'(impf. ἐδυνάμην, postér. ἠδυνάμην, f. δυνήσομαι, ao. ἐδυνήθην, postér. ἠδυνήθην, pf. δεδύνημαι) [ῠ]
A pouvoir, càd. :
   I avoir la faculté de, être capable de, avec l’acc. : δ. ἅπαντα, OD. 4, 237, pouvoir tout ; avec l’inf. prés. ATT. (SOPH. Tr. 546, Ant. 686 ; EUR. Ion 598, etc.) ou ao. (ESCHL. Pr. 326, etc.) ; rar. avec l’inf. fut. et d’ord. par attract. après un verbe principal au fut. : εἰ σέ γε πείσειν δυνησόμεσθα μηδέν, etc. SOPH. Ph. 1394, si nous ne pouvons te persuader ; cf. THC. 2, 29 ; POL. 21, 9, 13 ; ZOS. 3, 1 ; MAN. 1, 199 ; avec un inf. pass. οὐδὲ δυνάμενοι πολιορκεῖσθαι, THC. 3, 52, et ne pouvant pas soutenir le siège ; cf. HDT. 9, 108 ; PLUT. M. 88 f, etc. ; abs. εἰ δύνασαί γε, IL. 1, 393, si du moins tu le peux ; δύναμαι γάρ, OD. 4, 612 car je le puis ; souv. dans la loc. οὐ δύναμαι μὴ οὐ, avec l’inf. ATT. (sans οὐ, AR. Ran. 42, etc.) je ne puis pas ne pas, je ne puis m’empêcher de, etc. ; avec un superl. précédé de ὡς, ᾗ, etc. ou un relat. (ὅσος, etc.) : ὡς ἠδύνατο κάλλιστον, CIA. 2, 420, 12 (2^e siècle av. J.C.) ; ou abs. ὡς κάλλιστα, CIA. 2, 86, 1-2 (376/364 av. J.C.) etc. le plus beau, les plus beaux possible ; ἐπορεύοντο ᾗ ἐδύναντο τάχιστα, XÉN. An. 6, 3, 21, les troupes marchèrent le plus rapidement possible ; ὡς ἐδυνάμεθα ἀρίστην, PLAT. Rsp. 437 e, la meilleure que nous pouvions ; ὅσους ἐδύνατο πλείστους ἁθροίσας, XÉN. Hell. 2, 2, 9, ayant réuni le plus d’hommes qu’il put ;
   II abs. :
      1 être puissant, avoir du crédit : μέγα δυνάμενος, OD. 1, 276 ; 11, 414, très puissant ; οἱ δυνάμενοι, EUR. Or. 887, les puissants ; οἱ τὸ μέγιστον δυνάμενοι, XÉN. An. 7, 6, 37, ceux qui sont le plus puissants ; μέγα δύνασθαι παρά τινι, HDT. 7, 5 ; ESCHL. Eum. 950 ; THC. 6, 59 ; AND. 32, 31, etc. être puissant auprès de qqn ; avec un dat. χρήμασι δυνάμενος, LYS. 107, 25, puissant par sa fortune ; δύνασθαι τῷ σώματι, LYS. 168, 26, être robuste ; δυνάμενος τῷ τε πράττειν τῷ τε λέγειν, DÉM. 1187, 8, puissant par l’action et par la parole ; avec un adj. plur. πολλὰ δυνάμενος, DÉM. 511, 9 ; μεγάλα δυνάμενος, X. ÉPH. p. 81, 13, très puissant ; d’où abs. prévaloir : τινι, SPT. Jud. 16, 5 ; Jer. 20, 10, contre qqn ;
      2 avoir un sens, une signification : δύναται δὲ τὸ νεοδαμῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι, THC. 7, 58, or « néodamode » signifie « affranchi » ; τὸ κολάζειν τί ποτε δύναται ; PLAT. Prot. 324 a, punir qu’est-ce que cela signifie ? τοῦτο γὰρ δύναται ὁ λόγος, PLAT. Euthyd. 286 c, car voilà ce que signifie ce langage ; τοῦτο δύνανται αἱ ἀγγελίαι, THC. 6, 36, voilà où tendent ces nouvelles ; cf. HDT. 2, 30 ; 4, 192 ; 6, 98 ; ARSTT. Rhet. 1, 9 ; PAUS. 3, 11, 4 ; qqf. avec λέγειν : τοῦτο δὲ δύναται βασιλέα λέγειν, EUN. 7 Boiss. cela veut dire « roi » ;
