ά, όν :
   I qui est à droite, placé à droite, IL. 24, 320 ; p. opp. à ἀριστερός : χεὶρ δ. EUR. Med. 496, etc. la main droite ; μαζὸς δ. IL. 4, 481 ; δ. ὦμος, OD. 17, 462, le sein droit, l’épaule droite ; τὸ δ. κέρας, XÉN. Ages. 2, 9, etc. ; THC. 5, 10, 70, etc. l’aile droite (d’une armée) ; adv., ἐπὶ δεξιά, IL. 7, 238, ou ἐπὶ δεξιόφιν (locat.) IL. 13, 308 ; ἐπὶ τὰ δεξιά, HDT. 2, 36 ; τὰ ἐπὶ δεξιά, PLAT. Conv. 177 d, etc. sur la droite, à droite ; ἐκ τῶν δεξιῶν, PLAT. Tim. 77 e, en partant de droite ; εἰς δεξιά, PLAT. Tim. 43 b ; πρὸς δεξιά, HDT. 1, 51 ; 7, 69, vers la droite ; abs. δεξιά, POL. 3, 82, à droite ; ou avec χειρός : εἰς τὰ δεξιὰ χειρός, SOPH. fr. 527 ; ἐπὶ δεξιὰ χειρός, THCR. Idyl. 25, 18 ; κατὰ δεξιὰ χειρός, ARAT. 706, vers la droite, à droite (cf. δεξιά) ;
   II p. suite :
      1 de bon augure, favorable, les Grecs regardant le vol des oiseaux comme favorable, lorsqu’ils venaient à la droite de l’observateur tourné vers le nord, càd. de l’est, IL. 13, 821 ; OD. 2, 154 ; ESCHL. Pr. 489 ; XÉN. Cyr. 2, 2, 1, etc. ; de même, en parl. du tonnerre, XÉN. Cyr. 7, 1, 3 (cf. ἐνδέξιος et ἐπιδέξιος ; v. αἴσιος) ;
      2 qui a de la dextérité, adroit, industrieux, habile (p. opp. à gauche, maladroit) en parl. de pers. PD. I. 4, 61 ; N. 3, 8 ; HDT. 1, 60 ; THC. 3, 82 ; AR. Pl. 387 ; Ran. 71, etc. ; δ. περί τι, PLAT. Hipparch. 225 c, qui se tire adroitement de qqe ch. ; τινι πρός τι, LUC. Nec. 13, qui vient adroitement en aide à qqn pour qqe ch. ; en parl. de choses, AR. Eq. 96, etc. ; ANT. 113, 26 ; joint à κομψός, PLAT. Leg. 634 a.

• Cp. -ώτερος, HDT. 1, 60. • Sup. -ώτατος, PD. N. 3, 8.

➳ Fém. ion. -ιή, IL. 10, 542 ; HDT. 7, 217, etc.

Étym. R. indo-europ. *deḱs-, droit ; cf. δεξιτερός.

ά, όν, on the right hand or side, opp. ἀριστερός, δ. μαζός, γλουτός, ὦμος, Il. 4.481, 5.66, Od. 17.462; τὸ δ. (sc. κέρας) the right of an army, X. Ages. 2.9, etc. ; freq. in adverb. usages, ἐπὶ δεξιά on or to the right, νωμῆσαι βῶν Il. 7.238, cf. Hdt. 1.51; ἐν τῷ ἐπὶ δ. τοῦ ὀπισθοδόμου IG1². 92.55; ἐπὶ δεξιόφιν (Ep. gen.) towards the right, Il. 13.308; χειρὸς εἰς τὰ δ. S. Fr. 598, cf. Arist. Pr. 943b29; ἀπὸ τῶν δ. Id. Cael. 284b28; ἐν τοῖς δ. Ev. Marc. 16.5; ἐκ δεξιῶν Hero Aut. 26.4, Ev. Matt. 20.21, al. ; ἐπὶ δ. χειρός Theoc. 25.18; κατὰ δ. χειρός Arat. 707; πρὸς δ. Hdt. 7.69; εἰς δεξιά Pl. Ti. 43b; δεξιά as Adv., Plb. 3.82.9 (s.v.l.).
fortunate, esp. of the flight of birds and other omens, δ. ὄρνις Il. 13.821, cf. Od. 2.154, A. Pr. 489, Michel 727 (Ephesus); ἀοιδὰν… δεξιωτάταν ὀπαδόν Pi. N. 3.8; βροντή X. Cyr. 7.1.3. Adv. -ῶς Hdn. 3.9.12. Astron., northerly, Cleom. 1.1. metaph, dexterous, ready, skilful, clever, Pi. I. 5 (4).61, Ar. Nu. 428, 834, al., Th. 3.82, etc. ; δεξιὸν ποιεῖν a clever thing, Antipho 1.19; Εὐριπίδου δρᾶμα δεξιώτατον Stratt. 1; δ. περὶ τὰς δίκας Pl. Hipparch. 225c. Adv. -ιῶς Antiph. 229.2; δ. ἔχειν πρός τι Plu. 2.660a; δ. φέρειν in the right spirit, Phld. Lib. pp. 18, 41 O. ; Sup. δεξιώτατα Ar. Nu. 148.
courteous, kindly, Luc. Nec. 13, Alex. 57; τὸ δ. καὶ ἐπιεικές Gal. 14.296. Adv. -ιῶς ib. 211.
(Cf. Skt. dákṣiṇas, Lat. dexter, etc.)

