gén. γυναικός (ἡ) [ῠ]
   I femme :
      1 p. opp. à homme, sans considération d’âge ni de condition ; mariée ou non, IL. 15, 683 ; p. suite, en parl. de jeunes filles, δμῳαὶ γυναῖκες (v. δμῳή) ; souv. joint aussi à d’autres subst. γ. δέσποινα, OD. 7, 347, maîtresse de maison ; γ. ταμίη, IL. 6, 390, intendante ; cf. γ. γρηΰς, ἀλετρίς (v. ces mots) ; au voc. c. terme de respect ou d’affection, THCR. Idyl. 15, 12 ; qqf. en mauv. part, femmelette, IL. 8, 163 ; — au sg. collect. la femme, les femmes, HDT. 7, 39 ;
      2 femme, épouse, IL. 6, 160 ; 8, 57 ; OD. 8, 523 ; 12, 42 ; en parl. d’une femme non légitime, IL. 24, 497 ; p. opp. à παρθένος, XÉN. An. 3, 2, 25 ; THCR. Idyl. 27, 63, 64 ; ou à κόραι, XÉN. An. 4, 5, 9 ;
      3 femme mortelle, p. opp. à déesse, IL. 14, 315 ; OD. 10, 228 ;
   II femelle des animaux, ARSTT. Pol. 2, 3, fin ; ATH. 559 a.

➳ Dans IL. 24, 58, γυναῖκα θήσατο μαζόν s’explique il téta un sein de femme (litt. une femme, au sein, avec l’idée du tout suivi du nom de la partie). — Double décl. :
      1 décl. usuelle : nomin. γυνή ; les autres cas d’un th. γυναικ- : voc. γύναι, gén. γυναικός, dat. -αικί, acc. -αῖκα ; pl. nomin. -αῖκες, gén. -αικῶν, dat. -αιξί, acc. -αῖκας ; duel nomin.-acc. -αῖκε, SOPH. Ant. 61 ;
      2 th. γυνα- d’où nomin. γυνή ; voc. éol. γύνη, ALC., acc. γυνήν, PHÉRÉCR. (EM. 243 ; 86, 11 Bekker) ; pl. nomin. γυναί, PHILIPPID. (Bkk. 86, 11) ; acc. γυνάς, COM. (Com. fr. 4, 622). — Dor. acc. γυνάν, THCR. Idyl. 6, 26 ; béot. βανά, COR. (DYSC. Pron. 325 a ; HDN GR. π. μ. λ. p. 18, 25). — Éol. plur. γύναικες, THCR. Idyl. 28, 11 ; dat. γύναιξιν, THCR. Idyl. 28, 2.

Étym. indo-europ. *g^wen-h₂, femme ; degré zéro *g^wn̥-h₂-V-, d’où béot. βανά et probabl. att. γυνή ; cf. sscr. gnā́-.

Dor. γυνά, Boeot. βανά (v. sub voce), ἡ, gen. γυναικός, acc. γυναῖκα, voc. γύναι (γυνή Alc.Com. 32); dual γυναικε S. Ant. 61; pl. γυναῖκες, γυναικῶν, etc. (as if from γύναιξ wh. is only found in Gramm., cf. Hdn. Gr. 2.643); gen. γυναικείων Phoc. 3 (s.v.l.); Aeol. dat. pl. γυναίκεσσι Sappho Supp. 7.6; Com. acc. γυνήν Pherecr. 91; pl. nom. γυναί Philippid. 2, Men. 484, acc. γυνάς Com.Adesp. 1336, cf. EM 243.24, AB 86: — woman, opp.
man, Il. 15.683, etc. ; with a second Subst., γ. ταμίη housekeeper, 6.390; δέσποινα Od. 7.347; γρηΰς, ἀλετρίς, δμῳαὶ γυναῖκες Il. 9.477, al. ; Περσίδες γ. Hdt. 3.3; voc., as a term of respect or affection, mistress, lady, E. Med. 290, Theoc. 15.12, etc. ; φαντὶ γυναῖκες the lasses say, Id. 20.30; πρὸς γυναικός like a woman, A. Ag. 592; prov., γ. μονωθεῖσ’ οὐδέν Id. Supp. 749; ὅρκους γυναικὸς εἰς ὕδωρ γράφω (cf. γράφω II) S. Fr. 811; γυναιξὶ κόσμον ἡ σιγὴ φέρει Id. Aj. 293.