      3 en parl. de monnaies ou de nombres, avoir une valeur : δύναται παρ' ἐκείνοις Ἀττικὸς ὀϐολός, LUC. Luct. 10, l’obole attique a cours (litt. a de la valeur) chez eux ; ὁ σίγλος δύναται ἑπτὰ ὀϐολοὺς καὶ ἡμιωϐόλιον, XÉN. An. 1, 5, 6, le sigle vaut sept oboles et demie ; τριηκόσιαι γενεαὶ δυνέαται μύρια ἔτεα, HDT. 2, 142, trois cents générations équivalent à dix mille années ; cf. ARSTT. Œc. 2, 20 ; EL. V.H. 1, 22 ; etc. ;
      4 t. de math. être élevé au carré : αὔξησις δυναμένη, PLAT. Rsp. 546 b, quantité élevée au carré ; τριγώνου ὀρθογωνίου ἡ τὴν ὀρθὴν γωνίαν ὑποτείνουσα ἴσον δύναται ταῖς περιεχούσαις, ATH. 418 f, dans un triangle à angle droit le carré de l’hypoténuse est égal aux carrés des deux autres côtés ;
   III pouvoir, consentir à, supporter de : σὲ οὐ δύναμαι προλιπεῖν δύστηνον ἐόντα, OD. 13, 331, je ne puis pas t’abandonner malheureux comme tu es ; οὐκ ἔτι ἐδύνατο βιοτεύειν, THC. 1, 130, il ne pouvait plus supporter de vivre (dans son ancien état) ;
   IV pouvoir, au sens d’un verbe auxiliaire, càd. être capable de, être exposé à, SPT. Sap. 11, 21 ; ORIG. 1, 660 a ;
B impers. δύναται, il est possible, avec la prop. inf. PLUT. M. 440 e ; avec l’inf. τοῖσι Σπαρτιήτῃσι καλλιερῆσαι οὐκ ἐδύνατο, HDT. 7, 134 (cf. 9, 45) il n’était pas possible aux Spartiates d’obtenir d’heureux présages.

➳ Prés. ind. 2 sg. δύνασαι [ᾰ] IL. 1, 193 ; OD. 4, 374 ; PD. P. 4, 158 ; SOPH. Aj. 1164 ; AR. Nub. 811, Pl. 574 ; XÉN. An. 7, 7, 8 ; Mem. 2, 8, 6 ; PLAT. Rsp. 400, etc. ; sel. Pors. Dind. Ellendt, etc. 2 sg. att. δύνᾳ, SOPH. Ph. 798 ; EUR. Hec. 253, Andr. 239 ; en poésie ou en prose réc. qqf. δύνῃ, PYTHAG. Aur. carm. 19 ; EL. V.H. 13, 32 ; POL. 7, 11, 24, etc. ; dor. δύνᾳ, THCR. Idyl. 10, 2 ; 1 pl. poét. δυνάμεσθα, IL. 2, 343, etc. ; 3 pl. ion. δυνέαται, HDT. 4, 30 ; sbj. 2 sg. δύνῃ, AR. Eq. 491 ; épq. δύνηαι, IL. 6, 229 ; HÉS. O. 350 ; 1 pl. ion. δυνεώμεθα (sel. d’autres δυνώμεθα) HDT. 4, 97 ; 3 pl. ion. δυνέωνται (sel. d’autres δύνωνται) HDT. 7, 163. Impf. ἐδυνάμην, IL. 12, 417 ; HÉS. O. 134 ; touj. dans HDT. 1, 26 ; 2, 29 ; ATT. (AR. Eccl. 316, 343 ; THC. 2, 52 ; etc.) ; la forme att. primit. est ἐδυνάμην, CIA. 2, 89, 5 (356/352 av. J.C.) ; ἠδυνάμην ne se rencontre qu’en poésie, par nécessité métrique, et dans les inscr. att. après 300 av. J.C. ; ἠδύνατο, CIA. 2, 329, 12 (av. 250 av. J.C.) ; 331, 42 (av. 250 av. J. C) ; ἠδύνατο, ἠδύναντο, CIA. 2, 420, 12, 37 (après 200 av. J.C.) ; poét. δυνάμην, IL. 19, 136 ; 16, 509 ; dor. poét. δυνάμαν, THCR. Idyl. 2, 108 ; 2 sg. ἐδύνω, XÉN. An. 1, 6, 7 ; 7, 5, 5 ; ou ἠδύνω, PHILIPPID. (Com. fr. 4, 472) ; postér. ἐδύνασο, LUC. D. mort. 9, 1 ; 3 pl. ion. ἐδυνέατο, HDT. 9, 70. — Fut. δυνήσομαι, IL. 19, 163 ; HDT. 8, 57 ; ATT. (THC. 4, 60 ; SOPH. Ph. 742, etc.) ; f. dor. δυνάσομαι [ᾱ] EUR. Med. 862, ou δυνασοῦμαι [ᾱ] HIPPODAM. (STOB. Fl. 43, 93) ; ARCHYT. (ibid. 46, 61) ; PHINTYS (ibid. 74, 61).