gén. γαστρός (ἡ) :
A ventre :
   I ventre au sens génér. IL. 13, 372 ; 17, 313, etc. ;
   II ventre pour estomac, comme organe de la digestion (lat. venter) : βόσκειν γαστέρα, OD. 17, 228, nourrir (litt. repaître) son ventre, se nourrir ; γαστέρι νέκυν πενθῆσαι, IL. 19, 225, célébrer par un jeûne (litt. par le ventre) le deuil d’un mort ; — p. ext. :
      1 synon. de envie de manger, appétit, faim, OD. 6, 133 ; 7, 216 ; ἐν γαστρὸς ἀνάγκαις, ESCHL. Ag. 726, dans les nécessités de la faim ; γαστρὸς ἐγκρατής, XÉN. Mem. 1, 2, 1, qui maîtrise son appétit ; γαστρὸς ἥττων, ibid. 1, 5, 1, esclave de sa gourmandise ; γαστρὶ δουλεύειν, ibid. 1, 6, 8 ; ou χαρίσασθαι, ibid. 2, 1, 2, être l’esclave de son ventre, complaire à son ventre ;
      2 synon. de nourriture, manger, p. opp. à ποτός, XÉN. Cyr. 1, 2, 8 ; à οἶνος, XÉN. Œc. 9, 11 ; Mem. 1, 5, 1 ;
   III ventre pour sein, entrailles (lat. uterus) : ἐν γαστρὶ λαϐεῖν, ARSTT. H.A. 9, 50, 8 ; SPT. Gen. 25, 21, ou συλλαϐεῖν, SPT. Ex. 2, 2, concevoir : τινὰ γαστέρι φέρειν, IL. 6, 58 ; ἐν γαστρὶ φέρειν, PLAT. Leg. 792 e ; ἐν γαστρὶ ἔχειν, HDT. 3, 32 ; SPT. Gen. 16, 5, etc. porter un enfant dans son sein ; ἐκ γαστρός, THGN. 305, dès le sein de la mère, càd. dès la plus tendre enfance ; au plur. γυνὴ ἑπτὰ ἤδη γαστέρας δυστοκοῦσα, PHILSTR. 129, femme ayant eu déjà sept couches malheureuses ;
B p. anal. :
      1 partie bombée d’un bouclier, TYRT. 11, 24 ;
      2 poche gonflée de chair préparée, boudin, saucisse, OD. 18, 44, 118 ; 20, 25 ; AR. Nub. 409 ;
      3 sorte de chou-rave, c. γογγυλίς, ATH. 369 a.

➳ Gén. et dat. sg. poét. γαστέρος, OD. 17, 473 (mais γαστρός, OD. 15, 344) ; dat. γαστέρι, IL. 19, 225, etc. (mais γαστρί, IL. 5, 539, 616 ; 17, 519) ; EUR. Cycl. 219. Dat. pl. γαστράσι, DC. 54, 22 ; ion. γαστῆρσι, HPC. de Morb. 4, 27.

Étym. incert.

ἡ, gen. έρος, γαστρός ; dat. -έρι, γαστρί (the longer forms in Ep., Lyr., and once in Trag., E. Cyc. 220); dat. pl. γαστῆρσι Hp. Morb. 4.54, γαστράσι D.C. 54.22:
paunch, belly, Il. 13.372, etc. ; γ. ἀσπίδος the hollow of a shield, Tyrt. 11.24; belly or wide part of a bottle, Cratin. 190.
the belly, as craving food, κέλεται δέ ἑγ. Od. 6.133; βόσκειν ἣν γαστέρ’ 17.228; γαστέρι δ’ οὔ πως ἔστι νέκυν πενθῆσαι, i.e. by fasting, Il. 19.225; ἐν γαστρὸς ἀνάγκαις A. Ag. 726 (lyr.); to express gluttony, γαστέρες οἶον Hes. Th. 26; γ. ἀργαί Epimenid. 1; ἐγκράτεια γαστρὸς καὶ ποτοῦ X. Cyr. 1.2.8, cf. Oec. 9.11; γαστρὸς ἐγκρατής master of his belly, Id. Mem. 1.2.1; opp. γαστρὸς ἥττων, ib. 1.5.1; γαστρὶ δουλεύειν, χαρίζεσθαι, to be the slave of his belly, ib. 1.6.8, 2.1.2; γ. δελεάζεσθαι ib. 2.1.4; τῇ γ. μετρεῖν τὴν εὐδαιμονίαν D. 18.296; τᾶς γαστρὸς φείδεσθαι, com. of one who has nothing to eat, Theoc. 21.41.
paunch stuffed with mincemeat, sausage, haggis, Od. 18.44, 118, 20.25, Ar. Nu. 409.
womb, ὅντινα γαστέρι μήτηρ… φέροι Il. 6.58; ἐκ γαττρός from the womb, from infancy, Thgn. 305; ἐν γαστρὶ ἔχουσα big with child, Hdt. 3.32; ὗν ἔχουσαν ἐν γ. PFlor. 130.3 (iii AD); ἐν γ. φέρουσα Pl. Lg. 792e; ἐν γ. λαβεῖν conceive, Arist. HA 632a28, AP 11.18 (Nicarch.), LXX Ge. 30.41, al. ; συλλαμβάνειν v.l. ib. Ge. 25.21, cf. Ev. Luc. 1.31; ἐς γ. βάλλεσθαι Hdt. 3.28; κατὰ γαστρὸς ἔχειν Vett.Val. 193.33; φέρειν Gp. 16.1.3; also γυνὴ ἑπτὰ ἤδη γαστέρας δυστοκοῦσα Philostr. VA 3.39. (Perh. for γραστήρ, cf. γράω.)