wife, spouse, Il. 6.160, Od. 8.523, Hdt. 1.34, etc. ; γ. καὶ παρθένοι X. An. 3.2.25; opp. ἑταίρα, Is. 3.13; γ. γνησία, PEleph. 1.3 (iv BC); also, concubine, Il. 24.497.
mortal woman, opp.
goddess, 14.315, Od. 10.228, etc.
female, mate of animals, Arist. Pol. 1262a22 (dub.sens.), Xenarch. 14, etc. — Not to be taken as Adj. in γυναῖκα θήσατο μαζόν Il. 24.58. (Cf. Ved. gnā- (freq. disyll.), Skt. janis.)

ἡ, das Weib, genit. γυναικός ; γυναικί, γυναῖκα, ὦ γύναι, γυναῖκε, γυναικοῖν, γυναῖκες, γυναικῶν, γυναιξί(ν), γυναῖκας ; diese Att. Formen sind zugleich die Homerischen, nur daß sich der dual. bei Homer nicht findet. Accus. τὴν γυνήν Pherecr. bei Bekker An. 1 p. 86.13, EM. 243.24, Epimer. Hom. Cram. An. Ox. 1 p. 102.11 (Meineke C. G. 2.1 p. 295), vgl. Eust. Il. 1.340 p. 113.30 ; vocat. ὦ γυνή Alcaeus comic. in Epimer. Hom. Cramer. An. Ox. 1 p. 102.13 (Meineke C. G. 2.2 p. 834); nomin. plur. αἱ γυναί Philippid. ap. Bekker An. 1 p. 86.12 (Meineke C. G. 4 p. 467) und Menand. ap. Cram. Epimer. Hom. An. Ox. 1 p. 102.8 (Meineke C. G. 4 p. 327); accus. τὰς γυνάς poet. in EM. p. 243.27. Nomin. γυναίξ oder γύναιξ bei Gramm. Von diesem nomin. ist auch der vocat. γύναι abzuleiten. Entstanden ist γυναίξ aus ΓΥΝα-ϜΙΞ, »Weibsbild«, εἰκών, ἔοικα, εἴκελος, ἴκελος ; nach Buttmanns richtiger Bemerkung, Gramm. §.58. Die einfache Form γυνή bedeutet die »Hervorbringende«, die »Gebärende«, verwandt γόνος, γονή, Plat. Cratyl. p. 414a, Wurzel ΓΕΝ. Die Sizilischen Dorier sagten γάνα statt γυνή, Gregor. Corinth. Dial. Dor. p. 345. Unzweifelhaft war ΓαΝ eine ältere Form der Wurzel ΓΕΝ, worauf z.B. auch das perf. γέγαα führt, und das verwandte γαῖα. Die Böoter sagten βάνα oder βανά statt γυνή, Corinna bei Herodian. Π. μ. Λ. p. 18.25 Apollon. Pronom. p. 65a Bekker (Bergk L. G. ed. 2 p. 948 no 21), Hesych. βάννα ; βανῆκας Böotisch = γυναῖκας, Hesych. Unter Vergleichung des Gothischen quinô nimmt Ahrens Dial. Aeol. p. 172 ΓϜαΝα als gemeinsame Grundform von γυνή und βανά an. Danach wäre also wohl ΓϜαΝ die älteste nachweisbare Form der Wurzel ; oder vielmehr ΓϜα ; denn daß das Ν secundär sei, beweist schon γέγαα und γαῖα ; vgl. κτείνω *κτένjω *κτάω, τείνω *τένjω *τάω usw. Das Abfallen des Γ in βανά könnte so wenig befremden wie die Verwandelung des Ϝ in Β und das Verschwinden des Ϝ in γυνή. Das υ in γυνή ist nicht Umlaut des in γόνος, γονή zum Vorschein kommenden ο, sondern, wie eben auch dies ο, Umlaut des ursprünglichen Vokals der Wurzel, des in βανά, γάνα, γέγαα, γαῖα erhaltenen α.