- Fut. réc. δυνηθήσομαι (sel. d’autres δυνήσομαι) DC. 52, 37 ; 69, 4. — Ao. att. ἐδυνήθην, XÉN. Cyr. 3, 1, 30 ; An. 3, 1, 35 ; SOPH. Aj. 1067 ; etc. ; ou ἠδυνήθην, ESCHL. Pr. 206 ; THC. 4, 43 ; 7, 25 (var. ἐδυν-) ; XÉN. Mem. 3, 13, 6 ; Cyr. 5, 4, 31 (var. ἐδυν-) ; DÉM. 19, 209 ; 30, 1 Bkk. et Baiter-Sauppe ; ao. dor. ἐδυνάθην [ᾱ] THCR. Idyl. 11, 59 ; ion. et poét. ἐδυνάσθην, IL. 23, 465 ; OD. 5, 319 ; PD. O. 1, 56 ; HDT. 2, 19 et 140 ; 7, 6 ; rar. en prose att. XÉN. Cyr. 1, 1, 5 ; 8, 2, 9 ; Mem. 1, 2, 24 ; Hell. 7, 3, 3 ; etc. ; SOPH. O.R. 1212. Ao. moy. épq. ou de prose réc. ἐδυνησάμην, IL. 14, 33 ; ARAT. 375, ou δυνησάμην, IL. 5, 621 ; 13, 510 ; 14, 423 ; OD. 17, 303 ; ANTH. 7, 148. — Pf. δεδύνημαι, DIN. 106, 35 ; DÉM. 48, 16 ; 2 sg. δεδύνησαι, A. CAR. (ATH. 345 d) ; 3 pl. δεδύνηνται, GAL. 4, 307. - Fut. ant. δεδυνήσομαι, SOPATER (W. 8, 97). — δυναμένοιο, avec ῡ à l’arsis, OD. 1, 276 ; 11, 414.

Étym. inconnue.

'

2 sg. δύνασαι Il. 1.393, Od. 4.374, S. Aj. 1164 (anap.), Ar. Nu. 811 (lyr.), Pl. 574, X. An. 7.7.8, etc. ; δύνῃ Carm.Aur. 19, also in codd. of S. Ph. 798, E. Hec. 253, Andr. 239, and later Prose, Plb. 7.11.5, Ael. VH 13.32; Aeol. and Dor. δύνᾳ Alc. Oxy. 1788 Fr. 15 ii 16, Theoc. 10.2, also S. Ph. 849 (lyr.), dub. in OT 696 (lyr.); δύνῃ is subj., Ar. Eq. 491, cf. Phryn. 337; Ion. 3 pl. δυνέαται Hdt. 2.142; subj. δύνωμαι, Ion. 2 sg. δύνηαι Il. 6.229 (δυνεώμεθα, -ωνται as vv. ll. in Hdt. 4.97, 7.163); also δύναμαι Sappho Supp. 3.3, GDI 4952 A 42 (Crete); impf. 2 sg. ἐδύνω h.Merc. 405, X. An. 1.6.7; later ἐδύνασο Hp. Ep. 16 (v.l. ἠδ.), Luc. DMort. 9.1; Ion. 3 pl. ἐδυνέατο Hdt. 4.110, al. (ἠδ- codd.); fut. δυνήσομαι Od. 16.238, etc. ; Dor. δυνασοῦμαι Archyt. 3; later δυνηθήσομαι D.C. 52.37; aor. ἐδυνησάμην Il. 14.33, Ep. δυν- 5.621; subj. δυνήσωνται Semon. 1.17, never in good Att., f.l. in D. 19.323; Pass. forms, Ep., Ion., Lyr., ἐδυνάσθην or δυνάσθην Il. 23.465, al., Hdt. 2.19, al., Pi. O. 1.56, Hp. Art. 48 (v.l. δυνηθείη), also in X. Mem. 1.2.24, An. 7.6.20; Trag. and Att. Prose ἐδυνήθην S. Aj. 1067, OT 1212 (lyr.), E. Ion 867 (anap.), D. 21.80, 186; pf. δεδύνημαι D. 4.30, Din. 2.14, Phld. Rh. 1.261S. — The double augment ἠδυνάμην is Att. acc. to Moer. 175, but Ion. acc. to An.Ox. 2.374, and is found in codd. of Hdt. 4.110, al., Hp. Epid. 1.26. β΄, al. ; ἠδύνω is required by metre in Philippid. 16; but is not found in Att. Inscrr. before 300 BC, IG2². 678.12, al., cf. ἠδύνασθε ib. 7.2711 (Acraeph., i AD); both forms occur in later writers; ἠδυνήθην occurs in A. Pr. 208, and codd. of Th. 4.33, Lys. 3.42, etc. ; δύνομαι is a late form freq. in Pap. as UPZ 9 (ii BC), al. [υ, exc. in δυναμένοιο Od. 1.276, 11.414, Hom. Epigr. 15.1, and pr. n. Δυναμένη, metri gr.]
