διπλόος-οῦς, όη-ῆ, όον-οῦν :
   I double :
      1 double, au nombre de deux : διπλῆ μάστιξ, ESCHL. Ag. 642 ; SOPH. Aj. 242, fouet à double lanière ; διπλᾶ κέντρα, SOPH. O.R. 809, aiguillon à double pointe ; διπλοῦν οἰκίδιον, LYS. 92, 28, maisonnette à deux étages ; ἐκπεφευγὼς διπλόον θάνατον, HDT. 6, 104, ayant échappé à une double mort ; παίειν διπλῆν (s.-e. πληγήν) SOPH. El. 1416, frapper un second coup ; au plur. διπλοῖ βασιλῆς, SOPH. Aj. 959 ; διπλοῖ στρατηλάται, SOPH. Ph. 793, deux rois, deux chefs d’armée ; cf. ESCHL. Pr. 950 ; SOPH. O.R. 1135, etc. ; adv. διπλῷ, PLAT. Leg. 722 b, doublement (cf. διπλῇ) ; particul. formé de deux éléments, en parl. de mots composés, ARSTT. Rhet. 8, 2, 5, ou des consonnes doubles (ζ, ξ, ψ) D. THR. 632, 3 ; A. QUINT. p. 44 ; SEXT. 622, 10 Bkk. ;
      2 qui se met en double, qui se replie, en parl. de vêtements : χλαῖνα διπλῆ, IL. 10, 134 ; OD. 19, 226, manteau qu’on met en double (cf. διπλοΐς ou δίπλαξ) ; cf. APD. COM. 2 (Com. fr. 4, 440) ; subst. ἡ διπλῆ, m. sign. PHILSTR. 385 ; SEXT. 41, 31 Bkk. ; ὅθι διπλόος ἤντετο θώρηξ, IL. 4, 133, là où la cuirasse, rencontrant le ζῶμα, formait avec lui une double feuille ;
      3 qui se courbe en deux : δ. ἄκανθα, EUR. El. 492, l’épine du dos courbée (par la vieillesse) ;
      4 qui agit doublement, càd. par une action réciproque ou simultanée : ἀδελφῶν θανόντων διπλῇ χερί, SOPH. Ant. 14, frères morts des coups dont ils se sont mutuellemeht frappés (cf. ἐπαλλήλοιν χεροῖν, ibid. 57) ;
      5 de double nature (dieu et homme) en parl. de J.C. NAZ. 2, 328, c Migne ;
      6 en mauv. part, double, équivoque, faux, EUR. Rhes. 395 ; XÉN. Hell. 4, 1, 32 ; PLAT. Rsp. 397 d, 554 d ;
      7 subst. ἡ διπλόη, signe critique, c. διπλῆ, HÉPH. Sign. 1, 4 ; DL. 3, 66, etc. ;
   II deux fois aussi grand, aussi long, PLAT. Tim. 75 b ; avec le gén. double de, PLAT. Tim. 35 c ; διπλοῦν ὅσον, DÉM. 629, 22, le double de ce que.

• Cp. διπλότερος, APP. Pr. 10.

➳ Sg. fém. ion. διπλέη, HDT. 3, 42, dout. Dans les inscr. att. seul. la forme contracte διπλοῦν, CIA. 2, 808, Z, 90, 107 ; les Trag. emploient les formes contr. sauf pour διπλόοι, ESCHL. fr. 33. Pl. neutre διπλά p. διπλᾶ, ANTH. 10, 101 ; cf. OPP. C. 2, 449. — Fém. dor. διπλόα, PD. N. 5, 96.

Étym. δίς, -πλοος, cf. ἁπλόος.