Was die Bedeutung von γυνή anlangt, so bezeichnet dies Wort:
a) das Weib im Gegensatze zum Manne, ohne Rücksicht auf das Alter und gleichviel ob sie verheiratet ist oder nicht ; z.B. Hom. Il. 15.683 πολέες τέ ἑθηήσαντο ἀνέρες ἠδὲ γυναῖκες ; 17.435 στήλη, ἥ τ' ἐπὶ τύμβῳ ἀνέρος ἑστήκῃ τεθνηότος ἠὲ γυναικός ; Od. 15.168 οἱ δ' ἰύζοντες ἕποντο ἀνέρες ἠδὲ γυναῖκες ; 6.161 οὐ γάρ πω τοῐον εἶδον βροτὸν ὀφθαλμοῖσιν, οὔτ' ἄνδρ' οὔτε γυναῖκα ; 13.308 μηδέ τῳ ἐκφάσθαι μήτ' ἀνδρῶν μήτε γυναικῶν ; Il. 24.698, 708, Od. 19.468, 21.323 ; Herodot. 8.88 οἱ μὲν ἄνδρες γεγόνασί μοι γυναῖκες, αἱ δὲ γυναῖκες ἄνδρες. Pleonastisch Hom. θηλύτεραι γυναῖκες, Il. 8.520, Od. 11.386, 434, 15.422, 23.166, 24.202. Mit Substantiven adjektivisch verbunden : γυνὴ ταμίη Od. 2.345, Il. 6.390, γυνὴ ἀλετρίς Od. 20.105, γυνὴ Σικελὴ γρηΰς Od. 24.211, δμωαὶ γυναῖκες Od. 7.103, Il. 9.477. Ohne δμωαί allein γυναῖκες die Mägde Od. 19.497, 2.108, 17.319. Ohne Zusatz bezeichnet Od. 16.334 γυναικί die Penelope, welche vs. 332 und 337 mit Nachdruck βασίλεια genannt wird, wie vs. 335 ihr Haus δόμος θείου βασιλῆος heißt.
b) das sterbliche Weib im Gegensatze zur Göttin ; z.B. Hom. Il. 11.688 γυνὴ ἐϊκυῖα θεῇσιν, Il. 14.315 οὐ γάρ πώ ποτέ μ' ὧδε θεᾶς ἔρος οὐδὲ γυναικὸς θυμὸν ἐνὶ στήθεσσι περιπροχυθεὶς ἐδάμασσεν ; 16.176 γυνὴ θεῷ εὐνηθεῖσα ; Od. 10.228 ἔνδον γάρ τις ἐποιχομένη ἱστὸν καλὸν ἀοιδιάει ἢ θεὸς ἠὲ γυνή. Ausdrücklich θνητός hinzugefügt Od. 11.244 θεὸν θνητήν τε γυναῖκα ; Il. 20.305 ὃν Κρονίδης περὶ πάντων φίλατο παίδων, οἳ ἕθεν ἐξεγένοντο γυναικῶν τε θνητάων.