to be able, strong enough to do, c. inf. pres. et aor., Il. 19.163, 1.562, etc. ; fut. inf. is f.l. (πείσειν for πείθειν) in S. Ph. 1394, (κωλύσειν for κωλῦσαι) Plb. 21.11.13, etc. ; freq. abs., with inf. supplied from the context, εἰ δύνασαί γε if at least thou canst (sc. περισχέσθαι), Il. 1.393; also c. acc. Pron. or Adj., ὅσσον δύναμαι χερσίν τε ποσίν τε 20.360; [Ζεὺς] δύναται ἅπαντα Od. 4.237; μέγα δυνάμενος very powerful, mighty, 1.276, cf. 11.414; δ. μέγιστον ξείνων Hdt. 9.9, etc. ; μέγα δύναται, multum valet, A. Eu. 950 (lyr.); δ. Διὸς ἄγχιστα Id. Supp. 1035; οἱ δυνάμενοι men of power, rank, and influence, E. Or. 889, Th. 6.39, etc. ; οἱ δυνάμενοι, opp. οἱ μὴ ἔχοντες, Democr. 255; opp. οἱ πένητες, Archyt. 3; δυνάμενος παρά τινι having influence with him, Hdt. 7.5, And. 4.26, etc. ; δύνασθαι ἐν τοῖς πρώτοις Th. 4.105; δ. τοῖς χρήμασι, τῷ σώματι, Lys. 6.48, 24.4; ὁ δυνάμενος one that can maintain himself, Id. 24.12; of things, [διαφέρει] οἷς δύνανται differ in their potentialities, Plot. 6.3.17. of moral possibility, to be able, dare, bear to do a thing, mostly with neg., οὔτε τελευτὴν ποιῆσαι δύναται Od. 1.250; σε… οὐ δύναμαι προλιπεῖν 13.331, cf. S. Ant. 455; οὐκέτι ἐδύνατο ἐν τῷ καθεστῶτι τρόπῳ βιοτεύειν Th. 1.130; οὐδὲ σθένειν τοσοῦτον ᾠόμην τὰ σὰ κηρύγμαθ’ ὥστε… θεῶν νόμιμα δύνασθαι… ὑπερδραμεῖν S. Ant. 455.
enjoy a legal right, δ. τῆς γεωργίας ἀπηλλάχθαι POxy. 899.31 (ii/iii AD), etc. with ὡς and Sup., ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα as secretly as they could, Th. 7.50; ὡς δύναμαι μάλιστα κατατείνας as forcibly as I possibly can, Pl. R. 367b; ὡς δύναιτο κάλλιστον Id. Smp. 214c; ὡς ἂν δύνωμαι διὰ βραχυτάτων D. 27.3, etc. ; simply ὡς ἐδύνατο in the best way he could, X. An. 2.6.2; with relat., ὅσους ἐδύνατο πλείστους ἀθροίσας Id. HG 2.2.9; λαβεῖν… οὓς ἂν σοφωτάτους δύνωμαι Alex. 213.