rechts ; Wurzel Δεκ-, verwandt δέκομαι, δέχομαι ; Nebenform δεξιτερός, Latein. dexter ; Sanskrit dahshas »tüchtig«, »tauglich«, dakshinas »rechts«. Zunächst war δεξιός Bezeichnung der rechten Hand, welche zum Empfangen, Fassen, δέχεσθαι, tauglicher ist als die linke Hand, δεξιὰ χείρ wörtlich »die zum Fassen geeignete, bestimmte Hand« ; von der Hand wurde diese Bezeichnung sodann auf alles dieser Seite Angehörige ausgedehnt ; vgl. s.v. δέκα und Curtius Grundzüge der Griech. Etymol. 1.55, 104, 200, 2.315. Mit χείρ scheint δεξιός, δεξιὰ χείρ, bei Homer nicht vorzukommen ; start dessen sagt er δεξιτερὴ χείρ, s. δεξιτερός. Aber substantiviert δεξιά »die Rechte« statt »die rechte Hand« Il. 10.542, τοὶ δὲ χαρέντες δεξιῇ ἠσπάζοντο ἔπεσσί τε μειλιχίοισιν ; übertragen auf den durch Handschlag der Rechten bekräftigten Vertrag, Il. 2.341, 4.159 σπονδαί τ' ἄκρητοι καὶ δεξιαί, ᾗς ἐπέπιθμεν. Von anderen Körperteilen : δεξιὸν ὦμον Od. 17.462, μαζὸν δεξιόν Il. 4.481, γλουτὸν δεξιόν Il. 13.651. Von der rechten Seite im Allgemeinen : Il. 7.238 οἶδ' ἐπὶ δεξιά, οἶδ' ἐπ' ἀριστερὰ νωμῆσαι βῶν ἀζαλέην ; Il. 13.308 πῇ τ' ἂρ μέμονας καταδῦναι ὅμιλον ; ἦ ἐπὶ δεξιόφιν παντὸς στρατοῦ, ἦ ἀνὰ μέσσους, ἦ ἐπ' ἀριστερόφιν ; von einem auf der rechten Seite des Gespanns gehenden Pferde, Il. 23.336 αὐτὸς δὲ κλινθῆναι ἐϋπλέκτῳ ἐνὶ δίφρῳ ἦκ' ἐπ' ἀριστερὰ τοῖιν· ἀτὰρ τὸν δεξιὸν ἵππον κένσαι ὁμοκλήσας, εἶξαί τέ οἱ ἡνία χερσίν. ἐν νύσσῃ δέ τοι ἱππος ἀριστερὸς ἐγχριμφθήτω. Die rechte Seite war bei den Griechischen Wahrsagern die glückliche ; der Wahrsager stand mit dem Gesichte nach Norden, rechts war Osten : Il. 12.239 τύνη δ' οἰωνοῖσι κελεύεις πείθεσθαι, τῶν οὔ τι μετατρέπομ' οὐδ· ἀλεγίζω, εἴτ' ἐπὶ δεξί' ἴωσι πρὸς ἠῶ τ' ἠέλιόν τε, εἴτ' ἐπ' ἀριστερὰ τοίγε ποτὶ ζόφον ἠερόεντα, vgl. Lehrs Aristarch. p. 177. Daher Il. 13.821 δεξιὸς ὄρνις = ein Glück verkündender, ἃς ἄρα οἱ εἰπόντι ἐπέπτατο δεξιὸς ὄρνις, αἰετὸς ὑψιπέτης ; Od. 24.312 ἦ τέ οἱ ἐσθλοὶ ἔσαν ὄρνιθες ἰόντι, δεξιοί ; Il. 24.294 οἰωνὸν δεξιόν ; 10.274 τοῖσι δὲ δεξιὸν ἧκεν ἐρωδιὸν Παλλάς ; Od. 2.154, Il. 24.320. Vgl. ἐνδέξιος und ἐπιδέξιος. – Folgende:
