ἐπὶ θεὸν ἁρμόζει μεταφέρειν Plot. 6.8.1), θ. δὲ τὸ μὲν δώσει τὸ δ’ ἐάσει God will grant…, Od. 14.444; οὐδέ κεν ἄλλως οὐδὲ θ. τεύξειε 8.177, cf. 3.231, Il. 13.730 (also θεὸς Ζεύς Od. 4.236, 14.327); θ. καὶ ἀγαθὴ τύχη Pl. Lg. 757e, cf. Timocl. 3 D. ; σὺν θεῷ Il. 9.49, S. Aj. 765, etc. (less freq. ξὺν τῷ θ. ib. 383); σὺν θ. εἰρημένον Hdt. 1.86, cf. 3.153; σὺν θ. εἰπεῖν Pl. Prt. 317b; so in pl., σύν γε θεοῖσιν Il. 24.430; οὔ τοι ἄνευ θεοῦ Od. 2.372; οὐ θεῶν ἄτερ pi. P. 5.76; ἐκ θεόφι Il. 17.101; ὑπὲρ θεόν against his will, 17.327; ἂν θ. θέλῃ Alex. 231; θ. θέλοντος Men. Mon. 671; in pl., ἂν θεοὶ θέλωσιν Alex. 247; θεῶν συνεθελόντων, βουλομένων, X. Eq. Mag. 9.8, Luc. Macr. 29; εἰ ὀρθῶς ἢ μή, θ. οἶδε Pl. Phdr. 266b, cf. R. 517b, etc. ; in oaths, θ. ἴστω S. OC 522 (lyr.), etc. ; πρὸς θεῶν Hdt. 5.49, D. 1.15, etc. ; τοὺς θεούς σοι bless you! good heavens! for heaven΄s sake! M.Ant 7.17, Arr. Epict. 2.19.15, al. ; τὸν θ. σοι ib. 3.7.19, al. ; qualified by τις, Od. 9.142, etc. ; οὐκ ἄνευ θεῶν τινος A. Pers. 164 (troch.), E. Ba. 764; κατὰ θεόν τινα Id. IA 411, Pl. Euthd. 272e; κατὰ θεόν πως εἰρημένα Id. Lg. 682a; doubled in poets, θεὸν θεόν τις ἀγλαϊζέτω B. 3.21, cf. Diagor. 1; θεοὶ θεοὶ τῶν ἀδίκων μέλουσι E. HF 772, cf. Paus.Gr. Fr. 203; θεοί (Cret. θιοί) as an opening formula in Inscrr. (sc. τύχην ἀγαθὴν διδοῖεν), Leg. Gort. 1.1, IG1². 52, etc. ; sg., θ. τύχη ib. 5(2).1, etc. ; in Prose also with the Art., ὁ θ. πάντων ἂν εἴη αἴτιος Pl. R. 379c, cf. Lg. 716c, etc. ; τὰ πρὸς τοὺς θ., τὰ παρὰ τῶν θ., X. Mem. 1.3.1, 2.6.8. θεοί, opp. ἄνδρες, πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε Il. 1.544; ὃν Ξάνθον καλέουσι θ., ἄνδρες δὲ Σκάμανδρον 20.74; in Comparisons, θεοῖσιν ἶσ’ ἔθελε φρονέειν 5.440; θεοῖς ἐναλίγκια μήδεα Od. 13.89; also in sg., θεῷ ἐναλίγκιος αὐδήν Il. 19.250; θεὸς ὥς 5.78; ὥς τε θεός 3.381; prov., θεὸς πρὸς ἀνθρώπους, of an ΄angel΄s visit΄, Herod. 1.9. of special divinities, νέρτεροι θ. A. Pers. 622, S. Ant. 602 (lyr.); ἐνέρτεροι θ. Il. 15.225; οἱ κάτωθεν θ. S. Ant. 1070; θ. οὐράνιοι h.Cer. 55, A. Ag. 90 (anap.); οἱ δώδεκα θ. Ar. Eq. 235, X. Eq. Mag. 3.2, IG2². 30, etc. ; μὰ τοὺς δώδεκα θ. Men. Sam. 91; in dual, τὼ σιώ (Lacon.), of Castor and Pollux, ναὶ τὼ σ. X. An. 6.6.34, HG 4.44.10, Ar. Lys. 81; so in Boeot., of Amphion and Zethus, νεὶ τὼ σιώ (leg. θιώ) Id. Ach. 905. ὁ θ., of natural phenomena, ὁ θ. ὕει (sc. Ζεύς) Hdt. 2.13; ὁ θ. ἐνέσκηψε βέλος Id. 4.79; ἔσεισεν