to be equivalent to, λόγοι ἔργα δυνάμενοι words that are as good as deeds, Th. 6.40; hence, of money, to be worth, c. acc., ὁ σίγλος δύναται ἑπτὰ ὀβολούς X. An. 1.5.6, cf. D. 34.23; abs., pass, be current, Luc. Luct. 10. of Number, etc., to be equal or equivalent to, τριηκόσιαι γενεαὶ δυνέαται μύρια ἔτεα Hdt. 2.142; δυνήσεται τὴν ὑποτείνουσαν will be equivalent to the hypotenuse, Arist. IA 709a19. of words, signify, mean, Hdt. 4.110, al. ; τὸ πειρηθῆναι καὶ τὸ ποιεῖν ἴσον δύναται Id. 6.86. γ’ ; δύναται ἴσον τῷ δρᾶν τὸ νοεῖν Ar. Fr. 691; δύναται τὸ νεοδαμῶδες ἤδη ἐλεύθερον εἶναι Th. 7.58; in later Greek, δύναται τὸ 'μνασθέντι' ἀντὶ τοῦ 'μνασθέντος' is equivalent to…, Sch. Pi. O. 7.110.
avail to produce, οὐδένα καιρὸν δύναται brings no advantage, E. Med. 128 (anap.), cf. Pl. Phlb. 23d. of things, mean, ΄spell΄, τὸ τριβώνιον τί δύναται ; Ar. Pl. 842; αἱ ἀγγελίαι τοῦτο δύνανται they mean this much, Th. 6.36; τὴν αὐτὴν δ. δούλωσιν Id. 1.141, cf. Arist. Pol. 1313b25. Math., δύνασθαί τι to be equivalent when squared to a number or area, τοῖς ἐπιπέδοις ἃ δύνανται in the areas of which they [the lines] are the roots, Pl. Tht. 148b; ἡ ΒΓ τῆς Α μεῖζον δύναται τῇ ΔΖ the square on ΒΓ is greater than the square on A by the square on ΔΖ, Euc. 10.17; αἱ δυνάμεναι αὐτά [τὰ μεγέθη] the lines representing their square roots, ib. Def. 4, cf. Prop. 22; αὐξήσεις δυνάμεναί τε καὶ δυναστευόμεναι increments both in the roots and powers of numbers, Pl. R. 546b; τὴν ὑποτείνουσαν ταῖς περὶ τὴν ὀρθὴν ἴσον δυναμένην Plu. 2.720a, cf. Iamb. Comm. Math. 17; ἡ δυναμένη, Pythag. name for the hypotenuse of a right-angled triangle, Alex.Aphr. in Metaph. 75.31. of numbers multiplied together, come to, Papp. 1.24, 27. impers., οὐ δύναται, c. aor. inf., it cannot be, is not to be, τοῖσι Σπαρτιήτῃσι καλλιερῆσαι οὐκ ἐδύνατο Hdt. 7.134, cf. 9.45; δύναται it is possible, Plu. 2.440e (s.v.l.).

können ; 2. sing. indicat. praes. δύνασαι, Hom. Il. 1.393, 16.515, Od. 4.374, 5.25, 16.256, 21.171 Soph. Aj. 1164 Demosth. Mid. 207 ; statt δύνασαι in einigen Stellen bei Dichtern u. Sp. Prosa δύνῃ, δύνᾳ oder δύναι, wie statt ἐπίστασαι Aeschyl. Eum. 86, 581 ἐπίστᾳ : Eur. Hecub. 253 δρᾷς δ' οὐδὲν ἡμᾶς εὖ, κακῶς δ' ὅσον δύνῃ, kann auch ehr wohl konjunktiv. sein ; Eur. Andr. 239 σὺ δ' οὐ λέγεις γε, δρᾷς δέ μ' εἰς ὅσον δύνῃ, kann auch sehr wohl konjunktiv. sein ; Soph. Phil. 798 πῶς ἀεὶ καλούμενος οὕτω κατ' ἦμαρ οὐ δύνᾳ μολεῖν ποτε ; vs. 849 ἀλλ' ὅτι δύνᾳ μάκιστον, κεῖνό μοι, κεῖνο λάθρα ἐξιδοῦ ὅπως πράξεις ; Theocrit. 