'gén.-dat. δυοῖν (v. ci-dessous la décl. ; indécl. dans Homère) :
      1 n. de n. deux, avec un subst. masc. fém. ou neutre, d’ord. au duel, HOM. ATT. ; qqf. au plur. dans Homère (δύο ἄνδρες, IL. 18, 498 ; δύ' οἴους, OD. 3, 424 ; 12, 154 ; δύο ἤματα, OD. 10, 142) ; et dans les Att. (δύο κριούς, SOPH. Aj. 237 ; δύο ψυχάς, EUR. Alc. 900 ; δύο ἡλίους, EUR. Bacch. 916 ; δύο ἄνδρας, XÉN. An. 4, 1, 12 ; δύο τέχνας, PLAT. Gorg. 464 b ; δυοῖν μιασμάτων, ESCHL. Eum. 600 ; δυοῖν οἰμώγμασιν, ESCHL. Ag. 1384 ; etc.) ; pour l’emploi du duel ou du pluriel avec δύο dans les inscr. att. on peut distinguer cinq périodes : 1° jusqu’en 409 av. J.C. le duel seul us. ; — 2° de 409 à 378 av. J.C. le plur. qqf. us. ; — 3° de 378 à 329 av. J.C. le plur. plus us. que le duel (dans une inscr. de 373 av. J.C. un accus. duel, 21 nom. ou accus. plur.) ; — 4° de 329 à 30 av. J.C. (époque macédonienne) le plur. presque seul us. ; — 5° à l’époque romaine, par imitation des écrivains classiques, le duel redevient la forme usuelle (v. Meisterhans, p. 161 et suiv.). Lorsque δύο est précédé d’un n. de nombre au plur. le subst. se construit au duel : πεντακοσίαις εἴκοσι δυοῖν δραχμαῖν, CIA. 1, 273 f, 31 (426/422 av. J.C.) 522 drachmes (v. Meisterhans, p. 161) ; ἕνα καὶ δύο, IL. 2, 346 ; ou δύ' ἢ τρεῖς, AR. Pax 829 ; δύο ἢ τρεῖς, XÉN. Hell. 3, 5, 20 ; δύο ἢ τρία, XÉN. Cyr. 5, 4, 4, un ou deux, deux ou trois, pour marquer une petite quantité indéterminée ; εἶς δύο, XÉN. Cyr. 7, 5, 17 ; δύο δύο, SPT. Gen. 7, 2, deux par deux ; δυοῖν θάτερον ἤ… ἤ… DÉM. 274, 10, de deux choses l’une, ou… ou… ; δυοῖν… ἢ γὰρ… ἤ, DÉM. 388, 16, de deux choses l’une : en effet, ou… ou, etc. ; δύο ποιεῖν τὴν πόλιν, ARSTT. Pol. 5, 9, 10, diviser l’État en deux partis, y créer des divisions ;
      2 abs. pour marquer deux parties (sur trois), càd. les deux tiers, THC. 2, 2, etc.

➳ Poét. δύω, IL. 1, 16 ; HÉS. O. 12 ; THGN. 955 ; THCR. Idyl. 22, 137 ; ANTH. 13, 14 ; LUC. Trag. 212. δύο (poét. δύω) indécl. dans HOM. HDT. et qqf. les Att. : gén. δύο μοιράων, IL. 10, 253 ; δύω ποταμῶν, OD. 10, 515 ; μετὰ δύο τῶν σφετέρων, HDT. 7, 149 ; δύο νηῶν, HDT. 8, 82 ; δύο νεῶν, THC. 3, 89 ; ἐτῶν δύο καὶ τριῶν, THC. 1, 82 ; dat. δύω κανόνεσσι, IL. 13, 407 ; δύο ζεύγεσι, HDT. 3, 130 ; δύο μναῖν, XÉN. Mem. 2, 5, 2 ; δύο συνέργοις, POL. 2, 38, 8 ; etc. — Décl. régul. : nom. δύο, poét. δύω (v. ci-dessus). — Gén. δυοῖν (ποδῶν δυοῖν, PD. N. 8, 82 ; δυοῖν μιασμάτων, ESCHL. Eum. 600, etc. cf. ci-dessus) ; ion. δυῶν, HDT. 