ὁ θ. (sc. Ποσειδῶν) X. HG 4.7.4; of the sun, Hdt. 2.24, A. Pers. 502, E. Alc. 722; δύνοντος τοῦ θ. App. BC 4.79; the weather, τί δοκεῖ τὰ τοῦ θεοῦ ; Thphr. Char. 25.2. Astrol., θεοί, = ἀστέρες, Jul. Laod. in Cat.Cod.Astr. 8(4).252. θεός (sc. Ἥλιος), name of the 9th τόπος, Rhetor. ib. 163, etc. metaph, of abstract things, τὸ δ’ εὐτυχεῖν τόδ’ ἐν βροτοῖς θεός τε καὶ θεοῦ πλέον A. Ch. 60; ἡ φρόνησις ἁγαθὴ θ. μέγας S. Fr. 922; θ. γὰρ καὶ τὸ γιγνώσκειν φίλους E. Hel. 560; ὁ πλοῦτος τοῖς σοφοῖς θ. Id. Cyc. 316; φθόνος κάκιστος θ. Hippothoon 2. as title of rulers, θεῶν ἀδελφῶν (sc. Ptolemy II and Arsinoe), Herod. 1.30, etc. ; Πτολεμαῖος ὑπάρχων θεὸς ἐκ θεοῦ καὶ θεᾶς OGI 90.10 (Rosetta, ii BC); Ἀντίοχος ὅτῳ θεὸς ἐπώνυμον γίγνεται App. Syr. 65; θεὸς ἐκ θεοῦ, of Augustus, OGI 655.2 (Egypt, 24 BC); θ. ἡμῶν καὶ δεσπότης IPE 4.71 (Cherson., ii AD). = Lat. Divus, Mon.Anc.Gr. 10.4, Str. 4.1.1, etc. ; οἱ ἐν θεοῖς αὐτοκράτορες, = divi Imperatores, IG 12(1).786 (Rhodes). generally of the dead, καὶ ζῶντός σου καὶ εἰς θεοὺς ἀπελθόντος PPetr. 2 p. 45 (iii BC); θεοῖς χθονίοις, = Lat. Dis Manibus, IG 14.30, al.
one set in authority, judge, τὸ κριτήριον τοῦ θ., ἐνώπιον τοῦ θ., LXX Ex. 21.6, 22.8; θεοὺς οὐ κακολογήσεις ib. 22.28 (27). θεός fem., goddess, μήτε θήλεια θεός, μήτε τις ἄρσην Il. 8.7, cf. Hdt. 2.35, al. ; τοῖς θεοῖς εὔχομαι πᾶσι καὶ πάσαις D. 18.1, cf. 141, Orac. ib. 21.52; esp. at Athens, of Athena, Decr. ap. And. 1.77, Pl. Ti. 21a, etc. ; ἁΔιὸς θεός, Ζηνὸς ἡ θ., S. Aj. 401 (lyr.), 952 (ἡ Διὸς θεά ib. 450); of other goddesses, ποντία θεός Pi. I. 8 (7).36; ἡ νερτέρα θ., = Περσεφόνη, S. OC 1548, etc. ; of Thetis, Pl. Ap. 28c; of Niobe, S. El. 150 (lyr.), Ant. 834 (anap.); in dual, of Demeter and Persephone, τὰ τοῖν θεοῖν ψηφίσματα Ar. V. 378 (lyr.); οὐδ’ ἔδεισε τὼ θεώ And. 1.125; freq. in oaths, νὴ τὼ θεώ Ar. Lys. 112; μὰ τὼ θεώ Id. Ec. 155, 532. as Adj. in Comp. θεώτερος, divine, θύραι θ., opp. καταιβαταὶ ἀνθρώποισιν, Od. 13.111; χορὸς θ. Call. Ap. 93, cf. Dian. 249, D.P. 257. (Derived by Hdt. 2.52 fr. τίθημι (κόσμῳ θέντες τὰ πρήγματα), by Pl. Cra. 397d fr. θεῖν. Etym. dub.) [In Ep. (twice in Hom.) and Trag. (E. Ba. 47, 1347, al., not in Com.), as monosyll. by synizesis, θεοί Il. 1.18, Thgn. 142; θεῶν h.Cer. 55, 259; θεοῖς Thgn. 171; θεοῖσιν Od. 14.251; θεούς h.Cer. 325; even in nom. θεός before a vowel, E. Or. 399 (cf. Pors. ad loc.), HF 347; in Pi. P. 1.56 apptly. a short monosyll.]