10.2 οὔτε τὸν ὄγμον ἄγειν ὀρθὸν δύνᾳ ὡς τοπρὶν ἆγες ; Aelian. V.H. 13.31 σὺ μὲν γὰρ οὐδένα τῶν ἐμῶν δύνῃ ἀποσπάσαι ; vgl. Scholl. Il. 14.199, Od. 11.221 Lobeck Phrynich. p. 359 ; 3. plural. δυνέαται Herodot. 2.142 ; konjunktiv. δύνωμαι, 2. sing. δύνηαι Hom. Il. 6.229, Tyrannio Properispom. δυνῆαι, »sowohl Aristarch als die Anderen« δύνηαι, s. Scholl. Herodian., Lehrs Aristarch. p. 309 ; δυνεώμεθα Herodot. 4.97, δυνέωνται 7.163 ; optativ. δυναίμην ; infin. δύνασθαι, Scholl. Herodian. Il. 10.67 ; imperfect. ἐδυνάμην, Att. ἠδυνάμην, nach Atticisten : ἐδύνασθε Od. 21.71 ; ἐδύναντο Il. 9.551, 12.417, 419, 432, 13.552, 687, 15.22, 406, 408, 416, 651, 16.107, 18.163, Od. 11.264, 16.35721.184 ; δυνάμην Il. 19.136, Od. 12.232 ; δύνατο Il. 3.451, 11.120, 13.436, 15.617, 16.141, 509, 19.388, 21.175, 22.201, 23.719, 720, Od. 10.246, 19.478, 21.247, 24.159, 170 ; δυνάμεσθα Od. 9.304, 12.393 ; ἐδυνάμην Ar. Eccl. 316 ; ἐδύνω Xen. An. 1.6.7, 7.5, 5 ; ἠδύνω Philippid. bei Athen. 15.700c ; ἐδύνατο Herodot. 1.10, 7.134 Xen. Cyr. 7.2.4, Hell. 5.4.16 ; ἠδύνατο Xen. Hell. 2.2.9 ; ἠδύναντο Thuc. 7.50 ; ἐδυνέατο Herodot. 4.114 ; futur. δυνήσομαι ; aorist. ἐδυνήθην, Att. ἠδυνήθην ; bei Hom. kommt dieser aorist. nicht vor ; ein anderer aorist. ἐδυνάσθην wie von δυνάζω : Homer. ἐδυνάσθη Il. 23.46ss 5.319, ἐδυνάσθην Herodot. 2.19, ἐδυνάσθη Herodot. 2.140, ἐδυνάσθησαν 7.106, δυνασθῆναι 2.110, ἐδυνάσθη Pind. Ol. 1.56. ἐδυνάσθησαν Soph. O.R. 1212, ἐδυνάσθην Eur. Ion 867, ἐδυνάσθην Xen. Hell. 7.3.3, ἐδυνάσθη Cyr. 1.1.5, δυνασθῇ Hell. 2.3.33, δυνασθείη An. 7.6.20. δυνασθῆναι Cyr. 4.2.12 ; ἠδυνάσθης Jerem. 20.7, ἠδυνάσθη Marc 7.24, vgl. EM. p. 312.10 καὶ ἀπὸ τοῦ δυνάζω ὁ μέλλων δυνάσω, ὁ παρακείμενος δεδύνακα, ὁ παθητικὸς δεδύνασμαι, ἐδυνάσθην καὶ Ἀττικῶς ἠδυνάσθην ; in derselben Bedeutung ein aorist. med. ἐδυνησάμην : Homer. ἐδυνήσατο Il. 14.33, 423, δυνήσατο Il. 5.621, 13.510, 607, 647, Od. 17.303, δυνήσατο Arat. Phaenom. 375, Ep.adesp. 618 (VII 148); sehr späte Prosa ; perfect. δεδύνημαι : 2 sing. δεδύνησαι Antigon. Caryst. bei Athen. 8.345d ; δεδυνήμεθα Demosth. Phil. 1.30, δεδύνηνται Demosth. Symmor. 1. – Bedeutung:
1) können, vermögen, im Stande sein, in Bezug auf die Außenwelt ; von Hom. an überall ; Gegensatz βούλεσθαι Plat. Hipp. mai. 301c οὐχ οἷα βούλεταί τις, φασὶν ἄνθρωποι ἑκάστοτε παροιμιαζόμενοι, ἀλλ' οἷα δύναται ; gew. mit dem inf. praes. oder aor., selten mit dem inf. fut., εἰ σέ γε πείσειν δυνησόμεθα Soph. Phil. 1380 ; vgl. Lobeck zu Phryn. p. 748. Häufig ist der inf. aus dem Zusammenhang zu ergänzen od. das Wort absolut gebraucht, ἀλλὰ σύ, εἰ δύνασαί γε, περίσχεο παιδός, wenn du anders kannst, Il. 1.393 ; τανῦν δ' εὔπομπος (γενοῦ) εἰ δύναιο Soph. O.R. 697 ; ἐγώ τοι ταῦτα