1) rechter Hand, auf der rechten Seite, Ggstz von links, überall ; zur Rechten, τοῦ Ἑλλησπόντου Her. 6.37 ; ἐπὶ τὰ δεξιά 2.36 ; τὰ ἐπὶ δεξιά Plat. Symp. 177d u. öfter ; ἐκ τῶν δεξιῶν ἐπὶ τὰ ἀριστερά Tim. 77e ; εἰς δεξιά 43b ; vgl. Rep. IV.436c ; εἰς τὰ δεξιὰ χειρός Soph. frg. 527d ; ἐπὶ δεξιὰ χειρός Theocr. 25.18 ; κατὰ δεξιὰ χειρός Arat. Phaen. 706 ; δεξιά, rechts, Pol. 3.82. Das fem. gew. ohne χείρ, die Rechte ; ἐκ δεξιᾶς Ar. Eq. 631 ; Plat. Euthyd. 271a ; ἐν δεξιᾷ Her. 7.217 ; Thuc. 3.24 ; Plat. Phaed. 89a ; τὰ ἐν δεξιᾷ Phaedr. 266e u. öfter ; bes. als Ortsbestimmung, ἐν δεξιᾷ ἔχειν, oft Thuc., auch λαβεῖν, 7.1 ; πορεύεσθαι τὴν εἰς δεξιάν Plat. Rep. X.614c ; ἐπὶ δεξιᾷ Arist. – Zeichen der Zusage, Handschlag, Zusicherung, δεξιὰν διδόναι καὶ λαμβάνειν, Versprechungen leisten u. empfangen, d.i. Verträge mit einander schließen, Xen. An. 1.6.6 u. öfter ; φέρειν 2.4.1, Versprechungen überbringen ; πέμπειν Ages. 3.4.
2) = αἴσιος, Glück verkündend, günstig ; Aesch. Prom. 489 ; Eur. Phoen. 1189 ; ἀετός Xen. Cyr. 2.1.1 ; An. 9.23 ; βροντή Cyr. 7.1.3.
3) geschickt, gewandt, im Ggstz des Linkischen, auch = gescheidt, klug ; δεξιὸς νόῳ ἀντίπαλος Pind. I. 4.61 ; δεξιώτατος ἀρετᾶν ὀπαδός N. 3.8 ; ἔθνος δεξιώτερον Her. 1.60 ; οἱ πολλοὶ κακουργοὶ ὄντες δεξιοὶ κέκληνται Thuc. 3.82 ; öfter bei Ar., der δεξιοὶ καὶ χρηστοί vrbdt, Plut. 387 ; δεξιὸς ποιητής, θεατής, Ran. 71, Nub. 513 ; λέγειν δεξιόν τι, etwas gescheidtes sagen, Eq. 96 ; δεξιώτατα εἰπεῖν Eccl. 159 ; vgl. Nub. 149 ; Plat. δεξιὰ καὶ κομψά Legg. I.634a ; περὶ τὰς δίκας Hipp. 225c ; τινὶ πρός τι, behilflich zu etwas, Luc. Necyom. 13.

δεξιός, -ά, -όν
[in LXX chiefly for יָמִין ;]
the right: Mat.5:29, Jhn.18:10, al.; ὅπλα δ., weapons carried in the right hand, i.e. for offence, 2Co.6:7 ; ἡ δ. χείρ, Mat.5:30, Luk.6:6, al.; ἡ δ. (sc. χείρ), Mat.6:3, al.; ἐπὶ τὴν δ., in the right hand (R, txt., on R, mg.), Rev.5:1; διδόναι τὴν δ., in friend­ship (Deiss., BS, 251), Gal.2:9; metaph. of power, τῇ δ. αὐτοῦ, Act.2:33 5:31; τὰ δ., the right side, Mrk.16:5; ἐκ δεξιῶν, on the right hand, with genitive, Mat.25:33, 34, Mrk.15:27, Luk.1:11, al.; of a place of honour in the Messianic Kingdom (cf. 3Ki.2:19, Psa.44(45):10), καθίσαι ἐκ δεξιῶν, Mat.20:21, Mrk.10:37; of the heavenly session of Christ, Mat.26:64, Mrk.14:62, Heb.1:13 (Cremer, 172)
(AS)