ὁ (nach Her. 2.52 ὅτι κόσμῳ θέντες τὰ πάντα πρήγματα καὶ πάσας νομὰς εἶχον, nach Plat. Crat. 397d u. A. verwandt mit θέω, von den Gestirnen, die zuerst als Götter verehrt wurden ; Andere bringen es mit Ζεύς, Διός, deus, zusammen ; Andere mit θέσσασθαι, Curtius Grundz. d. Gr. Et. 2. Aufl. S. 230), dor. θεύς, Hdn. περὶ μ. λ. 6.8, Call. Cer. 58, θεῦν 130, lakon. σιός ;
Gott, Gottheit. Bei Hom. sowohl plur. als sing., so daß bei letzterm nicht immer an eine bestimmte Gottheit zu denken, wie etwa an Zeus, sondern an die über den Menschen waltende höhere Gewalt, Gottheit, die auch als θεοῦ μοῖρα bezeichnet wird, u. als μοῖρα allein, vgl. Nägelsbach Homerische Theologie. Sonst bestimmen Beiwörter oder die Zusammensetzungen, welcher Gott gemeint ist, z.B. ἐπερωτᾶν τὸν θεόν, das Orakel des Apollo befragen. Oft findet sich θεὸς ὥς, ὥστε θεός, θεῷ ἐναλίγκιος, um das Höchste u. Vollkommenste unter den Menschen zu bezeichnen, das an die Vortrefflichkeit der Götter hinanreicht ; – ὑπὲρ θεόν, über, d.i. wider den Willen des Gottes, Il. 17.327 ; σὺν θεῷ, unter Gottes Beistand, 9.49 ; σὺν θεοῖς, 24.230, auch bei Folgdn ; Ggstz ἄνευ u. ἄνευθε θεοῦ, Od. 15.530, Il. 5.185, gegen den Willen der Götter, von Gott verlassen ; πρὸς θεῶν, bei den Göttern, als Beteuerung. – Fem. ἡ θεός, Il. 1.516 ; μήτε θήλεια θεός, μήτε τις ἄρσην 8.7 ; Soph. Aj. 401, 925 u. a. D.; auch in Prosa, wie Dem. cor. init. u. Plat.; so sind in dem Schwur der Frauen, νή od. μὰ τὼ θεώ, Demeter u. Persephone gemeint, Ar. Lys. 112, Eccl. 532 u. A. – Als Adj. erscheint es Od. 13.111, θύραι θεώτεραι, Tore, deren sich die Götter mehr bedienen, wie Dion.Per. 257 θεώτερος ναός sagt ; χορὸς θεώτερος Callim. Ap. 93.
Bei Sp. ist ὁ θεὸς Καῖσαρ divus, Strab. IV.177, oft.
[Θεοί ist einsilbig gebraucht Il. 1.17, θεῶν Hes. Th. 44, θεοῖσιν zweisilbig Od. 14.951, u. so oft bei att. Dichtern.]

θεός, -οῦ, ὁ, ἡ (Act.19:37 only; see M, Pr., 60, 244), late voc., θεέ (Mat.27:46; cf. Deu.3:24, al.),
[in LXX chiefly for אֱלֹהִים, also for אֵל and other cognate forms, יהוה, etc. ;]
a god or deity, God.
__1. In polytheistic sense, a god or deity: Act.28:6, 1Co.8:4, 2Th.2:4, al.; pl., Ac. 14:11 19:26, Gal.4:8, al.
__2. Of the one true God;
__(a) anarthrous: Mat.6:24, Luk.20:38, al.; esp. with prep. (Kühner 3, iii, 605), ἀπὸ θ., Jhn.3:2; ἐκ, Act.5:39, 2Co.5:1, Php.3:9; ὑπό, Rom.13:1; παρὰ θεοῦ, Jhn.1:6; παρὰ θεῷ, 2Th.1:6, 1Pe.2:4; κατὰ θεόν, Rom.8:27, 2Co.7:9, 10; also when in genitive dependent on an anarth. noun (Bl., §46, 6), Mat.27:43, Luk.3:2, Rom.1:17, 1Th.2:13; as pred., Lk 20:38, Jhn.1:1, and when the nature and character rather than the person of God is meant, Act.5:29, Gal.2:6, al. (M, Th., 14);
__(b) more freq., with art.: Mat.1:23, Mrk.2:7, al. mult.; with prep., ἀπὸ τ. θ., Luk.1:26; ἐκ, Jhn.8:42, al.; παρὰ τοῦ θ., Jhn.8:40; π. τῷ θ., Rom.9:14; ἐν, Col.3:3; ἐπὶ τῷ θ., Luk.1:47; ἐπὶ τὸν θ., Act.15:19; εἰς τ. θ., Act.24:15; πρὸς τ. θ., Jhn.1:2; with genitive of person(s), Mat.22:32, Mrk.12:26, 27, Luk.20:37, Jhn.20:17, al.; ὁ θ. μου, Rom.1:8, Php 1:3, al.; ὁ θ. καὶ πατήρ κ. τ. λ., Rom.15:6, Eph.1:3, Phi 4:20, al.; with genitive of thing(s), Rom.15:5, 13, 33, 2Co.1:3, 1Th.5:23; τὰ τ. θεοῦ, Mat.16:23, Mrk.12:17, 1Co.2:11; τὰ πρὸς τὸν θ., Rom.15:17, Heb.2:17 5:1; τ. θεῷ, as a superl. (LXX, Jos.3:3), Act.7:20, 2Co.10:4; Hebraistically, of judges (Psa.81(82):6), Jhn.10:34' (LXX), 35.
(AS)