μεταστήσω· δύναμαι γάρ Od. 4.612 ; Τηλέμαχον δὲ σὺ πέμψον ἐπισταμένως – δύνασαι γάρ –, ὥς κε ἵκηται Od. 5.25 ; τοίη γάρ οἱ πομπὸς ἅμ' ἔρχεται, ἥν τε καὶ ἄλλοι ἀνέρες ἠρήσαντο παρεστάμεναι – δύναται γάρ –, Παλλὰς Ἀθηναίη Od. 4.827 ; αὐτάρ τοι τόδε ἔργον Ἀθηναίης ἀγελείης, ἥ τέ με τοῖον ἔθηκεν, ὅπως ἐθέλει – δύναται γάρ –, ἄλλοτε μὲν πτωχῷ ἐναλίγκιον κτἑ. Od. 16.208 ; δύνασαι γάρ, δύναται γάρ, er kann es ja, Callim. Apoll. 29, Del. 226. – Mit dem acc., δύναται γὰρ ἅπαντα, er kann alles (tun), Od. 4.237, 14.445 ; θεοὶ δέ τε πάντα δύνανται Od. 10.306 ; ὅσσον δύναμαι χερσίν τε ποσίν τε, wieviel ich mit Händen u. Füßen ausrichten kann, Il. 20.360 ; μέγα δυνάμενος, der Großmächtige. Od. 1.276. Bei Lys. 24 steht ὁ δυνάμενος dem ἀδύνατος entgegen u. wird §.4 τῷ σώματι δύνασθαι, von gesundem starkem Körper sein, erkl.; vgl. Aesch. 2.95, im Ggstz von ἀρρωστία, u. Xen. An. 4.5.11, 12. Aehnl. ὁ πλουτῶν καὶ δυνάμενος χρήμασι Lys. 6.48. So wird bes. das partic. oft in der Bdtg des Vielvermögenden, Mächtigen, Angesehenen gebraucht ; δυνάμενος παρ' αὐτῷ μέγιστον τῶν Περσέων Her. 7.5 ; vgl. Thuc. 1.33, 6.39 ; δυνάμενοι ἐν τοῖς πρώτοις 4.105 ; οἱ μέγιστον δυνάμενοι ἐν ταῖς πόλεσιν Plat. Phaedr. 257d ; οἱ δυνάμενοι ἐν ταῖς πόλεσι πράττειν Protag. 317a ; μάλιστα γὰρ δύνανται οἱ πλουσιώτατοι 326b ; οἱ τὸ μέγιστον δυνάμενοι Xen. An. 7.6.37 ; δυνάμενος τῷ τε πράττειν τῷ τε λέγειν Dem. 49.9, u. so noch Sp., wie DC. 44.33. – Bei Superl. nach ὡς, ὅπως oder Relat. drückt es den höchstmöglichen Grad aus ; ὡς ἐδυναμεθα ἀρίστην, die beste, die wir konnten, die bestmögliche, Plat. Rep. IV.434e ; ὅτι ἥξοι ἔχων ἱππέας ὡς ἂν δύνηται πλείστους Xen. An. 1.6.3 ; ὡς ἐδύνατο τάχιστα, so schnell wie möglich ; προθυμούμενος πρᾶξαι ὁπόσα πλεῖστα ἠδυνάμην Cyr. 5.5.26 ; δι' ἐπιμελείας ἧς ἐδύναντο πλείστης Dion.Hal. 1.69, mit der möglichst großen Sorgfalt ; vgl. οὕτως ὅπως δύναμαι, so gut wie ich vermag, Plat. Phaedr. 228c ; οὕτως ὅπως ἂν δυνώμεθα Isocr. 14.4 ; ὡς ἐδύνατο, wie er immer konnte, Xen. An. 2.6.2, 7.2.3.
2) können, über sich gewinnen, im Stande sein, in Bezug auf den eigenen Willen, bes. mit der Negat., τῷ σε καὶ οὐ δύναμαι προλιπεῖν δύστηνον ἐόντα, ich kann es nicht über mich gewinnen, ich mag, kann nicht dich im Unglück verlassen, Od. 18.331 ; οὐ δύναμαι βιοτεύειν Thuc. 1.130 u. A. So auch in der Frage : τὸ δ' αὖ ξυνοικεῖν τῇδ' ὁμοῦ τίς ἂν γυνὴ δύναιτο ; Soph. Tr. 846, wie auch Ant. 451 zu nehmen, οὐδὲ σθένειν τοσοῦτον ᾠόμην τὰ σὰ κηρύγμαθ' ὥστ' ἄγραπτα – θεῶν νόμιμα δύνασθαι θνητὸν ὄνθ' ὑπερδραμεῖν, daß ich die Sterbliche es über mich vermöchte ; οὐ δύναμαι μὴ γελᾶν, d.i. ich muß lachen, Ar. Ran. 42.