1, 94, 130, etc. dout. ; dans les inscr. att. (v. Meisterhans, p. 124, § 60), δυοῖν seul us. j. en 329 av. J.C. ; de 329 à 229 av. J.C. δυεῖν CIA. 2, 167, 78 (pas av. 307 av. J.C.) ; 2, 281, 5 (époque macédonienne) ; 1138, 7 (302 av. J.C.) ; 380, 27 (229 av. J.C.) ; à l’époque romaine δύο, CIA. 3, 1443, etc. ; de même δύο en poésie, KE. 149, 5. — Dat. δυοῖν (πόλεσι δυοῖν, PLAT. Leg. 638 e ; δυοῖν ὀνόμασι, PLAT. Pol. 291 e, etc.) ; ion. δυοῖσι, HDT. 1, 32, 7, 104 dout. ; dans les inscr. att. δυοῖν seul us. j. en 329 av. J.C. ; de 329 à 229 av. J.C. δυεῖν (contrair. à la doctrine de PHRYN. 210 ; du SCH.-EUR. Hec. 45) CIA. 2, 591, 4 (av. 300 av. J.C.) ; à l’époque romaine δυσί, CIA. 2, 467, 27 ; 469, 76 (1^er siècle av. J.C.) ; etc. ; déjà us. depuis Aristote, ARSTT. Pol. 3, 6, 7 ; etc. et en poésie, KE. 199, 3. — Acc. δύο, poét. δύω (δύο κρίους, SOPH. Aj. 237 ; δύο ἄνδρας, XÉN. An. 4, 1, 12 ; δύω κακά, THGN. 955 ; cf. ci-dessus). — δυοῖν monosyll. SOPH. O.R. 640.

Étym. indo-europ. *duu̯o, *duu̯-eh₃-, deux ; cf. δίς, lat. dŭŏ.

'

also δύω in Ep., Eleg. and late, SIG 1231 (Nicomedia, iii/iv AD), not in Ion. Inscrr. nor in Trag. (δύο ῥοπάς shd. be read in E. Hel. 1090), nor in Att. Prose or Inscrr. ; Lacon. acc. δύε IG 5(1).1; Thess. fem. δύας ib. 9 (2).517; gen. and dat. δυοῖν Hp. Vict. 1.3, but f.l. in Hdt. 1.11, 91 [used as monos. in S. OT 640, cf. δώδεκα for δυώδ -]; later Att. also δυεῖν (esp. in fem. gen.) found in codd. of E. El. 536, cited fr. Th. by Ael. Dion. (?) Fr. 372, cf. 1.20 (cod. Laur.); Boeot. δουῖν Corinna Supp. 2.54; later δυσί, δυσὶν ἡμέραις Th. 8.101 codd., δυσὶν ἡμέρῃσι v.l. in Hp. Acut. (Sp.) 67; δυοῖν ὄμμασι καὶ δυσὶν ἀκοαῖς Arist. Pol. 1287b27, cf. Men. 699, SIG 344.26 (Teos, iv BC), etc. ; early Att. Inscrr. have δυοῖν IG1². 3.10, al., later δυεῖν SIG 2587.286, IG2². 463.78, al., from cent. iii on δυσί ib. 1028.27, al. ; Ion. gen. δυῶν GDI 5653d9 (Chios), Hdt. 1.94, 130, etc., dat. δυοῖσι ib. 32, 7.104; δυῶν also Dor., Leg. Gort. 1.40, Tab.Heracl. 1.139; δυοῖς Leg. Gort. 7.46. — Used indecl., like ἄμφω, by Hom. (who has no gen. or dat. δυοῖν), τῶν δύο μοιράων Il. 10.253; δύω κανόνεσσι 13.407, etc. ; so in Hdt. and Att., δύο νεῶν Hdt. 8.82; δύο ζεύγεσι Id. 3.130; δύο νεῶν Th. 3.89; δύο πλέθρων X. An. 3.4.9; with dual, δύο μναῖν dub.l. Id. Mem. 2.5.2; but not in Trag. and rare in Com., ἔτεσιν δύο Alex. 105; δὔ ἔτεσιν Damox. 2.3; not in Att. Inscrr. before the Roman period, IG 3.1443, al.