c) die verheiratete Frar die Ehefrau ; Od. 6.184 οὐ μὲν γὰρ τοῦ γε κρεῖσσον καὶ ἄρειον, ἢ ὅθ' ὁμοφρονέοντε νοήμασιν οἶκον ἔχητον ἀνὴρ ἠδὲ γυνή ; 11.444 ἀλλ' οὐ σοί γ', Ὀδυσεῦ, φόνος ἔσσεται ἔκ γε γυναικός· λίην γὰρ πινυτή τε, καὶ εὖ φρεσὶ μήδεα οἶδεν, κούρη Ἰκαρίοιο περίφρων Πηνελόπεια ; 1.433 ; 19.165 ὦ γύναι αἰδοίη Λαερτιάδεω Ὀδυσῆος  ; Il. 6.160 γυνὴ Προίτου ; vs. 460 Ἕκτορος ἥδε γυνή ; Od. 8.523 ὡς δὲ γυνὴ κλαίῃσι φίλον πόσιν ἀμφιπεσοῦσα ; γυνὴ δέσποινα Od. 7.347 ; γυνὴ μήτηρ Theocrit. 27.64 ; Od. 21.72 ἀλλ' ἐμὲ ἱέμενοι γῆμαι θέσθαι τε γυναῖκα, Homerische Figur, γῆμαι und θέσθαι γυναῖκα stehn παραλλήλως ; 15.241 ἔνθα δ' ἔγημε γυναῖκα καὶ ὑψερεφὲς θέτο δῶμα ; 14.211 ἠγαγόμην δὲ γυναῖκα πολυκλήρων ἀνθρώπων, ich heiratete eine Frau aus einer reichen Familie ; 15.237 κασιγνήτῳ δὲ γυναῖκα ἠγάγετο πρὸς δώματα ; Il. 9.394 Πηλεύς θήν μοι ἔπειτα γυναῖκά γε μάσσεται αὐτός, var. lect. γαμέσσεται ; Od. 9.199 οὕνεκά μιν σὺν παιδὶ περισχόμεθ' ἠδὲ γυναικὶ ἁζόμενοι ; Il. 8.57 μέμασαν δὲ καὶ ὧς ὑσμῖνι μάχεσθαι, χρειοῖ ἀναγκαίῃ, πρό τε παίδων καὶ πρὸ γυναικῶν ; 4.162 σύν τε μεγάλῳ ἀπέτισαν, σὺν σφῇσιν κεφαλῇσι γυναιξί τε καὶ τεκέεσσιν ; Od. 13.44 ὑμεῖς δ' αὖθι μένοντες ἐϋφραίνοιτε γυναῖκας κουριδίας καὶ τέκνα ; Il. 10.422, Od. 12.42 ; γύναι Anrede des Ehemannes an seine Frau Od. 4.148, 266, 8.424, feierlicher ὦ γύναι 18.259. Gegensatz ἑταίρα Isae. 3.13 ; daselbst 14 γαμετὰς γυναῖκας und αἱ γαμεταὶ γυναῖκες ; – γυναῖκες Kebsweiber, Beischläferinnen, im Gegensatz zur Ehefrau, Il. 24.497 ; – Gegensatz παρθένος Xen. An. 3.2.25 Theocr. 27.63 ; γυναῖκας καὶ κόρας Xen. An. 4.5.9, vgl. Theocrit. 27.64. – Auch von Tieren, Weibchen, Arist. Pol. 2.3 ; Ath. XIII.559a. – Eigentümlich γυναῖκά τε θήσατο μαζόν Il. 24.58, wo μαζόν als nähere Bestimmung zu γυναῖκα gesetzt ist ; Scholl. Aristonic. ἡ διπλῆ, ὅτι ἀντὶ τοῦ γυναικὸς μαζόν. Ὁμηρικὸν δὲ τὸ ἔθος· »ἃς τὴν μὲν πρύμνην ἄμφεπε (Il. 16.124)« ; vgl. Friedlaender Aristonic. (Schematol.) p. 20.

γυνή, -αικός, ἡ,
[in LXX for אִשָּׁה ;]
__1. a woman, married or unmarried: Mat.11:11 14:21, al.; ὕπανδρος γ., Rom.7:2; γ. χήρα, Luk.4:26; in vocat., γύναι implies neither reproof nor severity, but is used freq. as a term of respect and endearment, Mat.15:28, Jhn.2:4, 4:21 19:26.
__2. a wife: Mat.1:20, 1Co.7:3, 4 al.; γ. ἀπολύειν, Mrk.10:2, al.; γ. ἔχειν Mrk.6:18; γ. λαβεῖν, Mrk.12:19; γ. γαμεῖν, Luk.14:20.
__3. a deaconess, 1Ti.3:11 (CGT, in l.).
(AS)