έρος, synkop. γαστρός, dat. plur. γαστράσι, Hippocr. γαστῆρσι, ἡ  ; Hom. γαστήρ z.B. Il. 16.163, γαστέρος Od. 17.473, γαστέρι Il. 6.58, γαστέρα 21.180, γαστέρες Od. 18.44, γαστρός 15.344, γαστρί Il. 5.539;
Bauch, Unterleib, von Hom. an überall ; auch übertr., ἀσπίδος, die Wölbung des Schildes, Tyrt. 2.24. – Am gew. der Magen ; eigtl., ἔτειρε δὲ γαστέρα λιμός Od. 4.369 ; γαστρὶ φορβὰν ἀνύειν Soph. Phil. 704 ; Magenwurst, mit Fett u. Blut gefüllt, Od. 18.44, 118, 20.25 ; Ar. Nub. 408 ; der Magen als Sitz der Eßlust, des Hungers, κακοεργός Od. 18.53 ; κέλεται δέ ἑ γαστὴρ μήλων πειρήσοντα καὶ ἐς πυκινὸν δόμον ἐλθεῖν 6.133 ; γαστρὶ χαρίζεσθαι, dem Bauche fröhnen, Xen. Cyr. 4.2.39, δουλεύειν Luc. ep. 9 (XI.410); γαστρὶ δελεάζεσθαι, durch Freßbegier an den Köder gelockt werden, Xen. Mem. 2.6.1 ; γαστέρες οἶον, nur faule Bäuche, Schlemmer, Hes. Th. 26 ; Long. 4.11 ; – γαστέρι δ' οὔ πως ἔστι νέκυν πενθῆσαι Ἀχαιούς, mit Fasten betrauern, Il. 19.225;
= Speise, γαστρὸς καὶ ποτοῦ ἐγκρατεῖς Xen. Cyr. 1.2.8, mäßig in Essen u. Trinken ; ἢ οἴνου Mem. 1.5.11.
Mutterleib ; γαστέρι φέρειν, Il. 6.58 τῶν μή τις ὑπεκφύγοι αἰπὺν ὄλεθρον χεῖράς θ' ἡμετέρας, μηδ' ὅν τινα γαστέρι μήτηρ κοῦρον ἐόντα φέροι· μηδ' ὃς φύγοι, ἀλλ' ἅμα πάντες Ἰλίου ἐξαπολοίατ' ἀκήδεστοι καὶ ἄφαντοι, nicht das Kind im Mutterleibe möge verschont werden ; ἐν γαστρὶ φέρειν = schwanger sein, Plat. Legg. VII.792e ; im NT gew. ἐν γαστρὶ ἔχειν ; ἐν γαστρὶ λαβεῖν, empfangen, Arist. H. A. 9.50.
Bei Philostr. v. Apoll. 3.39 = Leibesfrucht.
In Lazedämon = γογγυλίς, Ath. IX.369a ; s. γαστραία.

γαστήρͅ, -τρός, ἡ,
[in LXX for בֶּטֶן, ἐν γ. ἔχειν for הרה, ἐν γ. λαμβάνειν for חרה ;]
__1. the belly: metaph., a glutton, Tit.1:12.
__2. the womb: ἐν γ. ἔχειν, to be with child, Mat.1:18, 23' (LXX) 24:19, Mrk.13:17, Luk.21:23, 1Th.5:3, Rev.12:2; εν γ. συλλαμβ., to conceive, Luk.1:31.
† (AS)