two, Il. 1.16, etc. ; in Hom., δύο and δύω are sts. joined with plural Nouns, δύο δ’ ἄνδρες 18.498, al. ; also in Trag., δύο κριούς S. Aj. 237 (lyr.); in Att. Prose, δύο τέχνας Pl. Grg. 464b; but δυοῖν is rare with plural Nouns, ὀρθοστάταις δυοῖν IG 2.1054.64; ἕνα καὶ δύο one or two, a few, Il. 2.346; δὔ ἢ τρεῖς Ar. Pax 829, cf. X. HG 3.5.20; εἰς δύο two and two, Id. Cyr. 7.5.17; σὺν δύο two together, Il. 10.224, Hdt. 4.66; δύο ποιεῖν τὴν πόλιν to split the state into two, divide it, Arist. Pol. 1310a4.

zwei ; Sanskr. dva, dvâu, Lat. duo, Umbr. du-r, Goth. tvai, F. tvôs, N. tva, Kirchenslav. dŭva, Lit. du, dvi, Curtius Grundz. d. Griech. Etymol. 1.204. Bei Homer finden sich nur die Formen δύο und δύω, rein nach dem Versbedürfnis abwechselnd, aber beide, so oft auch der Dichter das Wort gebraucht, fast nur als nom. oder accus.; den genit. u. den dativ. vermeidet Homer merkwürdiger Weise. Er verbindet das Wort mit dem dual. u. mit dem plural., rein nach dem Versbedürfnis abwechselnd. Beispiele:
1) nominat.: Il. 12.95 υἷε δύω, 13.499 δύο ἄνδρες, Od. 15.412 δύω πόλιες, Il. 18.507 δύω τάλαντα.
2) accusat.: Od. 9.90 ἄνδρε δύω, Il. 5.572 δύο φῶτε, 22.210 δύο κῆρε θανάτοιο, 21.145 δύο δοῦρε, 3.116 δύω κήρυκας, 20.269 δύω πτύχας, vs. 271 τὰς δύο (πτύχας) χαλκείας, δύο δ' ἔνδοθι κασσιτέροιο, Od. 9.74 δύω νύκτας δύο τ' ἤματα, 10.142 δύο τ' ἤματα καὶ δύο νύκτας.
3) genitiv. und dativ.: Il. 13.407 δύω κανόνεσσ' ἀραρυῖαν (ἀσπίδα); Od. 10.515 πέτρη τε ξύνεσίς τε δύω ποταμῶν ἐριδούπων ; Il. 10.253 παρῴχηκεν δὲ πλέων νύξ | τῶν δύο μοιράων, τριτάτη δ' ἔτι μοῖρα λέλειπται. Den letzten Vers hielten Zenodot, Arislophanes Byz. u. Aristarch nach dem Zeugnisse der scholl. für unecht, und Aristarch nahm namentlich auch an dem genit. δύο Anstoß : οὐχ Ὁμηρικὸν δὲ καὶ τὸ »τῶν δύο«. οἱ δύο μὲν γὰρ λέγει καὶ τοὺς δύο, τῶν δύο δὲ ἢ τοῖς δύο οὐκ ἔστιν εὑρεῖν παρ' Ὁμήρῳ. Ζηνόδοτος οὐδὲ ἔγραφεν, Ἀριστοφάνης ἠθέτει. Von diesen Sätzen gehört das über δύο Gesagte einem Scholium des Aristonic. an, die letzte Bemerkung über Zenodot und Aristophanes dem Didymus. Friedländer schreibt in seiner Ausgabe des Aristonic. auch diese didymeische Notiz unbedenklich dem Aristonicus zu. Bei Od. 10.515 gibt es kein Alexandrinisches Scholium, bei Il. 13.407 ein Scholium des Didymus, welches den dativ. κανόνεσσ(ι) als Aristarchische Lesart bezeugt : ἐκ πλήρους αἱ Ἀριστάρχου κανόνεσσι, d.h. Aristarch schrieb in seinem Texte das I mit hin und überlies das Elidieren dem Leser. Man kann die beiden Verse 406, 407 ohne Störung des Zusammenhanges weglassen, und eben so den Vers Od. 10.515 ; man kann aber auch Od. 10.515 δυοῖν schreiben und Il. 13.407 δυσίν oder δυσί oder ebenfalls