η, ον, contr. διπλοῦς, ῆ, οῦν, Ion. fem. διπλέη Hdt. 3.42 codd., but διπλήν or -ῆν Id. 5.90, διπλάς or -ᾶς Id. 3.28; contr. always in Trag., exc. διπλόοι A. Fr. 39; (cf. ἁπλόος): — twofold, double, prop. of cloaks and articles of dress, χλαῖνα διπλῆ, = δίπλαξ or διπλοΐς, Il. 10.134, Od. 19.226; ὅθι… διπλόος ἤντετο θώρηξ where the cuirass met [the buckle] so as to be double, Il. 4.133; τὴν ἐπωμίδα πτύξας διπλῆν having folded it double, Apollod. Car. 4; generally, καλύβη διπλῆ διαφράγματι Th. 1.133; διπλόος θάνατος Hdt. 6.104; παῖσον διπλῆν (sc. πληγήν) S. El. 1415; δ. οἰκίδιον of two stories, Lys. 1.9; διπλῆ ἄκανθα spine bent double by age, E. El. 492; διπλῆ ῥάχις X. Eq. 1.11; σύμβολον δ.
executed in duplicate, PHib. 1.29 (iii BC). διπλῇ χερὶ θανεῖν by mutual slaughter, S. Ant. 14. δ. ὀνόματα compound words, Arist. Po. 1459a9, Rh. 1404b29, etc. of fevers in which two paroxysms took place in a given time, δ. ἀμφημερινός, τριταῖος, Gal. 7.472, 9.677. δ. ἰσότης, = διπλοϊσότης, Dioph. p. 98T., etc. δ. ἄνδρας· τὰ δισύλλαβα ἀνδρῶν ὀνόματα, Hsch. as Comp., twice as much, large, etc., βίος Pl. Ti. 75b; δίκη Id. Lg. 865c; δ. ἢ… twice as much as… (v. διπλῇ); c. gen., Id. Ti. 35b; διπλοῦν ὀφείλειν ὅσον… Lex ap. D. 23.28; διπλῷ, = διπλῇ, Pl. Lg. 722b. pl., in Trag., = δύο, A. Pr. 950, Ch. 761, S. Aj. 960, OT 20, Ant. 51.
double, doubtful, οὐ γνώμᾳ διπλόαν θέτο βουλάν Pi. N. 10.89; διπλᾶς καὶ ἀμφιβόλους λέξεις Ph. 1.302.
double-minded, treacherous, E. Rh. 395, etc. ; οὐδὲν δ. X. HG 4.1.32; δ. καὶ ποικίλος D.H. Th. 11.5; also, playing two parts, Pl. R. 397e; at variance with oneself, ib. 554d. διπλοῦν, τό, = δίπλωμα III, Androm. ap. Gal. 13.29, al.

όη, όον, zsgzg. διπλοῦς, ῆ, οῦν, zwiefach, doppelt ; Homer viermal : Il. 4.138, 20.415 ὅθι ζωστῆρος ὀχῆες χρύσειοι σύνεχον καὶ διπλόος ἤντετο θώρηξ, wo der Panzer doppelt war, indem der Brustharnisch und das ζῶμα, ein Panzerrock, der von den Weichen bis zu den Knien hinabgieng, über einander faßten, s. Scholl. Aristonic. und Lehrs Aristarch. p. 126 ; Il. 10.184 χλαῖναν φοινικόεσσαν διπλῆν ἐκταδίην, einen großen Mantel, der doppelt umgenommen werden konnte, Apoll. Lex. Hom. p. 59.11 Διπλῆν ἐκταδίην· διπλῆν καὶ μεγάλην, vgl. s.v. Δίπλαξ ; Od. 19.236 χλαῖναν πορφυρέην οὔλην, διπλῆν. Ueber den Akzent vgl. Herodian. Scholl. Il. 12.26. – Folgende : παῖσον διπλῆν, schlag zum zweitenmal, Soph. El. 1407 ; dem εἷς entgegengesetzt, Plat. Rep. VIII.554d ; dem ἁπλοῦς, Lach. 188c ; zweimal so groß, so lang, βίος Tim. 75b ; vgl. διπλάσιος ; τῆς δευτέρας διπλῆν 35d, wie Dion.Hal. 3.58 u. sonst ; διπλοῦν ὀφείλειν ὅσον ἂν καταβλάψῃ, doppelten Schadenersatz leisten müssen, Dem. 23.28, im Gesetz. – Uebh. = zusammengesetzt, οἰκίδιον Lys. 1.9, von zwei Stockwerken ; bes. ὀνόματα διπλᾶ, zusammengesetzte Wörter, Arist. rhet. 3.3. – Auch = umgebogen, getrümmt ; ἄκανθα Eur. El. 492 ; vgl. διπλόη. – Die Tragg. brauchen es nicht selten für ἄμφω oder δύο ; vgl. Aesch. Prom. 952, Ch. 750 ; Soph. Phil. 782 ; ἀδελφῶν μιᾷ θανόντων ἡμέρᾳ διπλῇ χερί Ant. 14, wo damit zugleich der Wechselmord angedeutet wird.
Uebertr., dem ἁπλοῦς entgegengesetzt, von doppelter Gesinnung, falsch, hinterlistig, Eur. Rhes. 395 ; vgl. Plat. Rep. III.397d ; Xen. Hell. 4.1.32 ; καὶ ποικίλος Dion.Hal. rhet. 11. S. Zenob. prov. 3.23.