3) gelten, bedeuten, zunächst vom Gelde, ὁ σίγλος δύναται ἑπτὰ ὀβολοὺς καὶ ἡμιοβόλιον Ἀττικούς, macht aus, gilt 7½ att. Obolen, Xen. An. 1.5.6 ; ὁ Κυζικηνὸς ἐδύνατο ἐκεῖ κηʹ δραχμάς Dem. 34.23 ; vgl. Ael. V.H. 1.22 ; dah. καὶ δύναται παρ' ἐκείνοις Ἀττικὸς ὀβολός, er gilt bei ihnen, Luc. luct. 10. Aehnl. Her. τριηκόσιαι ἀνδρῶν γενεαὶ δυνέαται (betragen) μύρια ἔτεα 2.142. Von Wörtern, bedeuten, wie B.A. p. 89 τί δύναται ἥδε ἡ λέξις ; neben ὁ στατὴρ πόσους ὀβολοὺς δύναται ; δύναται τὸ νεοδαμῶδες ἐλεύθερον ἤδη εἶναι Thuc. 7.58 ; vgl. Her. 2.80, 4.192 ; τὸ κολάζειν, τί ποτε δύναται ; Plat. Prot. 324a ; τοῦτο γὰρ δύναται ὁ λόγος Euthyd. 286c ; τοῦτο δύνανται αἱ ἀγγελίαι, das haben die Botschaften zu bedeuten, Thuc. 6.36 ; τί δύναται τὸ τριβώνιον ; Ar. Plut. 842 ; ἦν δὲ αὕτη ἡ στρατηγία οὐδὲν ἄλλο δυναμένη ἢ ἀποφυγεῖν, sie hatte nichts anders zu bedeuten, war nichts als eine andere Art von Flucht, Xen. An. 2.2.13, womit Krüger Thuc. 1.141 vergleicht : τὴν αὐτὴν δύναται δούλωσιν ἥτε μεγίστη καὶ ἐλαχίστη δικαίωσις ; λόγους ὡς ἔργα δυναμένους, gleich Taten, 6.40 ; u. so noch Sp.; – in der Mathematik, ein Quadrat geben von Linien u. Zahlen, z.B. τριγώνου ὀρθογωνίου ἡ τὴν ὀρθὴν γωνίαν ὑποτείνουσα ἴσον δύναται ταῖς περιεχούσαις, die Hypot. gibt ein gleiches Quadrat, d.i. das Quadrat der Hypotenuse ist gleich den Quadraten der Katheten zusammengenommen, Ath. X.418f ; vgl. Plat. Theaet. 147e ff.
4) impers., δύναται, = δυνατόν ἐστι, es ist möglich, δύναται ἀρετὴν γενέσθαι καὶ μένειν ἄϋλον Plut. de virt. mor. 1, wo man ἀρετή geändert hat ; τοῖς Σπαρτιήτῃσι καλλιερῆσαι οὐκ ἐδύνατο, es sollten die Opfer für die Sp. nicht glücklich ausfallen, Her. 7.134 ; vgl. 9.45.
In δυναμένοιο braucht Hom. υ lang Od. 1.276, 11.414 ; eben so ἀνδρὸς μέγα δυναμένοιο Eiresion. in Vit. Homeri Pseudoherodot. 33 ; und Eigenname Δυναμένη Il. 18.43 Hes. Th. 248.

δύναμαι, depon.,
[in LXX chiefly for יָכֹל ;]
to be able, have power, whether by personal ability, permission, or opportunity: with inf. (M, Pr., 205; WM, §44, 3) pres., Mat.6:24, Mrk.2:7, Jhn.3:2, 1Co.10:21, al.; with inf. aor., Mat.3:9, Mrk.1:45, Jhn.3:3, 4 Rom.8:39, al.; with accusative, to be able to do something: Mrk.9:22, Luk.12:26; 2Co.13:8; absol., to be able, capable, powerful: 1Co.3:2 10:13.
(AS)