δυοῖν. – Als Bezeichnung einer unbestimmten geringen Anzahl steht Il. 2.346 ἕνα καὶ δύο, Einen oder Zwei. Aehnlich Od. 5.484 ὅσσον τ' ἠὲ δύω ἠὲ τρεῖς ἄνδρας ἔρυσθαι. – Il. 10.224 σύν τε δύ' ἐρχομένω, καί τε πρὸ ὁτοῦ ἐνόησεν ὅππως κέρδος ἔῃ wird von Neueren so aufgefaßt, als ob σύν mit δύο zu verbinden sei, Tmesis statt σύνδυο, vgl. Od. 9.429 σύντρεις αἰνύμενος und Od. 14.98 οὐδὲ ξυνεείκοσι φωτῶν ἔστ' ἄφενος τοσσοῦτον ; aber Aristarch verband Il. 10.224 das σύν zunächst nicht mit δύο, sondern mit ἐρχομένω, Schol. Aristonic. σύν τε δύ' ἐρχομένω : ἡ διπλῆ πρὸς τὸ σχῆμα, ὅτι ὅμοιόν ἐστιν ἐκείνῳ, »ἄμφω δ' ἑζομένω« (Il. 3.211), συνερχόμενοι δύο ἀντὶ τοῦ συνερχομένων. ἔνιοι δὲ μὴ νοήσαντες τὸ Ν προστιθέασι, κακῶς. Man beachte, daß bei der von Aristarch verworfenen Lesart ἐρχομένων das δύο Genitiv wäre. – Folgende : Xen. Hell. 3.5.20 δύο ἢ τρεῖς ; ähnlich Theocr. 14.45 δύο allein = wenige, ein Paar ; – εἰς δύο, je zwei, Xen. Cyr. 7.5.17 ; – δύο ποιεῖν τὴν πόλιν, die Stadt entzweien, durch Aufruhr teilen, Arist. Pol. 5.9 ; – τὰ δύο μέρη, zwei Dritteile, Thuc. u. A. – Die ep. u. jamb. Dichter brauchen δύο u. δύω nach Bedürfnis des Verses ; letztere Form findet sich nicht bei Pind., aber bei andern Lyrikern, nicht in den Tragikern u. in attischer Prosa, wo δύο die herrschende Form ist, wie bei Her. – Gen. u. dat. δυοῖν überall ; einsilbig gebraucht Soph. O.R. 640 ; – δυεῖν, von den Gramm. als attisch bezeichnet u. teils auf den gen., teils auf das fem. beschränkt, findet sich sicher in wenigen Stellen, bes. bei Plat., wo Schneider zu Rep. II p. 92 ff, zu vgl.; als dat. Thuc. 1.20, aber Krüger δυοῖν ; – dat. δυσί, Hippocr., u. von Arist. an gew. bei Sp., bei Thuc. 8.101 zweifelhaft ; – δυῶν, δυοῖσι, bei Her. u. Ion., nicht hinlänglich beglaubigt, s. aber Wesseling Her. 7.106. – Indecl. findet es sich bei. Thuc., Xen. (An. 1.2.23, wo Krüger mehrere Stellen anführt), Pol. u. A., s. Zander Programm von Königsberg 1887 u. 45. – Subst. u. verb. stehen dabei oft im plur., bes. bei δύο u. bei Sp. Vgl. übrigens über die Formen, außer den Gramm., Lobeck zu Phryn. p. 210.

δύο, numeral, indecl. exc. in dative, δυσί, δυσίν (Attic δυοῖν),
two: Mat.19:6, Mrk.10:8, Jhn.2:6, al.; with pl. noun, Mat.9:27 10:10, al.; οἱ, τῶν, τοὺς δ., Mat.19:5 20:24, Mrk.10:8, Eph.2:15, al.; δ. ἐξ, Luk.24:13; distrib., ἀνὰ, κατὰ δ., two and two, two apiece: Luk.10:1 (WH, ἀνὰ δ. [δύο]), Jhn.2:6, 1Co.14:27; δύο δύο (= ἀνὰ δ., as LXX, Gen.6:19 for שְׁנַיִם שְׁנַיִם, but not merely 'Hebraism,' cf. μυρία μυρία, Æsch., Pers., 981, and for usage in π. and MGr., see M, Pr., 21, 97), Mrk.6:7; εἰς δ. (two and two, Xen., Cyr., 7, 5, 17), into two parts, Mat.27:51, Mrk.15:38.
(AS)